برای ورود به دنیای‌پرهیجان و عجیب بورس داشتن چه اطلاعاتی لازم است؟
بورس‌باز شویم
نیلوفر ذوالفقاری
در شرایط سخت اقتصادی، راه‌های پس‌انداز و افزایش سرمایه اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. مردم برای اینکه آینده مطمئن‌تری داشته باشند، بخشی هرچند کوچک از درآمد خود را پس‌انداز می‌کنند. اما نگه‌داشتن پول بدون استفاده در یک نقطه نمی‌تواند تصمیمی عاقلانه باشد؛ چرا که با انباشته‌کردن پول نمی‌شود روی حفظ ارزش آن حساب کرد. بعضی افراد به دیگران، مخصوصا آنها که تجربه‌ای ندارند توصیه می‌کنند وارد بورس نشوند. بسیاری هستند که افراد تازه‌کار را از ورود به بورس منع می‌کنند و دلیل این کار را پرریسک‌بودن این بازار و امکان مسدود‌شدن سرمایه برای مدت طولانی می‌دانند، درحالی‌که همه افراد می‌توانند با کسب دانش و آموزش‌های لازم و تجربیات کافی، مانند افراد حرفه‌ای در بورس سرمایه‌گذاری پرسودی داشته باشند. همیشه یادتان باشد، هیچ نسخه کتابی، تجربه شخصی و هیچ رهنمود علمی نمی‌تواند شما را در بورس کاملا هدایت کند. اما یادگیری بعضی نکات باعث می‌شود تجربه خوبی از حضور در این فضای معاملاتی داشته باشید. اگر قصد دارید وارد بورس شوید یا کنجکاو هستید درباره آن بیشتر بدانید، بهزاد رنجبر، استاد راهنمای این هفته ما اینجاست تا فوت‌وفن‌های بورس، بایدها و نبایدها و اصطلاحات رایج در این فضا را توضیح دهد.
بورس چیست؟
مثل هر بازار دیگری، بورس هم بازاری است که در آن دارایی‌ها خرید و فروش می‌شوند. بورس به 3دسته بورس کالا، ارز و اوراق بهادار تقسیم می‌شود. در بورس کالا همانطور که از نامش پیداست، کالاهای معینی خرید و فروش می‌شود. در این بورس معمولا مواداولیه معامله می‌شود و هر کالایی بورس خودش را دارد؛ مثلاً بورس نفت. در بورس ارز، پول‌های خارجی مورد معامله قرار می‌گیرند که البته این بورس در ایران فعال نیست. در بورس اوراق بهادار، دارایی‌های مالی مانند سهام شرکت‌ها، اوراق مشارکت و... خرید و فروش می‌شود. در این بازار قوانینی وجود دارد که منافع سرمایه‌گذاران و سرمایه‌پذیران را حفظ می‌کند.
چرا سراغ بورس برویم؟
سرمایه‌گذاری در سهام چندین مزیت مهم دارد و به‌خاطر این مزیت‌ها می‌تواند گزینه خوبی باشد. برای سرمایه‌گذاری در سهام، نیاز به سرمایه زیادی ندارید. حداقل خرید سهام در سیستم‌های معاملات آنلاین که امروز همه از آنها استفاده می‌کنند فقط 102هزار تومان است. اما برای اینکه فعالیت و زمانی که شما صرف می‌کنید واقعا ارزش داشته باشد، بهتر است حداقل 5میلیون تومان سرمایه داشته باشید. بسیاری از افراد هستند که 2میلیون، 5میلیون یا بیشتر پس‌انداز کرده‌اند و مایلند آن را به گردش درآورند و از این طریق سودی نصیب خود کنند. با این مبالغ کم معمولا هیچ‌کسب‌وکاری نمی‌توان راه‌اندازی کرد و به همین دلیل است که بورس جای خود را بین افراد زیادی که سرمایه کمی دارند باز کرده است.
کدمعاملاتی دریافت کنید
برای معامله در بورس شما نیاز به یک کارگزار رسمی و کد معاملاتی (که با نام کد بورسی یا کد سهامداری نیز شناخته می‌شود) دارید. شرکت‌های کارگزاری در واقع واسطه بین شما و بورس هستند و وظیفه انتقال سفارشات خرید و فروش سهام را به سامانه معاملاتی بورس برعهده دارند. این کار می‌تواند به‌صورت دستی و توسط خود کارگزار صورت بگیرد یا اینکه سرمایه‌گذار با دسترسی به نرم‌افزار معاملات آنلاین، سفارش را به‌طور مستقیم ثبت کند. کد معاملاتی نشان‌دهنده هویت شما در بورس است. پس از ثبت‌نام و طی مراحل لازم، به‌طور معمول حداکثر پس از 4-3روز کد معاملاتی به موبایل و ایمیل شما ارسال می‌شود و می‌توانید خرید و فروش سهام را انجام دهید. خرید و فروش سهام در بورس اوراق بهادار، صرفا از طریق شرکت‌های کارگزاری و به یکی از این روش‌ها انجام می‌شود: مراجعه حضوری به کارگزاری و ارائه سفارش خرید یا فروش، سفارش تلفنی به کارگزاری، برای خرید یا فروش سهام، سفارش اینترنتی به کارگزاری، برای خرید یا فروش سهام، خرید یا فروش مستقیم سهام توسط خود فرد و از طریق سامانه معاملات آنلاین. بنابراین برای خرید و فروش سهام، الزاما نیازی به مراجعه به تالار بورس یا کارگزاری نیست، در سیستم معاملاتی آنلاین که بهترین روش معاملات است، خرید و فروش آنی و لحظه‌ای
سهام امکان‌پذیر است.
مفاهیم و قوانین
برای فعالیت در بورس باید دنبال کسب آگاهی باشید. هیچ فعالیتی در دنیا وجود ندارد که نیاز به مهارت نداشته باشد. مثلا شاید برایتان سؤال باشد که آیا بورس تهران 24ساعت شبانه‌روز باز است و معامله انجام می‌شود؟ فرابورس چه تفاوتی با بورس دارد و از این نوع سؤالات. پس سرمایه‌گذاری در بازار سهام هم نیاز به یادگیری برخی قوانین، اصطلاحات و مفاهیم دارد. پس از یادگیری مفاهیم اولیه بورس، باید بدانید کدام سهام یا اوراق بهادار را در چه زمانی بخرید و چه زمانی بفروشید تا بتوانید سود کسب کنید. این کار از راه یادگیری روانشناسی بازار، تحلیل بنیادی و تحلیل تکنیکال ممکن است و همزمان با یادگیری نیاز به کسب تجربه و تمرین دارد. در این بخش از فعالیت شما در دنیای بورس، بیشترین انرژی و زمان صرف می‌شود چون یک معامله نادرست به هردلیل باعث از دست‌رفتن بخش بزرگی از سرمایه شما می‌شود.
تالار بورس کجاست؟
حتما شما هم نخستین تصویری که از بورس در ذهن دارید، تابلوی بزرگی است که عددهای روی آن مدام تغییر می‌کنند و افرادی با هیجان به آن خیره شده‌اند. تالار بورس جایی است که در آن، کارگزاران سهام را معامله می‌کنند. تابلویی در تالار بورس وجود دارد که قیمت لحظه‌ای سهام مختلف را نشان می‌دهد. تالار بورس به 2بخش اصلی و فرعی تقسیم می‌شود. در تالار اصلی شرکت‌هایی وجود دارند که خود را با قوانین سازمان بورس وفق داده‌اند. تالار فرعی نیز شامل شرکت‌هایی است که به‌صورت آزمایشی در آن فعالیت کرده و درصورتی که بتوانند خود را با قوانین وفق دهند، در تالار اصلی کار خواهند کرد.
فوت و فن‌های فعالیت بورسی
وقتی با مبلغ کمی وارد بازار شوید، حتی اگر درصد زیادی ضرر کنید، چون میزان سرمایه اولیه کم است میزان ضرر نیز کم خواهد بود. به‌طور مثال وقتی 5میلیون تومان سهام خریده باشید، اگر 10درصد ضرر کنید ضرر شما فقط 500هزارتومان خواهد بود. ولی وقتی میزان سرمایه بالا باشد، میزان ضرر نیز بالاتر خواهد بود. اما از طرف دیگر میزان کسب سود نیز با سرمایه بالاتر، بیشتر است.
اولویت اول شما در بورس باید حفظ سرمایه، اولویت دوم حفظ سودهای قبلی و اولویت سوم سودکردن باشد. حفظ سرمایه مهم‌ترین اصل است چون اگر سرمایه خودتان را از دست بدهید، دیگر چیزی ندارید که با آن معامله کنید و سود ببرید.
از تجربیات دیگران استفاده کنید و وقتی اشتباهی انجام دادید، آن را بپذیرید. اشتباه را تصحیح کنید و درس بزرگی که از آن اشتباه گرفته‌اید را در جایی یادداشت کنید. معامله در بورس مجازی می‌تواند برای سنجش مهارت‌تان در انتخاب سهام به شما کمک کند.
سراغ بورس نروید اگر
زمان کافی روزانه در اختیار ندارید، بورس برای شما مناسب نیست.
درصورتی که شغلی ندارید یا در هر صورت به فکر درآمد ثابت ماهانه هستید، بورس انتخاب خوبی نیست.
اگر سرمایه‌ای که در اختیار دارید وام و قرض است، سراغ بورس نروید.
اگر تحمل زیان احتمالی و ریسک بالا را ندارید، کار دیگری را انتخاب کنید.
درصورتی که فکر می‌کنید بورس قمار است و فقط با داشتن شانس و اقبال می‌توان موفق شد، انتخابتان اشتباه است.
اگر به فکر این هستید که در مدت خیلی کوتاهی ثروتمند شوید، بورس برای شما مناسب نیست.
سراغ بورس بروید اگر
سرمایه‌ای پس‌انداز کرده‌اید که فعلا به آن نیازی ندارید و قصد دارید سودی بیشتر از سود بانکی کسب کنید.
تصمیم گرفته‌اید به‌صورت حرفه‌ای شغل سرمایه‌گذاری یا معامله‌گری سهام را در پیش بگیرید.
ریسک‌پذیری و صبر بالایی دارید و می‌خواهید طی سال‌های آینده سرمایه‌تان را افزایش دهید.
آینده مالی برای شما مهم است و مایل هستید برای بهبود آینده خودتان و فرزندان‌تان قدمی مثبت برداشته باشید
آماده هستید برای رسیدن به هدف وقت و انرژی بگذارید.
می‌دانید که کسب ثروت و زندگی در رفاه برای شما ممکن است و آماده هستید بهای رسیدن به هدف خود را بپردازید.
سرمایه همیشه نقد
سرمایه شما قابل نقدشدن است. اگر شما 10میلیون تومان داشته باشید و با آن یک کسب و کار راه‌اندازی کنید، درصورتی که تصمیم بگیرید کسب‌وکارتان را تعطیل کنید وسایل زیادی روی دست‌تان خواهد ماند، مثلا وسایل مغازه یا کارگاه. اما سرمایه‌گذاری در بورس فقط خرید برگه سهام است و اگر سهم درستی را انتخاب کرده باشید که نقدشوندگی بالایی داشته باشد، فورا می‌توانید سهام خود را بفروشید تا کارگزار 3روز بعد، مبلغ حاصل از فروش سهام را به‌حساب بانکی شما واریز کند. خرید و فروش سهام در همه جا و در هرزمان قابل انجام است. فرقی نمی‌کند کجای دنیا باشید، فقط کافی است با یک کامپیوتر به اینترنت متصل شوید و معاملات دلخواه‌تان را از طریق پلتفرم‌های معاملاتی متنوع که برای موبایل‌ها، تبلت‌ها و کامپیوترها ساخته شده انجام دهید.
بایدها و نبایدهای قدم‌های اول
بایدها
یادگیری و پیشرفت شخصی را در اولویت قرار دهید.
برای معامله در بورس با خونسردی عمل کرده و احساسات‌تان را کنترل کنید.
به این توجه کنید معامله‌گرها و سرمایه‌گذاران حرفه‌ای چطور معامله می‌کنند.
برای پیشرفت در این بازار، حاضر باشید وقت و انرژی بگذارید و بهای آن را بپردازید.
مدیریت ریسک و سرمایه را رعایت کنید و اصل اول شما حفظ سرمایه باشد.
نبایدها
بدون اینکه حتی مفاهیم ابتدایی را بدانید در بورس شروع به سرمایه‌گذاری و معامله‌گری کنید.
صرفا به‌دنبال سیگنال و توصیه‌گرفتن از افراد به ظاهر حرفه‌ای باشید و سابقه افراد را بررسی نکنید.
تا یک معامله سودده داشتید خودتان را حرفه‌ای بدانید و با قرض‌گرفتن از بانک و اطرافیان و فروش دارایی‌هایتان وارد بورس شوید.
فکر کنید بورس قماربازی است پس نیاز به یادگیری ندارد.
معاملات را از روی احساسات انجام دهید و عجله کنید.
به‌دنبال پولدارشدن سریع باشید.
مسئولیت‌پذیر نباشید و مقصر ضررهای احتمالی را بازار، مردم و سهامدار عمده بدانید.
اصطلاحات بورسی را یاد بگیریم
سهم
سهم یک برگه دارای ارزش یا همان ورق بهادار است که با خرید آن می‌توانیم بخشی از مالکیت یک شرکت را در اختیار داشته باشیم. به زبان ساده می‌توان گفت که هر سهم حاصل تقسیم سرمایه یک شرکت بر یک عدد مشخص است. ارزش اسمی هر سهم طبق قانون 1000ریال است. البته ارزش اسمی شرکت‌های مختلف با توجه به وضعیت فعالیتی که دارند، ممکن است عددی بیشتر یا کمتر از این مقدار باشد. با استفاده از ارزش اسمی سهم می‌توان تعداد سهام و میزان سرمایه یک شرکت را تعیین کرد. برای مثال، اگر سرمایه یک شرکت در ترازنامه 1200میلیارد ریال باشد، با تقسیم این عدد بر 1000ریال، تعداد سهام آن به‌دست می‌آید که 2/1میلیارد عدد است.
ترازنامه
ترازنامه یک صورت مالی است که سرمایه (حقوق صاحبان سهام) و دارایی‌ها و بدهی‌های شرکت در آن نوشته می‌شود. در ترازنامه ابتدا دارایی‌ها، بعد از آن بدهی‌ها و در نهایت حقوق سهامداران ثبت می‌شود. ترازنامه به این دلیل برای سهامداران مهم است که با بررسی آن می‌توانند از قدرت شرکت مطلع شده و وضعیت آن را در آینده پیش‌بینی کنند.
مجمع
جلسه‌ای که در آن، مدیران و سهامداران برای بررسی و تصمیم‌گیری مسائل مهم شرکت دور هم جمع می‌شوند. همه سهامداران شرکت، متناسب با سهمی که دارند، حق رأی دارند. جلسه مجمع باید حداقل 10روز قبل از برگزاری، توسط هیأت مدیره شرکت اطلاع‌رسانی شود.
صورتحساب سود و زیان
در صورتحساب سود و زیان، میزان درآمد و هزینه و در نهایت سود یا زیان شناسایی شده شرکت آورده می‌شود. دلیل اهمیت صورتحساب سود و زیان این است که میزان سودآوری شرکت را نشان می‌دهد و می‌تواند یکی از عوامل تصمیم‌گیری سهامدار باشد.
سود هر سهم یا EPS
سود هر سهم، سودی است که به هر سهم تعلق می‌گیرد. اگر کل سود را پس از کسر مالیات بر تعداد سهم‌ها تقسیم کنیم، سود هر سهم به‌دست خواهد آمد. EPS تحقق‌یافته، سودی است که در سال مالی محقق می‌شود و EPS پیش‌بینی شده مقدار سودی است که شرکت برای سال مالی پیش‌رو پیش‌بینی می‌کند.
سود تقسیمی هر سهم یا DPS
شرکت‌ها، الزاما همه سود هر سهم را بین سهامداران توزیع نمی‌کنند و ممکن است بخشی از آن را به توسعه شرکت و امور مشابه آن اختصاص دهند. بنابراین، میزان سودی که از هر سهم بین سهامداران توزیع می‌شود، سود تقسیمی هر سهم نام دارد. تصمیم‌گیری میزان تقسیم سود، در مجمع عادی سالانه و با رأی‌گیری از سهامداران انجام می‌شود.
نماد معاملاتی
نماد، نام اختصاری شرکتی است که در بورس حضور دارد. حرف اول هر نماد مربوط به صنعتی است که شرکت در آن زمینه فعالیت می‌کند و ادامه آن نیز خلاصه نام شرکت است. برای مثال نماد ستران (سیمان تهران) مربوط به گروه صنعت سیمان، آهک و گچ بوده و تران همان تهران است.
عرضه اولیه
وقتی شرکتی برای نخستین بار سهام خود را در معرض خرید عموم قرار دهد، می‌گویند عرضه اولیه عمومی صورت گرفته است.
شاخص
حتماً در رسانه‌ها شنیده‌اید که شاخص امروز بورس افزایش یافت و به فلان تعداد واحد رسید. برای ارزیابی کیفی همه فرایندها معمولا شاخص (Index) یا معیاری کمی تعیین می‌شود که با بررسی آن می‌توان گذشته، حال و آینده را تحلیل کرد. در بورس نیز شاخص و به‌عبارت بهتر شاخص‌هایی وجود دارد که می‌تواند معیاری مناسب برای ارائه وضعیت آن باشد. شاخص کل یکی از مهم‌ترین شاخص‌هایی است که همه فعالان بازار سرمایه باید با آن آشنایی داشته باشند. برای محاسبه شاخص، یک سال مشخص به‌عنوان پایه یا مبنا درنظر گرفته می‌شود و پس از تقسیم ارزش جاری بر ارزش سال مبنا، عدد حاصل در 100ضرب می‌شود. در هر بورس اوراق بهادار، بسته به نیاز و کارایی، شاخص‌های زیادی تعریف و محاسبه می‌شود.
صف خرید و فروش
وقتی حجم عرضه یک سهم بیشتر از تقاضای آن باشد، صف فروش و وقتی حجم تقاضای آن نسبت به عرضه‌اش بیشتر باشد، صف خرید برای آن تشکیل خواهد شد. یکی از دلایل تشکیل صف خرید یک سهم، اقبال مردم به آن سهم و از دلایل تشکیل صف فروش عدم‌استقبال سهامداران نسبت به آن است.
کارگزاری
کارگزاری‌ها بنگاه‌هایی هستند که به نمایندگی از سرمایه‌گذاران خرید و فروش سهام آنان را انجام می‌دهند. به‌عبارت دیگر، می‌توان گفت که کارگزاران واسطه بین سهامداران و شرکت‌ها هستند. رتبه مناسب در رتبه‌بندی سازمان بورس، امکانات ارتباطی و پاسخگویی، ارائه تحلیل روزانه و داشتن پلتفرم‌های روان از عوامل مؤثر در انتخاب
کارگزاری‌هاست.
