یادداشت
ای کاش ما هم می‌توانستیم سوت بزنیم
جواد نصرتی ـ روزنامه نگار
استیضاح دونالد ترامپ که این روزها با سر و صدا و تب و تاب بسیار زیادی در مجلس سنای آمریکا در جریان است، رویدادی تاریخی در تاریخ ایالات متحده آمریکاست. ترامپ، سومین رئیس‌جمهوری تاریخ آمریکاست که استیضاح می‌شود. دمکرات‌ها، بعد از تصویب استیضاح دونالد ترامپ در مجلس نمایندگان، حالا در مجلس بالادستی سنا به‌دنبال برکناری یکی از جنجالی‌ترین روسای جمهوری تاریخ کشورشان هستند. لشگری از نمایند‌های دمکرات هفته‌ها و ماه‌ها درباره سواستفاده ترامپ از قدرت خود به‌عنوان رئیس‌جمهوری تحقیق کردند و رسانه‌های لیبرال روزبه‌روز و ساعت به ساعت پیگیر این ماجرا بودند تا کار به اینجا بکشد. سرآغاز این رویداد تاریخی اما یک «سوت» ساده بود. یک کارمند تیم امنیت ملی دولت آمریکا، در بستر فرهنگی که قانون «حمایت از سوت‌زنان» ایجاد کرده، تخلف رئیس‌جمهوری آمریکا (تماس تلفنی غیرمعمول با رئیس‌جمهوری اوکراین) را به مقامات بالاتر گزارش داد، پرونده به کنگره منتقل شد و حالا ما اینجا هستیم.
«سوت‌زنی» که در واقع نوعی افشاگری درون سازمانی به‌حساب می‌آید، امکانی قانونی است که به کارمندان دولتی در آمریکا داده می‌شود. این افراد، می‌توانند درصورتی که هرگونه تخلف قانونی، اخلاقی و نادرستکاری را در مجموعه خود ببینند، به مقامات بالاتر مراجعه کنند و موردی را که دیده‌اند گزارش کنند. این تخلف، می‌تواند در سطوح پایین‌تر دولت یا همان‌طور که در این پرونده دیده می‌شود، در بالاترین سطح باشد. مسئله مهم در این قانون، حمایت‌هایی است که از این سوت‌زنان می‌شود. از همان روزی که رسانه‌ها گزارش دادند یک سوت‌زن گزارشی را علیه شخص شماره یک آمریکا به مقامات بالاتر داده، ترامپ و نزدیکان او خواستار افشای نام او شدند، اما مقامات ارشد کنگره و مقامات قضایی آمریکا بارها گفتند که اجازه افشای نام این سوت‌زن را نخواهند داد و تا حالا هم جلو افشای نام او را گرفته‌اند.
این فرهنگ افشاگرای، در کشورهایی که قانون سوت‌زنی در آن وجود ندارد کمی عجیب است. فقط به این فکر کنید که رئیس‌جمهوری آمریکا، یا به‌عبارتی بالاترین مقام بزرگ‌ترین اقتصاد دنیا و فرمانده کل قوای بزرگ‌ترین قدرت نظامی دنیا، ماه‌هاست به آب و آتش می‌زند که تا نام این سوت‌زن را که یکی از کارمندان زیرمجموعه خودش است بداند و هنوز موفق نشده و این احتمال وجود دارد که هرگز هم به خواسته‌اش نرسد.
فرهنگ سوت‌زنی، یکی از مؤثرترین روش‌ها برای جلوگیری از رواج فساد و ناکارآمدی و تخلف در هر سیستمی است. با توجه ویژه به این فرهنگ، افراد بیشتری پا پیش می‌گذارند تا در راستای منافع ملی، علیه نادرستی و فساد گزارش بدهند. مهم‌تر از رواج این فرهنگ، قانون حمایت از سوت‌زنان است. کارکنان، تنها وقتی ترغیب می‌شوند موارد نادرست را تشخیص بدهند که مطمئن شوند قانون از آنها حمایت می‌کند. در واقع، سوت‌زنی تنها وقتی عملی می‌شود که هیچ‌کس از قانون بالاتر نباشد.
