حق تقدم فقط با عابر پیاده
گزارش همشهری درباره نقش مثبت و منفی پیاده‌راه سازی در شهرهای مختلف
فاطمه عباسی ـ خبرنگار
رویکرد پیاده‌محوری و شهرهای انسان‌محور چند سال است که برای اجرای سیاست‌های کاهش آلودگی هوا و ترغیب مردم به کاهش استفاده از خودروهای شخصی و به طور کل دست‌یابی به شهرهای پاک در کشور باب شده است. به همین دلیل در بسیاری از شهرها پیاده‌راه‌هایی ایجاد شده تا شهروندان بدون خودرو شخصی بتوانند در این معابر تردد کنند. توسعه حملونقل عمومی، کاهش حرکت در شهرها، نزدیکی به ایستگاه‌های حملونقل انبوه، طراحی فضاهای ایمن و افزایش تعاملات اجتماعی از اهداف پیادهراهسازی است. برای تحقق بخشیدن به این اهداف است که فضاها یا خیابان‌های مهم و با ارزش شهری را تبدیل به خیابان‌های مختص به پیاده می‌کنند و می‌توان گفت پیادهراهسازی یک استراتژی مانند توسعه حملونقل عمومی است. با وجود این، اجرای پیاده‌راه‌ها در شهرهای مختلف با نتایج متنوعی همراه بوده است تا جایی که کاربری برخی پیاده‌راه‌ها با شکست مواجه شده و مجددا به روی سواره‌ها باز شده‌اند. حالا سوالی که مطرح می‌شود این است که این محورها در شهرهای مختلف کشور چقدر موفق بوده‌اند و چقدر توانسته‌اند به اهداف اصلی خود دست یابند؟
تبریز؛ پیشگام در ساخت پیاده‌راه
سید مرتضی احمدپور - خبرنگار: نهضت پیادهراهسازی در ایران با ساخت اولین پیاده‌راه در تبریز آغاز شد. کارمندان کنسولگری فرانسه در تبریز، با هدف تداعی شب‌های پاریس، کوچه پاساژ در محله مهاد مهین (میارمیار) را به شکل پیاده‌راه‌های پاریس طراحی کردند. این پیاده‌راه در مدت ۱۰ سال از سال ۱۳۰۰ تا ۱۳۱۰ ساخته شد و همچنان از محله‌های دیدنی تبریز به شمار می‌رود. خیابان تربیت تبریز هم در دهه 70 در بستر بافت قدیمی به پیاده‌راه تغییر شکل پیدا کرد. روزهای پایانی سال گذشته هم پیاده‌راه ارک همجوار با ارک تاریخی ساخته شد. هر چند این پیاده‌راه به دلیل دشوار شدن عبور و مرور وسایل نقلیه، صدای بعضی از اهالی منطقه را درآورد، اما روحی دوباره در این محدوده تاریخی دمیده است.
سعیده خسروی از ساکنان خیابان مصلی در جوار پیاده‌راه جدید ارک به همشهری می‌گوید: انبوه خودروها در مسیر 200 متری ارک به خیابان فردوسی تردد عابران پیاده را هم دشوار می‌کرد. با تبدیل این مسیر به پیاده‌راه محل خوبی برای قدم زدن در مرکز شهر ایجاد شده است.
نادر حسنی از ساکنان کوچه مقصودیه هم با ابراز رضایت از ایجاد پیاده‌راه در این محدوده می‌گوید: در ابتدا نگران تردد خودروها بودیم، اما کارت تردد ویژه برایمان صادر شد و علاوه بر خلاصی از دود و سر و صدای خودرو با ترافیک کمتر به خانه می‌رسیم.
یکی از رانندگان تاکسی با انتقاد از نحوه اجرای پیاده‌راه‌ها در تبریز می‌گوید: در زمان اجرای این پیاده‌راه‌ها مسیرهای جایگزین برای تردد خودروها در نظر گرفته نشده است. مثلا با مسدود کردن محدوده ارک تا خیابان فردوسی رانندگان باید از خیابان 17 شهریور تا خیابان خیام رانندگی کنند و سپس از میدان فجر به خیابان فردوسی برسند.
شکست پیادهراهسازی در اراک
مهدیه صالحی - خبرنگار: ابتدای تابستان بود که طرح پیادهراهسازی در خیابان حصار، جنب بازار تاریخی اراک، از سوی شهرداری به صورت آزمایشی و هر سه‌شنبه یک بار به اجرا درآمد. در این طرح از تردد خودروها به غیر از تاکسی‌ها و خودروی ساکنان و کسبه جلوگیری می‌شد.
این طرح که، به گفته کارشناسان، بدون مطالعه و نیازسنجی و ایجاد زیرساخت شروع شده بود، در کمتر از یک ماه با اعتراض اهالی این خیابان و کاسبان به رکود کسب و کار مواجه شد. همچنین بافت خیابان حصار به دلیل قدیمی بودن مملو از واحدهای مختلف مسکونی است که ساکنان آن دیگر امکان تردد با وسیله شخصی را نداشتند و برای رفت و آمد با مشکلات زیادی مواجه می‌شدند.
هر چند این طرح با اعتراض سکنه و تجار این خیابان شکست خورد، اما برای مسئولان شهرداری در ایجاد پیاده‌راه در مکان‌های مناسب شهر به یک تجربه با ارزش تبدیل شد.
محمدرضا خسروی، معاون امور زیر بنایی و حملونقل شهری شهردار اراک، با بیان این‌که طرح پیادهراهسازی در 3 نقطه مرکز شهر اراک در حال بررسی است، می‌گوید: این 3 نقطه شامل بخشی از ضلع غربی خیابان محسنی به سمت خیابان امام (ره)، قسمتی از خیابان امام (ره) و خیابان امیرکبیر می‌شود که فاز اول در آخرین جلسه کمیته فنی ترافیک تصویب شده است.
وی با تأکید بر این‌که برای ایجاد یک معبر به عنوان پیاده‌راه باید مسیر جایگزین تعریف شود تا تردد با مشکل و گره کور ترافیکی به وجود نیاید، می‌افزاید: با مطالعاتی که توسط مشاور طرح انجام شده با اجرای پیاده‌راه در این 3 خیابان، علاوه بر زیباتر شدن، مشکلی برای شهروندان ایجاد نخواهد شد.
از هیاهو تا آرامش در عالی‌قاپو
پوپک قاسمی - خبرنگار: عالی‌قاپو از قدیمی‌ترین محله‌های اردبیل است که بافت تاریخی شهر را با بقعه جهانی شیخ صفی‌الدین اردبیلی در خود جای داده. تاریخی بودن بافت این محله از سویی موجب تردد زیاد شهروندان و گردشگران شده و از سوی دیگر بازگشایی معابر را برای تسهیل ترافیک مشکل کرده بود. کارشناسان ایجاد پیاده‌راه را یکی از راه‌های حل مشکل بافت تاریخی در عالی‌قاپو عنوان کرده بودند و به همین دلیل پیاده‌راه شهیدگاه به عنوان اولین پیاده‌راه استان در محل شهیدگاه بقعه شیخ صفی ایجاد شد. بعد از شهیدگاه، ایجاد پیاده‌راه عالی‌قاپو در دستور کار شهرداری قرار گرفت و زمستان 97 به بهره‌برداری رسید که منتقدان و حامیان را به واکنش واداشت.
منتقدان معتقدند این پیاده‌راه که مابین چهارراه و عالی‌قاپو ایجاد شده، موجب می‌شود تردد برای افرادی که امکان پیاده‌روی ندارند، به‌ویژه گردشگران، با مشکل مواجه شود. موافقان اما می‌گویند ایجاد مکان عمومی شهری در نزدیکی اثر تاریخی بقعه شیخ صفی‌الدین اردبیلی فرصتی برای حضور توام با آرامش گردشگران فراهم می‌کند.
علی رحمانی، از کسبه این خیابان، درباره وضع کسب و کار قبل و بعد از ایجاد پیاده‌راه می‌گوید: شهروندان اردبیلی به دلیل این‌که باید ماشین خود را در محل دورتری پارک کنند و پیاده برای خرید به این مکان بیایند، ترجیح می‌دهند از مغازه‌های اطراف خیابان‌های ماشین‌رو خرید کنند و برای همین بازار کساد می‌شود.
لاله عفیفی از شهروندان حاضر در این مکان اظهار می‌کند: ایجاد پیاده‌راه موجب شده است از هیاهوی ترافیک و خودرو در اطراف این مکان تاریخی کاسته شود، اما بهتر است شهرداری طرح ایجاد پارکینگ در حاشیه این محل را توسعه دهد تا شهروندان و گردشگران برای پارک خودرو مشکل نداشته باشند.
حمید لطف‌اللهیان، شهردار اردبیل، در گفت‌وگو با همشهری با تاکید بر اولویت پروژه‌های انسان‌محور و توسعه فرهنگی اجتماعی در شهرداری عنوان می‌کند: پیاده‌راه یک فضای شهروند‌محور است و خلأ این فضا در اردبیل احساس می‌شد.
چهارباغ عباسی پیاده‌راه می‌شود
عاطفه علیان - خبرنگار: پیادهراهسازی چهارباغ عباسی مربوط به 2 سال گذشته نیست؛ طرحی که در اواخر دهه 40 به عنوان نخستین طرح جامع شهری برای اصفهان در نظر گرفته و قرار شد خیابان‌های شمس‌آبادی و باغ گلدسته به کمک ایده پیادهراهسازی حدفاصل دروازه‌دولت تا سی‌وسه‌پل بیایند تا حرکت پیاده جای خود را به سواره دهد. همزمان با ساخت ایستگاه مترو دروازه‌دولت، این فرصت فراهم شد تا شهرداری ایده پیاده‌سازی محور چهارباغ را به طور جد دنبال کند و این طرح از 2 سال گذشته توسط سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری اصفهان اجرایی شد.
در گوشه‌ای از چهارباغ، آنجا که کف‌سازی محور میانی در حال اجراست، پیرمردی که فروشگاه صنایع دستی دارد به همشهری می‌گوید: روزگاری این خیابان پاتوق خانواده‌ها برای تماشای فیلم و تئاتر و رفتن به کافه‌ها بود، اما امروز بوی روغن سوخته چهارباغ را برداشته است. امیدوارم در آینده نزدیک مشاغل این خیابان ساماندهی شود.
حمید ذکایی از ساکنان محدوده چهارباغ هم می‌گوید: اگرچه از صدای بوق و دود ماشین‌ها اندکی رها شده‌ایم، اما با پیادهراهسازی، پارک بیش از حد خودروها در کوچه‌های منتهی به چهارباغ و سروصدای برنامه‌ها به مناسبت‌های گوناگون موجب سلب آسایش ما شده است.
قدرت‌الله نوروزی شهردار اصفهان به همشهری اطمینان می‌دهد که پیادهراهسازی چهارباغ از دغدغه‌های جدی اوست و همواره نظر کارشناسان را جویا می‌شود و می‌افزاید: هر روز از مسیر چهارباغ عبور می‌کنم و هر اقدامی در محور چهارباغ مبتنی بر نظارت کارشناسی و مردمی خواهد بود.
شهروندان راضی؛ کاسبان ناراضی
روح الله کریمی - خبرنگار: سیاست پیادهراهسازی و آرام‌سازی هسته مرکزی شهر قم، سال 92 از بلوار بهار آغاز شد. جایی که یک لاین بلوار در ابعاد 25 در 300 متر براساس معماری ایرانی اسلامی طراحی شده و شامل کف‌سازی محوطه و 5 آب‌نما می‌شود.
این طرح که منجر به محدود شدن تردد خودروها شده، واکنش‌های منفی کاسبان را در پی داشته است. علی بدری که در اواسط این خیابان مغازه سوپرمارکت دارد، می‌گوید: حجم فروش اجناس بعد از اجرای طرح پیاده‌را‌سازی به شدت کاهش یافته است.
مرتضی خیاط‌زاده که نزدیک حرم مطهر مغازه خرازی دارد با عدد و رقم می‌گوید که اجرای این طرح به کسب و کار کاسبان این محدوده لطمه زده است. او که 8 سال در این خیابان فعالیت دارد، می‌افزاید: قبل از اجرای طرح، روزانه به طور متوسط 500 تا 700 هزار تومان فروش داشته است و حالا حدود 15 تا 20 هزار تومان فروش دارد.
سوی دیگر این طرح به مردم و زائران برمی‌گردد. علی قاسم‌پناه از شهروندان قم معتقد است اجرای این طرح‌ها منجر به توسعه فرهنگ پیاده‌روی می‌شود. او اما از تاریکی در بخشی از بلوار بهار گلایه دارد و می‌گوید: نورپردازی حرفه‌ای در این طرح انجام شده، ولی بخش‌هایی از این محدوده تاریک است و خانواده‌ها تمایل ندارند شب‌ها از این محور عبور کنند.
مرحله بعدی طرح پیادهراهسازی، پس از گذشت 4 سال از طرح باغ‌راه بهار، در خیابان ارم از محدوده سه‌راه بازار تا ابتدای خیابان انقلاب اجرا شد که از نظر بازخورد اجتماعی، یکی از پربحث‌ترین طرح‌های شهری سال‌های اخیر بود. طرح پیادهراهسازی خیابان ارم اگرچه به توسعه اجتماعی شهری و ارتقای ایمنی و پایداری زیرساخت‌های شهری کمک کرده، اما اثر منفی در رونق اقتصادی و کسب و کار مردم داشته است. احمد مقدم، لباس فروش ابتدای خیابان ارم، معتقد است با اجرای این طرح، محوریت کسب و کار مردم این محدوده از خیابان خارج و به بازارهای حاشیه‌ای کشیده شده است.
محمد صمدیان که در اواسط خیابان ارم مغازه سیسمونی دارد، می‌گوید: وقتی این طرح اجرا شد، مالکان مغازه‌ها تصور کردند کسب و کار ما رونق بیشتری پیدا کرده و کرایه مغازه‌ها را افزایش دادند، اما ما هر از گاهی به فکر جمع‌کردن وسایل این مغازه برای انتقال به جای دیگر می‌افتیم.
گلایه بازاریان رشت از پیاده‌راه
فرشته رضایی - خبرنگار: پیاده‌راه شهرداری رشت در سال ۸۴ در ۴ سمت میدان مرکزی شهر با هدف ایجاد یک محیط شهری فعال و سرزنده و تعامل هرچه بیشتر شهروندان ایجاد شد. در سال ۹۴ نیز به همت شهرداری، میدان و 3 خیابان سعدی، امام خمینی (ره) و شریعتی که اطراف آن را در برگرفته بودند با طول 3/8 کیلومتر عنوان یکی از بزرگ‌ترین پیاده‌راه‌های دنیا را به خود اختصاص دادند. با این حال با توجه به این‌که بازار مرکزی رشت هم در همین مکان دایر شده، منع تردد خودروها به این پیاده‌راه موجب کاهش مراجعه مردم به بازار شده است. همچنین خرید و فروش اجناس در این محدوده، اگر چه پارکینگ‌هایی در اطراف آن تعبیه شده، اما به دلیل تراکم تاکسی‌ها با مشقت همراه است.
بازاریان رشت با گلایه از پیاده‌راه می‌گویند؛ وقتی مدیران شهری قلب تپنده بازار مرکزی رشت را که مرکز مراجعه مردم رشت و گیلان و حتی شهرهایی از استان مازندران و توریست‌های مختلف است، مسدود می‌کنند، ما اعتراض نکنیم؟
جلال‌الدین‌محمد شکریه، رئیس اتحادیه اصناف گیلان، هم به همشهری می‌گوید: پیاده‌راه شهرداری رشت در مرکز شهر به حال خود رها شده است و فکری برای بازگشایی خیابان‌های مجاور مثل خیابان اقتصاد نمی‌شود.
ناصر حاج محمدی، شهردار رشت، پیش از این در سایت شهرداری رشت اعلام کرده بود: با توجه به مشکلات ترافیکی ناشی از نبود دسترسی مناسب و پارکینگ برای شهروندان و گردشگرانی که برای خرید به بازار سنتی و به بافت مرکزی شهر مراجعه می‌کنند، ایجاد پارکینگ طبقاتی در یکی از محورهای پیاده‌راه از دیگر برنامه‌های شهرداری رشت است.
2 پیاده‌راه در یک شهر
اشکان جهان‌آرای - خبرنگار: شهرداری ساری طی سال‌های اخیر دست به بازآفرینی برخی فضاهای مرکزی شهر زد، اما هنوز موفق به ایجاد پیاده‌راه در این شهر نشده است. شهرداری تنکابن هم از حدود 3 سال پیش برنامه‌ریزی‌هایی برای ایجاد پیاده‌راه در خیابان عطار در نظر گرفته بود، اما در این میان شهرداری بابل توانست نخستین پیاده‌راه شهری مازندران را به نام خود ثبت کند.
تبدیل خیابان آیت‌الله سعیدی بابل به پیاده‌راه از ابتدا با استقبال کسبه و شهروندان مواجه شد. اما با ساخت این پیاده‌راه، به دلیل وجود واحدهای تجاری متعدد و همچنین استقرار چند پاساژ مهم شهر در کنار پیاده‌راه، بار ترافیکی خیابان‌های اطراف به شکل قابل توجهی افزایش یافت تا جایی که در نهایت شهرداری تصمیم گرفت در قسمت جنوبی پیاده‌راه معبری را بازگشایی کند تا خودروها مسیری برای تردد و وارد نشدن به خیابان‌های اطراف داشته باشند.
هادی قنبری، یکی از شهروندان بابل، ساخت این پیاده‌راه را یکی از بهترین اقدامات شهرداری بابل در سال‌های اخیر می‌داند و می‌گوید: این فضا نظر همه مردم شهر را به خود جلب کرده است و حتی مسافران زیادی در این پیاده‌راه، از واحدهای تجاری اطراف آن خرید می‌کنند.
یکی از کاسبان حاضر در محدوده خیابان آیت‌الله سعیدی هم می‌گوید: ایجاد پیاده‌راه با توجه به بیشتر شدن تجمع شهروندان در این قسمت از شهر و همچنین برگزاری برنامه‌های مناسبتی، تاثیر محسوسی بر فروش واحدهای اطراف آن داشت.
البته پیاده‌راه آیت‌الله سعیدی تنها پیاده‌راه بابل نیست. شهرداری این شهر پس از ایجاد پیاده‌راه در مرکز شهر، ایجاد پیاده‌راه روی پل تاریخی محمدحسن‌خان را نیز در دستور کار قرار داد که به دلیل دور بودن از نقطه مرکزی شهر و قرار نداشتن واحدهای تجاری در اطراف آن، شرایط متفاوتی نسبت به پیاده‌راه آیت‌الله سعیدی دارد.
اجرای 10 پیاده‌راه در مشهد
خیابان جنت یکی از مهم‌ترین پیاده‌راه‌های مشهد است. این محور در بافت میانی شهر واقع شده و از اطراف به محورها و نقاط مهم شهر متصل می‌شود. استقبال خوب شهروندان از پیاده‌راه‌ها موجب شده است مدیریت شهری مشهد به فکر ساخت 10 پیاده‌راه دیگر بیفتد.محمدهادی مهدی‌نیا، رئیس کمیسیون عمران و شهرسازی شورای اسلامی شهر مشهد، از آغاز مکان‌یابی خیابان‌های مستعد شهر برای پیاده‌راه شدن با هدف برگزاری رویداد‌های مهم ملی و مذهبی خبر می‌دهد و می‌گوید: ۱۰ خیابان از خیابان‌های مستعد مشهد برای پیاده‌مدار و پیاده‌راه شدن انتخاب و قرار شده ۱۰ مورد رویداد برای این خیابان‌ها تهیه شود.
از پیاده‌راه سلامت تا عفیف‌آباد
پیاده‌راه سلامت یا پیاده‌راه بهشت یکی از مسیرهای شاخص کلانشهر شیراز است که مورد اقبال مردم قرار گرفته و همان‌طور که از نامش پیداست مکانی برای پیاده‌روی و ورزش است و روزانه افراد زیادی در این پیاده‌راه قدم می‌زنند. به‌تازگی مدیران شهری شیراز اعلام کرده‌اند خیابان‌های دیگری در شهر مانند خیابان عفیف‌آباد قرار است پیاده‌راه شوند.
حمیدرضا اسماعیلی، شهردار منطقه یک شهرداری شیراز، درباره پروژه بهسازی و کف‌سازی خیابان عفیف‌آباد گفته بود: در حال بهسازی این خیابان هستیم و درصددیم این محور براساس یک افق بلند مدت به صورت پیاده‌راه تعریف شود.
استقبال خوب شهروندان موجب شده مدیریت شهری مشهد به فکر ساخت 10 پیاده‌راه دیگر بیفتد
پیاده‌راه شهرداری رشت به حال خود رها شده و فکری برای بازگشایی خیابان‌های مجاور نمی‌شود
ایجاد پیاده‌راه در کرمانشاه
فرحناز چراغی - خبرنگار: خبرها از شهرداری کرمانشاه حاکی از این است کرمانشاه هم به‌زودی صاحب پیاده‌راه می‌شود. البته این چندمین سالی است که مسئولان شهری کلانشهر کرمانشاه خبر از ایجاد پیاده‌راه برخی خیابان‌های شهر می‌دهند. پل حداد عادل یا همان پل بنکدارها، پارکینگ شهرداری و چهارراه مدرس تا سر کوچه لک‌ها نقاطی هستند که قرار است برای حل معضل ترافیک به پیاده‌راه تبدیل شوند. رضا که ۲۷ سال دارد و دانشجو است، می‌گوید: اگر این وعده‌ها عملی شود، بدون شک بسیاری از مشکلات ترافیکی این نقطه حل خواهد شد. چون بازار اصلی و سنتی شهر کرمانشاه حد فاصل مصدق تا آزادی واقع شده، اجرای طرح پیادهراهسازی تاثیری مثبت و گامی مفید برای تغییر و تحول در چهره شهر کرمانشاه است. سعید طلوعی، شهردار کرمانشاه، می‌گوید: طبق پیگیری‌ها و مکاتباتی که انجام شده، قرار است وزارت کشور 40 میلیارد تومان اوراق مشارکت را در اختیار شهرداری قرار دهند. البته به مراحل پایانی پرداخت این اوراق رسیده‌ایم که با استفاده از این اوراق خیابان مدرس را از سر کوچه لک‌ها تا چهاراه مدرس مجهز به بی. آر. تی و پیاده‌راه خواهیم کرد.
اولین پیاده‌راه
اولین بار، کارمندان کنسولگری فرانسه در تبریز با هدف تداعی شب‌های پاریس، کوچه پاساژ در محله مهاد مهین (میارمیار) را به شکل پیاده‌راه‌های پاریس طراحی کردند
وعده شهرداری
خبرها از شهرداری کرمانشاه حاکی از این است کرمانشاه هم به زودی صاحب پیاده‌راه می‌شود. البته این چندمین سالی است که مسئولان شهری کلانشهر کرمانشاه خبر از ایجاد پیاده‌راه می‌دهند
گلایه قمی‌ها
طرح پیادهراهسازی خیابان ارم در قم اگرچه به توسعه اجتماعی شهری و ارتقای ایمنی و پایداری زیرساخت‌های شهری کمک کرده، اما اثر منفی در رونق کسب و کار مردم داشته است
