تکیه بر گیاه باستانی

سمیرا رحیمی_روزنامه نگار

میخک صدپر، گیاهی همیشه سبز که خواص دارویی فراوانی دارد، به گفته سازمان توسعه و همکاری‌های اقتصادی (OECD) نهصد و هشتاد و سومین کالا در جهان است که بیشترین میزان صادرات را در جهان دارد و اصلی‌ترین کشور‌های صادرکننده آن نیز کشورهای ماداگاسکار، سنگاپور، سریلانکا، کومور و تانزانیا هستند. اما این کالا، اصلی‌ترین بخش صادرات کشور کومور، یا مجمع‌الجزایر قمر را تشکیل می‌دهد. کومور صد و هشتاد و هفتمین اقتصاد صادرکننده جهان، در سال 2018بیش از 74میلیون دلار از صادرات خود درآمد داشته‌است که حدود 41.1میلیون دلار از این درآمد از محل صادرات میخک به‌دست آمده‌است. پس از میخک، محصولاتی مانند اسانس عطر، وانیل، قایق‌ها و کشتی‌های اسقاطی و اسید‌های چرب صنعتی هستند. درآمد کومور از صادرات اسانس 14.4میلیون دلار، وانیل 13.1میلیون دلار و کشتی‌های اسقاطی 2.9میلیون دلار برآورد شده‌است.

ویژگی‌های محصول صادراتی
میخک، گیاهی گرمسیری است که صادرات آن در دل تاریخ نخستین داد و ستد‌های ادویه در جهان ریشه دارد؛ این گیاه بومی جزایر ملوکاس یا جزایر ادویه در اندونزی است. عطر شدید این گیاه و طعم تند و تیز آن کارایی‌های زیادی در صنایع غذایی، آشپزی و شیرینی‌پزی دارد. از این گیاه در گذشته‌های دور در جاوه و چین به‌عنوان خوشبو‌کننده دهان استفاده می‌شده‌است؛ به‌ویژه در زمان ملاقات با امپراتور چین. اندونزی همواره یکی از بزرگ‌ترین تولید‌کنندگان میخک بوده‌است و براساس گزارش سازمان غذا و کشاورزی ملل متحد،( فائو) در سال 2017مساحتی بیش از 548هزار هکتار را زیرکشت میخک برده‌ و بیش از 123هزار تن محصول تولید کرده‌است. در مقابل کومور به‌عنوان کشوری که اصلی‌ترین درآمد صادراتش از محل فروش میخک به‌دست می‌آید، مساحتی درحدود 9500هکتار را زیرکشت میخک دارد و تولید سالانه آن درحدود 2618تن بوده‌است. اگرچه اقتصاد کومور عمدتا مبتنی بر کشاورزی است، اما میزان تولیدات کشاورزی در این کشور به‌شدت پایین است و از تکنیک‌های ابتدایی برای کشت و زرع استفاده می‌شود.
کشورهای خریدار
میخک‌های کشت شده در کومور عمدتا به هند صادر می‌شود. تا سال 2018، هندوستان 56درصد از تولید میخک کومور را به ارزش حدود 23میلیون دلار خریداری کرده‌است و پس از آن، اندونزی سهمی 23درصدی در صادرات میخک کومور دارد. ارزش میخک‌های صادرشده به اندونزی بیش از 9.5میلیون دلار برآورد شده‌است. دیگر کشورهایی که خریدار میخک‌های تولید شده در کومور هستند؛ کشورهای سنگاپور، پاکستان، هلند، آلمان، روسیه، اوکراین، ایتالیا، سودان، مصر، آفریقای جنوبی، آمریکا، پرو و استرالیا هستند که سنگاپور 4.9درصد، پاکستان 2.1درصد، هلند 3.4درصد و آلمان 2درصد از صادرات میخک کومور را خریداری می‌کند. به‌طور کلی کشورهای هندوستان، اندونزی، ‌ترکیه، سنگاپور و پاکستان اصلی‌ترین مقاصد صادراتی کومور را تشکیل می‌دهند.

وضعیت اقتصادی
کومور یا اتحادیه کومور، یا مجمع‌الجزایر قمر، جزیره‌ای کوچک، به مساحت 1659کیلومترمربع واقع در اقیانوس هند است. این کشور تنها عضو جهان عرب است که به‌طور کامل در نیمکره‌جنوبی سیاره زمین واقع شده‌است. جمعیت این کشور بیش از 850هزار نفر تخمین زده شده‌است و تولید ناخالص ملی این کشور به گفته سازمان توسعه و همکاری‌های اقتصادی، بیش از یک میلیارد دلار بوده‌است. سرانه تولید ناخالص ملی کومور در سال 2018درحدود 1300دلار برآورد شده‌است. کشاورزی 50درصد در تولید ناخالص ملی این کشور نقش دارد و پس از آن بخش‌های صنایع و خدمات به‌ترتیب سهمی 10و 40درصدی دارند.

مقایسه با درآمد نفت خام ایران
اصلی‌ترین منبع درآمد‌های خارجی کومور تا سال 2018 برای هر شهروند در کومور درآمدی درحدود 48دلار داشته‌است. این رقم با تقسیم درآمد حاصل از صادرات میخک بر تعداد جمعیت کومور به‌دست می‌آید. در مقابل درآمد حاصل از فروش نفت خام ایران در سال 1397برای هر نفر از 80میلیون جمعیت ایران، برابر 360دلار بوده‌است. به بیانی دیگر هر ایرانی از فروش نفت خام ایران در سال 2018 حدود 360دلار درآمد داشته‌است و این رقم 7.5برابر درآمد حاصل از فروش اصلی‌ترین نقطه اتکای صادرات کومور، میخک صد‌پر است.