زبان فارسی از کاخ سفید تا فرش قرمز هالیوود

 زبان فارسی با تشدید تنش‌های سیاسی میان ایران و آمریکا بیش از گذشته در سطح جهان ترویج شد؛ کاری که شاید سال‌ها کرسی‌های ایران‌شناسی و زبان‌شناسی در گوشه و کنار جهان در پی آن بودند و  امروز در پست‌های توییتری، حساب‌های اینستاگرامی و حتی پیام‌های ویدئویی سیاستمداران، چهره‌های شناخته‌شده جهان و  بازیگران هالیوود دست ‌به‌ دست می‌شود. همین رفتارهای مجازی در تنش‌های سیاسی نیز موجب شد درخواست‌ها از اقصی نقاط جهان برای اعزام استاد زبان فارسی برای فراگیری این زبان ‌‌ به وزارت خارجه ایران افزایش بیابد.

زبان فارسی؛ برنده‌ تنش‌های لفظی میان ایران و آمریکا
تنش‌ها میان ایران و آمریکا همچنان باقی است، اما نتیجه آن  یک اتفاق خوب برای ترویج ناخواسته زبان فارسی در مخاصمات سیاسی است. دونالد ترامپ،‌ رئیس‌جمهوری آمریکا، جاستین ترودو، نخست‌وزیر کانادا، اعضای کنگره آمریکا، بازیگران هالیوود و فوتبالیست‌های مطرح جهان حالا برای گفت‌وگو با دولت و مردم ایران به هر بهانه‌ای در شبکه‌های مجازی به فارسی سخن می‌گویند. آیا این اتفاق به‌نفع ترویج و صیانت از زبان مادری فارسی‌زبان‌های جهان تمام شده و تنش‌های سیاسی اخیر ‌به تحقق شعار یونسکو برای ترویج و پاسداری از زبان مادری انجامیده است؟ زبان مادری و ترویج و صیانت از آن به اندازه‌ای اهمیت داشته ‌که یونسکو دوم اسفندماه هر سال را به‌عنوان روز جهانی زبان مادری نامگذاری کرد. زبان از مهم‌ترین شیوه‌های برقراری ارتباط است. براساس اذعان کارشناسان علوم ارتباطات و میراث‌فرهنگی، اگر زبان عنصر مشترک میان ملت‌ها شود، ‌به تحقق صلح، درک بهتر ملت‌ها از یکدیگر و معرفی مؤثر فرهنگ و تمدن کشورها می‌انجامد و گروه‌های مرجع نیز پیامشان را به زبان مادری آن کشورها انتقال می‌دهند. شکی نیست که به‌کارگیری زبان فارسی از سوی دولت‌های متخاصم با ایران به‌ویژه سیاستمداران آمریکایی جنبه سیاسی دارد و به‌منظور تأثیرگذاری بیشتر بر مردم و نه دلیل فرهنگی به‌کار گرفته می‌شود، اما همین اقدام نیز ‌برای زبان فارسی به‌عنوان مهم‌ترین میراث معنوی و فرهنگی ایران یک امتیاز است. در سال‌های اخیر زبان فارسی، زبان برخی دیپلمات‌های آمریکایی شد. آنها در رسانه‌ها و البته با نیت صرف سیاسی ، اقدام به خواندن اشعار ایرانی از حافظ و سعدی یا به‌کاربردن زبان محاوره و حتی گفتن مثل‌های ایرانی کردند. برخی ‌معتقدند سیاستمداران متخاصم در این رفتار قلب میراث فرهنگی ایران را با بهره‌گیری از زبان فارسی در انتقال پیام‌ها نشانه رفته‌اند. برخی دیگر اما این اتفاق را به نفع زبان فارسی و ترویج آسان و بدون هزینه در جهان ارزیابی می‌کنند.

ترویج نامحسوس در مجادلات سیاسی
سیداحمد محیط‌طباطبایی، رئیس کمیته ملی موزه‌های ایران و کارشناس میراث‌فرهنگی درخصوص ترویج زبان فارسی در مجادلات سیاسی با ایران به همشهری می‌گوید: با وقوع درگیری‌های لفظی ‌سیاستمداران قدرت میراثی ایران که مهم‌ترین آن زبان فارسی است، افزایش یافت.
او درخصوص فراز و نشیب‌های زبان فارسی در طول تاریخ می‌گوید: فارسی دری زبانی با ویژگی‌های بسیار خاص در میان تمامی زبان‌های جهان است. قدیمی‌ترین سند زبان فارسی شعر بوده و این زبان تنها زبان جهان است که از شعر آغاز ‌و به نثر می‌رسد. زبان فارسی از موسیقی نیز تأثیر گرفته ‌است.
سیداحمد محیط طباطبایی گویش فارسی دری را گویش بلخی می‌داند که در زمان سامانیان و بعدها در دوره ترکان سلجوقی و غزنوی تا مدیترانه گسترش یافت.
رئیس کمیته ملی موزه‌های ایران (ایکوم) می‌گوید: سامانیان از بلخ بودند و ابوحنیفه بنیانگذار مذهب حنفی، حدیثی داشت که در آن گفته بود، «زبان اهل بهشت فارسی و عربی است». همین حمایت موجب شد زبان فارسی قوام بیابد و سامانیان که حنفی‌مذهب بودند، احترام خاصی برای این زبان قائل باشند. بعدها ترکان سلجوقی و  غزنوی‌ها وارد ماوراءالنهر شدند و مذهب حنفی و زبان فارسی را پذیرفتند و آن‌را تا مدیترانه گسترش دادند و زبان فارسی را در قرن سوم و چهارم هجری قمری جهانی کردند.
او نکات جالب دیگری نیز از قدرت و نفوذ زبان فارسی در بین اقوام مهاجم به ایران مطرح می‌کند. به گفته محیط طباطبایی، با گسترش زبان فارسی تا مدیترانه، فارسی پل ارتباطی آسیای غربی و مرکزی شد و  وقتی مارکوپولو به ایران آمد، مترجم فارسی زبان با خود به دربار چین برد.
زبان فارسی اما در طول تاریخ نشیب‌هایی را نیز تجربه کرد. رئیس ایکوم ایران می‌گوید: در فاصله قرن‌های‌11 و 20 زبان فارسی جایگاهی را که در دوره سامانیان، سلجوقیان و غزنویان یافته بود، به‌تدریج از دست داد. دلیل آن هم عداوت غرب با ایران بود. روسیه و انگلستان، ایران و البته زبان فارسی را مانع از توسعه طرح‌های خود در هندوستان و ماوراءالنهر و ارس می‌دانستند و روس‌ها در شمال و انگلیسی‌ها در جنوب تلاش کردند این زبان فراموش  شود.

رونق جهانی با افزایش مجادلات لفظی   
زبان فارسی حالا زبان چهره‌های مرجع جهان شده است.ترویج زبان فارسی در جهت توسعه دیپلماسی عمومی در کرسی‌های زبان فارسی خارج از کشور ‌زبان‌آموزان فارسی زیادی تربیت کرد.  اما این‌بار زبان فارسی و ترویج جهانی آن با جهشی بزرگ مواجه است. تا آنجا که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا و سیاستمداران موافق و مخالف او در قبال رفتار با ایران و حتی نمایندگان کنگره آمریکا و به تبع آن روسای جمهوری ‌کشورها و اعضای پارلمان اروپا را واداشت به زبان فارسی با مردم و دولت ایران سخن بگویند.
روزی که محمدجواد ظریف نخستین توییت انگلیسی خود را در مذاکرات برجام و برای نخستین‌بار در تاریخ دیپلماسی عمومی ایران منتشر کرد، ترویج غیرمحسوس زبان فارسی در اقدام متقابل و در گستره‌ای بیش از حلقه سیاستمداران جهان آغاز شد. بازیگران هالیوود در تعداد پرحجم با زبان فارسی ترامپ و سیاست‌های او را به تمسخر گرفتند و با ایرانی‌ها همدردی کردند. به‌کارگیری زبان فارسی از سوی همین گروه‌های مرجع حالا موجب شده‌ است که درخواست‌های زیادی برای اعزام استادان زبان فارسی برای فارسی‌آموزان جهان به وزارت خارجه ایران ارسال شود.

افزایش درخواست فراگیری زبان فارسی در جهان
رضا میاندره، رئیس اداره گسترش زبان فارسی و ایران‌شناسی در وزارت خارجه  است که حالا ‌ از حجم بالای درخواست‌ها از وزارت خارجه ایران برای فراگیری زبان فارسی در نقاط مختلف جهان خبر می‌دهد.
او درخصوص تأثیر استفاده از زبان فارسی در مجادلات سیاسی به همشهری می‌گوید: در وهله نخست غربی‌ها متوجه شدند بین زبان فارسی و عربی تفاوت وجود دارد و ایران یک کشور عربی نیست. پس نخستین تأثیر در استفاده پرتعداد از کلمات و زبان فارسی در توییت‌ها یا پست‌های مجازی از سوی چهره‌های شناخته‌شده و سیاستمداران خارجی، افزایش شناخت از زبان فارسی در جهان است. او شناخته‌شدن زبان فارسی در مجادلات سیاسی را یک امتیاز و عامل به رسمیت شناختن این زبان در جهان می‌داند.
به‌گفته رضا میاندره، تأثیر زبان فارسی در جهان به اندازه‌ای است که دونالد ترامپ نیز تلاش کرد‌ برای پیشبرد اهداف سیاسی خود علیه کشورمان، قلب میراث فرهنگی ایران یعنی زبان فارسی را هدف بگیرد. او متوجه شد براندازان نمی‌توانند آنچه را که می‌خواهد به فارسی به جامعه ایرانی منتقل کنند. بنابراین خودش دیپلماسی عمومی را با استفاده از زبان فارسی در دست گرفت. البته از منظر ترویج زبان فارسی این اتفاق خوب است اما بازی ترامپ با زبان فارسی کاملا سیاسی است.
او تأثیر انتشار پرحجم پیام‌ها به زبان فارسی از سوی سیاستمداران، دیپلمات‌ها و چهره‌های شناخته‌شده فرهنگ، موسیقی و سینمای جهان را به نفع ترویج و توسعه زبان فارسی در جهان می‌داند و می‌گوید: این موضوع موجب می‌شود بسیاری از ایران‌شناس‌ها و شرق‌شناس‌ها مجددا برای فراگیری زبان فارسی درخواست دهند. همچنین منجر به رونق زبان فارسی در جهان می‌شود و مهم‌تر از آن به درک بهتر ملت‌ها از فرهنگ و ملت ایران کمک می‌کند.
رئیس اداره گسترش زبان فارسی در وزارت خارجه معتقد است: افرادی که زبان فارسی را یاد می‌گیرند، احساس اشتراک بیشتری با فرهنگ ایران پیدا می‌کنند و از این جهت افزایش درخواست‌ها برای فراگیری زبان فارسی خوشحال‌کننده است.
او یکی از شاخصه‌های اصلی زبان فارسی را حتی در تخاصم‌ها، آمیخته‌بودن این زبان به ادب اعلام کرد و گفت: زبان فردوسی در شاهنامه نیز حماسی و آمیخته به ادب است. زبان فارسی حتی در مخاصمات نیز از دایره ادب خارج نمی‌شود و این موضوع تأثیر بسیار خوبی در ترویج زبان فارسی در جهان دارد. این مقام مسئول در وزارت خارجه اعلام کرد: هم‌اکنون درخواست‌های زیادی برای ارسال استاد زبان فارسی به خارج از ایران به وزارت خارجه ارسال می‌شود که امکان رسیدگی به تمامی آنها مهیا نیست.
به گفته رضا میاندره، فراگیران زبان فارسی پس از آموزش این زبان عاشق فرهنگ ایران می‌شوند که  نمونه آن نیز ریچارد فرای مشهور است.
رئیس اداره گسترش زبان فارسی و ایران‌شناسی در وزارت خارجه می‌گوید: انگیزه‌ها از فراگیری زبان فارسی متفاوت است و حتی برخی از آنها سیاسی است، ولی در تمام این انگیزه‌ها، همانطور که فرهنگ و زبان فارسی توانست در طول تاریخ اقوام مهاجم را در فرهنگ ایران جذب و هضم کند، همین حالا نیز می‌تواند به‌دلیل برخورداری از ویژگی‌های خاص و شگفت‌آور، تخاصمات رایج علیه ایران را به صلح و مخالفان ایران را به طرفداران فرهنگ و همزیستی مسالمت‌آمیز با ایران و ایرانی‌ها تبدیل کند.