فرصتی برای رشد آگاهی و نقد

غلامحسین محمدی- رئیس مرکز ارتباطات و امور بین‌الملل شهرداری تهران

رویدادهای فرهنگی همواره، فرصتی برای رشد آگاهی‌های مردم در عرصه‌های مختلف اجتماعی و فرهنگی و سیاسی‌اند. این رویدادها به‌طور معمول توجه بخش مهمی از جامعه را به خود جلب می‌کنند، حاشیه‌های فراوانی ایجاد می‌کنند و به بحث پیرامون مسائل مختلف اجتماعی و فرهنگی در کشور دامن می‌زنند. آنها بخش مهمی از فضای عمومی‌اند که آگاهی‌های اجتماعی و فرهنگی در آنها مجال رشد می‌یابند و فرهنگ کشور را قوام و دوام می‌بخشند.
امروز بر همه ما واضح شده است که تا زمانی که شهروندانی آگاه، بهره‌مند از روحیه و قدرت نقادی و توانمند برای مشارکت در عرصه‌های مختلف حیات اجتماعی و سیاسی و فرهنگی نداشته باشیم، نمی‌توانیم به سمت غلبه بر مسائل و مشکلات خود چه در سطح شهر و چه در سطح کشور حرکت کنیم و هنر یکی از مهم‌ترین عرصه‌هایی است که در تقویت جامعه نقشی بی‌بدیل ایفا می‌کند. جوامعی که دارای عرصه‌های هنری پویا و قدرتمند و بهره‌مند از استقبال عمومی هستند، توانسته‌اند شهروندانی را پرورش دهند که «فرهنگ» را جدی بگیرند و اهمیت یافتن فرهنگ در جامعه نشانه‌ای از رشد آگاهی‌های شهروندی است. رشد آگاهی‌های شهروندی به نوبه‌خود افزایش مطالبه‌گری را به‌دنبال می‌آورد و باعث می‌شود تا جامعه قوی، افزایش کیفیت زندگی را در عرصه‌های مختلف طلب کرده و سیاستگذار را وادار به حرکت در مسیر مطلوب خود کند.
در این میان سینما یکی از مهم‌ترین میانجی‌های برقراری ارتباط میان نخبگان جامعه و مردم عادی است. سینما نه فقط کارگردان و تهیه‌کننده و نویسنده فیلمنامه و بازیگر و موسیقی‌دان و طراح صحنه را به مردم عادی وصل می‌کند، بلکه امکانی برای گفت‌وگوی جامعه‌شناس و روانشناس و منتقد ادبی و فرهنگی و فعال اجتماعی و فرهنگی با یکدیگر و با عموم مردم را فراهم می‌کند؛ ارتباط و گفت‌وگویی که خود طلیعه رشد آگاهی است.
در جامعه ایران باید پذیرفت که متأسفانه به دلایل مختلف عرصه‌هایی که امکان پرورش روحیه نقادی و بحث و گفت‌وگوی جمعی پیرامون مسائل اجتماعی و فرهنگی را فراهم می‌آورند، در کشور ما چندان زیاد نیستند.
جشنواره فجر اما در این میان همواره رویدادی بوده است که بخش‌های بزرگی از جامعه ایران را درگیر خود ساخته‌اند. عده زیادی به تماشای فیلم‌های جشنواره می‌روند و پس از آن در محافل مختلف اجتماعی و فرهنگی و حتی جمع‌های دوستانه و خانوادگی و گروه‌های تلگرامی و دیگر فضاهای مجازی بحث درباره آنها ادامه پیدا می‌کند. حتی اصل رویداد حضور یا عدم‌حضور در جشنواره بهانه‌ای برای گفت‌وگو و بحث و نقد جمعی است. این جشنواره یکی از مهم‌ترین رویدادهای فرهنگی کشور است که همواره موجبات مباحث جدی در مسائل مختلف اجتماعی و فرهنگی را فراهم کرده است. در دوره‌های مختلف گاه جشنواره فرصتی بوده برای اهالی فرهنگ تا به نقد سیاستگذاران فرهنگ بنشینند، گاه جشنواره سبب شده تا فضای سیاسی کشور نقد شود و معمولا فیلم‌های متنوعی که در جشنواره به نمایش در آمده‌اند عرصه‌ای برای نقد اجتماعی و سیاسی و فرهنگی‌ بوده‌اند. این جشنواره بی‌تردید با همه فراز و نشیب‌های آن در پرورش روحیه نقادی و رشد تفکر انتقادی در کشور تأثیرگذار بوده است و همه می‌دانیم نقد، یکی از مهم‌ترین پیش‌زمینه‌های آگاهی است. به همین دلیل است که همه این موارد را باید به فال نیک گرفت. سیاستگذاران کشور می‌بایست هاضمه خود را برای شنیدن نقدهایی که با گرایش‌های مختلف به آنها وارد می‌شوند وسعت بخشند و وجود چنین عرصه‌هایی را در جامعه قدر بدانند.
همین مسائل سبب شده تا شهرداری تهران در دوره جدید مدیریتی خود که بنا را بر فاصله گرفتن از درک صرفا عمرانی و کالبدی از توسعه شهری گذاشته، رویدادهای فرهنگی مانند جشنواره فجر را به مثابه فرصتی برای رشد قوه نقد و آگاهی‌های شهروندی جدی بگیرد و در تقویت آن مشارکت کند. ما در شهرداری تهران بر این باور بوده‌ایم که نباید به هیچ دلیلی معدود بسترهای رشد آگاهی‌های اجتماعی و فرهنگی را در جامعه تضعیف کنیم. همچنین این جشنواره برای شهرداری تهران فرصتی بوده است تا بتواند در حاشیه آن با شهروندان ارتباط برقرار و مجموعه قابل توجهی از آگاهی‌ها و ضرورت‌های زندگی شهروندی را به آنها منتقل کند. پخش مجموعه‌ای از چنین آموزش‌هایی در ابتدای فیلم‌های جشنواره، در همین جهت صورت پذیرفته است. بدون بهره‌مندی از شهروندانی آگاه، نقاد، فرهنگ‌دوست و مطالبه‌گر نمی‌توانیم شهری داشته باشیم که کیفیت زندگی در آن متناسب شأن شهروندانمان باشد. جشنواره فجر گامی در جهت تقویت چنین شهروندانی است. به همین دلیل باید به استقبال آن برویم و به آن بهانه به گفت‌وگو پیرامون مسائل کشور دامن بزنیم.