آب‌بندان‌ها؛ هدیه طبیعت به اقتصاد گیلان
نبود قانونی برای بهره‌برداری بخش خصوصی از آب‌بندان‌ها، ظرفیت اقتصادی این حوزه را مغفول گذاشته است
فرشته رضایی _گیلان – خبرنگار
دستورالعمل ساماندهی آب‌بندان‌ها در گیلان سال گذشته با مشارکت 12 دستگاه اجرایی و نهادهای نظارتی، نهایی و ابلاغ شد. این دستورالعمل که با هدف بهره‌برداری جامعه محلی در روستاها و شهرهای مجاور، کارشناسان، متخصصان و سرمایه‌گذاران علاقه‌مند به فعالیت در حوزه‌های مربوطه ابلاغ شده، به جز اهداف محیط زیستی و تامین منابع آبی زمین‌های کشاورزی، در راستای اقتصادی کردن ظرفیت‌های گیلان است.
آنچه آمار میگوید، با اجرای این شیوه‌نامه 400 میلیون متر مکعب آب تنظیمی در 1800 قطعه شامل 870 پهنه آب‌بندان به وسعت 9 هزار هکتار، به حجم کل مخازن آبی استان اضافه می‌شود. آن هم در حالی که سالانه برای کشت برنج در استان از 2 میلیارد و 500 میلیون متر مکعب آب مصرفی تنها 150 میلیون متر مکعب آن از طریق آب‌بندان‌ها تامین می‌شود.
همچنین اجرای این طرح می‌تواند ذخیره آبی آب‌بندان‌های استان را به میزان 3/3 برابر سد شهر بیجار، 1/5 برابر سدشفارود، 9/2 برابر سد پلرود و 6 برابر سد لاسک افزایش دهد؛ اتفاقی که اگر اجرا شود نیاز به ایجاد سدهای بتنی را کاهش می‌دهد.
خصوصی‌سازی آب‌بندان‌ها
اکنون آب‌بندان‌های گیلان در شهرهای آستارا، رشت، رودبار، آستانه و سیاهکل علاوه بر تامین آب زراعی در حوزه گردشگری نیز مورد استفاه قرار می‌گیرند. یکی دیگر از موضوع‌های مورد نظر در این زمینه اقتصادی کردن آب‌بندان‌ها برای استفاده کشاورزی، گردشگری و پرورش ماهی است. اما این مهم موافق و مخالفانی دارد.
موافقان اقتصادی کردن آب‌بندان‌های گیلان ادعا می‌کنند تاکنون طرح‌های مختلفی در مورد آب‌بندان‌ها نوشته شده که به شکست منتهی شده است و یکی از دلایل آن هم مالکیت دولتی است. بنابراین لازم است این طرح از مالکیت دولتی رها و به بخش خصوصی واگذار شود. گفته می‌شود در استان مازندران در آب‌بندان‌های آن منطقه ۵۰ هزارتن ماهی پرورش داده می‌شود، اما در گیلان این آمار بسیار کم و حدود ۸ هزارتن ماهی است، آن‌هم به این دلیل که از ۲ هزار و ۱۶۰ هکتار پهنه آب‌بندان، ۹۰ درصد دولتی است. بنابراین وقتی فرصت‌های اقتصادی در این حوزه ایجاد خواهد شد که با هماهنگی بین دستگاهی این انتقال به سرانجام برسد و پای بخش خصوصی در این حوزه باز شود.
بهره اقتصادی آب‌بندان‌ها برای روستاییان
در این زمینه نماینده آستانه اشرفیه در مجلس شورای اسلامی، با بیان این‌که بهتر است طرح ساماندهی آب‌بندان‌ها به شورا و دهیاری‌ها واگذار شود، اظهار می‌کند: باید سود آب‌بندان‌ها به روستاها برسد و اگر قرار است به همان شیوه سابق ادامه داشته باشد، دولت باید به این طرح اعتبار اختصاص دهد. در این زمینه اگر سازمان آب منطقه‌ای به عنوان ناظر فعال شود و خود روستاییان از منافع این آب‌بندها بهره ببرند، می‌توانند در حفظ آنها هم کمک کنند. همچنان که روستاییان در گذشته در آب‌بندان‌ها ماهی پرورش می‌دادند، این روش باید گسترش پیدا کند.
محمدحسین قربانی ادامه می‌دهد: واگذاری آب‌بندان‌ها مشکلاتی دارد که یکی آنها مسائل مالی است. ضمن این‌که بر اساس قانون، انتقال مالکیت آب‌بندان ممنوع است، اما در دیگر استان‌ها این موضوع با عرضه مجوز بهره‌برداری حل شده است و بحث مالکیت مطرح نیست. بنابراین با توجه به ترسالی‌های اخیر و تامین منابع آبی کشاورزان، می‌توان بیشتر روی طرح‌های گردشگری و اقتصادی آب‌بندان‌ها کار کرد. اگر طرح‌هایی مبنی بر پرورش ماهی، گردشگری و... باشد، می‌توان با رایزنی‌هایی به این مهم نیز پرداخت.
اولویت توسعه جوامع روستایی
از سوی دیگر استاندار گیلان هم نقش آب‌بندان‌ها در کاهش مخاطرات از جمله سیل، روان‌آب و نیز توسعه اشتغال و کاهش مهاجرت را غیرقابل انکار می‌داند.
ارسلان زارع میگوید: باید از ظرفیت مردم و نمایندگان آنها در مجلس شورای اسلامی، سرمایه‌گذاران بومی و منطقه‌ای، دهیاری‌ها و شوراهای اسلامی به منظور حفظ، پاسداری و بهره‌برداری از آب‌بندان‌ها با اولویت توسعه جوامع روستایی بهره‌‌مند شد.
وی از سایر دستگاه‌ها از جمله میراث فرهنگی، شیلات و ورزش و جوانان خواست تا در مدیریت منابع آب‌بندان‌ها و ارائه طرح‌های پیشنهادی متمرکز باشند.
از دست رفتن فرصت‌های سرمایه‌گذاری
سرپرست اداره کل جذب و حمایت از سرمایه‌گذاری استانداری گیلان با اشاره به ظرفیت‌های مغفول آب‌بندان‌ها در توسعه اقتصادی استان میگوید: در شیوه‌نامه ساماندهی آب‌بندان‌ها به وظایف دستگاه‌ها اشاره شده است، اما بخشی‌نگری سازمان‌های مسئول از مهم‌ترین چالش‌ها در این حوزه است. در حالی که می‌توان در کنار استفاده از آب‌بندان‌ها در زمینه تأمین آب کشاورزی، در بخش‌های گردشگری، تولید محصولات شیلاتی و تفریحات ورزشی نیز از آنها استفاده کرد. یونس رنجکش می‌افزاید: لازم است با سرمایه‌گذاری صحیح ضمن رعایت قوانین حفظ و صیانت از این پهنه‌های آبی، نسبت به تولید ارزش افزوده و استفاده اقتصادی‌تر از این ظرفیت‌ها از آنها بهره‌وری بیشتری داشت. وی با بیان این‌که گیلان 2 هزار و 160 هکتار آب‌بندان کشاورزی دارد که نیمی از این آب‌بندان‌ها چندمنظوره است، ادامه می‌دهد: در صورت واگذاری آب‌بندان‌های چندمنظوره به بخش خصوصی، علاوه بر ذخیره آب مورد نیاز شالیزارها با پرورش ماهیان گرم‌آبی برای بیش از 2 هزار نفر نیز در روستاها شغل ایجاد می‌شود.
در همینه زمینه :
