گزارش
3سناریوی فلسطینی‌ها مقابل معامله قرن
سیاوش فلاح‌پور ـ خبرنگار
طی روزهای گذشته تصویر ترامپ باز هم در صدر اخبار رسانه‌های جهان قرار داشت؛ این بار برای رونمایی از «معامله قرن» که در عمل به معنی نابودی مذاکرات صلح میان فلسطین و رژیم صهیونیستی بود. به فاصله ساعاتی پس از اعلام جزئیات عجیب این طرح، واکنش‌های گسترده‌ای در سرتاسر جهان آغاز شد؛ از کشورهای عربی- اسلامی گرفته تا اروپا، روسیه و... حالا اما با گذشت 4روز، همه چشم‌ها به داخل فلسطین است، تصمیم سیاستمداران و مردم این کشور نسبت به معامله قرن ترامپ و نتانیاهو چه خواهد بود؟ آیا همچون گذشته با اتخاذ مواضع محدود از بحران عبور کرده و زمینه را برای اجرای معامله فراهم می‌کنند یا این بار تصمیم‌های متفاوت و شاید تاریخ‌سازی در راه است؟ در سوی دیگر صحنه نیز واکنش اسرائیل به مقاومت احتمالی فلسطینی‌ها در برابر اجرای معامله چیست؟ آن هم درحالی‌که دولت این رژیم شرایطی بحرانی را پشت سر می‌گذارد.
واکنش فلسطین؛ از انفعال تا انقلاب
قرار است محمود عباس، رئیس تشکیلات خودگردان تا پایان امروز سخنرانی مهمی در اتحادیه عرب داشته باشد؛ سخنرانی‌ای که گفته می‌شود در جریان آن تصمیم نهایی تشکیلات برای مقابله با معامله قرن اعلام خواهد شد. عباس برخلاف سخنرانی‌های تند خود در روزهای گذشته، تاکنون استراتژی روشنی برای مقاومت اعلام نکرده است. با این حال به گفته عبدالباری عطوان، سردبیر روزنامه رای‌الیوم، باید منتظر سخنرانی او تا پایان امروز باشیم، چرا که ممکن است در جریان این سخنرانی، توافق دوجانبه اسلو با رژیم صهیونیستی را ملغی کند. لغو این توافقنامه از سوی فسلطین به چه معناست و آیا واقعا تشکیلات خودگردان حاضر به اتخاذ چنین تصمیمی خواهد بود؟
ناتوان از واکنش جدی
در نگاه اول و با ارزیابی ساده از موقعیت فعلی تشکیلات خودگردان بعید به‌نظر می‌رسد این جریان قادر به اتخاذ تصمیمی قاطع، در سطح لغو توافق اسلو با اسرائیل باشد؛ چرا که در درجه اول، این تصمیم به‌معنای انحلال خود تشکیلات است. از سوی دیگر تشکیلات دست‌کم از سال 2017با روی کار آمدن ترامپ فرصت داشته مقدمات چنین تصمیمی را فراهم کند و اتخاذ چنین تصمیمی به فاصله چند روز بعد از رونمایی از معامله قرن خوش‌بینانه است. تمام اینها در حالی است که فشارهای مالی و سیاسی آمریکا و اسرائیل بر تشکیلات برای پذیرش معامله نیز روزبه‌روز بیشتر خواهد شد. با توجه به این نکات می‌توان انتظار داشت بهترین واکنش تشکیلات خودگردان و محمود عباس، تلاش برای تعدیل بخش‌هایی از معامله قرن ترامپ باشد و نه چیزی بیشتر!
تصمیمی غیرقابل انتظار
با وجود تمام نکات پیشین، همچنان هستند تحلیلگرانی که معتقدند محمود عباس با اعلام تصمیم تاریخی برای لغو توافق اسلو، جهان را غافلگیر خواهد کرد. درصورت اتخاذ چنین تصمیمی، تشکیلات خودگردان متعاقبا منحل شده و مسئولیت اداره امور شهروندان فلسطینی در کرانه غربی بر عهده دولت اسرائیل به‌عنوان نیروی اشغالگر خواهد بود؛ امری که بدون شک آشوبی گسترده را در این منطقه به‌دنبال دارد. همچنین دیگر فلسطینی‌ها «کشوری» به نام اسرائیل را به رسمیت نشناخته و به این ترتیب به تمام همکاری‌های اداری و از آن مهم‌تر، امنیتی خود با دولت رژیم صهیونیستی خاتمه خواهند داد. از سوی دیگر، افزایش احتمال درگیری نظامی گسترده میان اسرائیل و گروه‌های مقاومت در نوار غزه و نابودی تمام تلاش‌های صورت‌گرفته برای عادی‌سازی روابط کشورهای عربی با رژیم صهیونیستی قابل پیش‌بینی است.
انتفاضه خیابانی
سیاست‌های تشکیلات خودگردان طی سال‌های گذشته فاصله‌ای عمیق میان این نهاد با مردم فلسطین به‌وجود آورده است. برای مثال درحالی‌که بخش عمده تحلیلگران گزینه لغو توافق اسلو از سوی تشکیلات را بسیار خوش‌بینانه به شمار می‌آورند اما همگی آنها بر مخالفت قاطعانه خیابان فلسطینی با معامله متفقند. می‌توان پیش‌بینی کرد به‌زودی موجی از ناآرامی‌های خیابانی در مناطق مختلف کرانه غربی آغاز شود. اما آیا این ناآرامی‌ها منجر به شکل‌گیری انتفاضه‌ای فراگیر خواهد شد؟ باز هم پاسخ این سؤال به موضع رهبران سیاسی فلسطین بازمی‌گردد. چرا که ناآرامی‌ها بعد از اعلام قدس به‌عنوان پایتخت اسرائیل بعد از مدتی خاموش شده و نتیجه‌ای به‌دنبال نخواهد نداشت. عبدالباری عطوان می‌گوید تا زمانی که اجماعی مطلق میان گروه‌های سیاسی فلسطینی نباشد، هیچ اعتراض دیگری به نتیجه نمی‌رسد.
نتانیاهو؛ همچنان در بحران
نگاهی به آخرین نظرسنجی‌های انتخابات کنست نشان می‌دهد با وجود رونمایی از برگ برنده نتانیاهو، همچنان دست بالا در اختیار ائتلاف آبی- سفید با 3کرسی بیشتر است. آن هم درحالی‌که احتمال اعلام جرم از سوی دادستانی رژیم صهیونیستی علیه نتانیاهو و آغاز محاکمه علنی او بالاست. شبکه الجزیره پیش‌بینی کرده درصورت عدم‌تأثیرگذاری مثبت معامله قرن بر نظرسنجی‌های انتخاباتی، نتانیاهو ناچار است به درگیری نظامی محدود برای جلب بیشتر آرای راست افراطی تن بدهد. تمام اینها در حالی است که لغو توافق اسلو از سوی تشکیلات، مشکلات دولت اسرائیل را از آنچه هست بیشتر خواهد کرد، چرا که وقوع آشوبی گسترده در کرانه و غزه، آن هم به فاصله اندکی پیش از انتخابات کنست به‌معنای شکست قطعی حزب لیکود است؛ اگرچه این احتمال (لغو اسلو) بسیار اندک ارزیابی می‌شود.
مکث
مهم‌ترین واکنش‌های جهانی
واکنش فرانسه تا این لحظه چندان روشن نبوده، به‌گونه‌ای که نمی‌توان از آن مخالفت یا حمایت از معامله قرن را برداشت کرد. به گفته مکرون، فرانسه از راه‌حل دو کشوری حمایت کرده و در این راه به همکاری با آمریکا ادامه خواهد داد.
روسیه نیز ازجمله دیگر کشورهایی است که فعلا واکنشی قاطع درباره معامله قرن نداشته است. به گفته بوگدانوف، روس‌ها در حال بررسی این طرح هستند و همچنان نظر فلسطینی‌ها نیز برایشان اهمیت بالایی دارد. البته ممکن است این موضع بعد از رایزنی‌های مستقیم نتانیاهو و پوتین تغییر کند.
ترکیه نخستین کشوری بود که مخالفت قاطع خود با معامله قرن را از زبان رئیس‌جمهورش بیان کرد. به گفته اردوغان، قدس خط قرمز جهان اسلام است و تمام کشورهای مسلمان برای مقابله با اجرای این طرح باید متحد شوند.
موضع اردن بار دیگر عدم‌ثبات سیاسی این کشور را به نمایش کشید؛ چرا که به‌رغم حضور سفیر پادشاهی اردن در مراسم رونمایی از معامله قرن، نخست‌وزیرش به تندی از این طرح انتقاد کرد و نسبت به تبعات آن برای سراسر خاورمیانه هشدار داد.
عربستان اگرچه تاکنون از موافقت علنی با معامله قرن خودداری کرده اما مواضع این کشور گویای همراهی با طرح ترامپ است. ملک سلمان در پیامی ضمن تشکر از تلاش‌های دولت ترامپ برای ایجاد صلح گفت: پادشاهی سعودی به دقت در حال بررسی طرح موسوم به معامله قرن است.
حزب‌الله به‌عنوان بازیگری منطقه‌ای که تأثیرگذاری آن حتی از برخی کشورهای خاورمیانه نیز بیشتر است، به تندی با معامله قرن مخالفت کرده و روی‌آوردن به گزینه مقاومت مسلحانه علیه اسرائیل را تنها راه مقابله با اجرای آن به شمار آورده‌است.
در همینه زمینه :
