دهه براندازی؛ دهه اعتراض

سمیرا مصطفی نژاد_روزنامه نگار

جهان سیاست غریب است؛ تنها قلمرویی است که می‌توان در آن همزمان ملغمه‌ای از ذکاوت و حماقت، انسان‌دوستی و نسل‌کشی، جاه‌طلبی، طمع، قدرت‌طلبی و نهایت خشونت و تخاصم با همنوع را مشاهده کرد. سیاستمدارانی که با رأی داوطلبانه و مملو از امید مردم انتخاب می‌شوند، علیه آنها قانون تصویب می‌کنند، برای بقای قدرتی که مردم به آنها بخشیده‌اند، دست به هر اقدام غیرانسانی‌ای می‌زنند، قانون‌ها را تغییر می‌دهند، به نام منافع ملی و برقراری صلح، جنگ برپا می‌کنند و به نام امنیت، سلاح می‌فروشند و به بهانه کمک به ملتی دیگر، به کشور‌های جهان دست‌‌اندازی می‌کنند.  به این ترتیب جهان در دهه 2010 نه‌تنها آرام و قرار نداشت، بلکه تاروپودش با بحران درهم تنیده شد. پس‌زمینه بحران‌های دهه رو به پایان 2010 را اعتراضات و شورش‌های مردمی در سرتاسر جهان تشکیل داد که وجود شبکه‌های اجتماعی و اینترنت- درصورت وصل بودن- آنها را تقویت و مردم جهان را برای اعتراض و احقاق حق خود از سیاستمداران مدعی به هم نزدیک‌تر می‌کرد. در این پس‌زمینه، رویداد‌های سیاسی بسیار مهمی رخ داده‌اند که در ادامه به 10مورد از آنها اشاره می‌شود.

2010- افشاگری‌های ویکی‌لیکس- در آغاز دهه 2010، وب‌سایت ویکی‌لیکس بزرگ‌ترین افشــــاگری دیپلماتیک خود را انجام داد و 250هزار سند دیپلماتیک محرمانه دولت آمریکا را در نوامبر آن سال منتشر کرد. پیش از آن نیز ویکی‌لیکس ده‌ها هزار سند محرمانه درباره جنگ‌های افغانستان و عراق منتشر ساخته‌بود.

2011- پایان دیکتاتورها- دومین سال دهه، سالی پرحادثه بود. پایان یافتن دوران حکومت حسنی‌مبارک رئیس‌جمهور مصر، فرار بن‌علی از تونس، کشته شدن معمر قذافی در لیبی، شورش‌های بریتانیا و مرگ یکی از بزرگ‌ترین دیکتاتورهای جهان، کیم جونگ ایل؛ یکی از بدنام‌ترین رهبران جهان در طول تاریخ. اما شاید بتوان کشته شدن اسامه بن‌لادن رهبر گروه تروریستی طالبان به‌دست ارتش ایالات متحده را، نه به‌عنوان مهم‌ترین، بلکه به‌عنوان جنجالی‌ترین رویداد سال 2011 امید. بن لادن، پس از سال‌ها تعقیب و گریز، در نهایت در عملیاتی که به دستور مستقیم باراک اوباما در پاکستان انجام شد، به ضرب گلوله کشته شد.

2012- مرگ خبرنگاران و نخستین انتخابات دمکراتیک در مصر- مری کالوین خبرنگار جنگ رمی اکلیک، عکاس جنگ در فوریه 2012 در بمباران شهر حمص در سوریه کشته شدند. در ژوئن 2012تلفات آمریکایی‌ها در جنگ افغانستان بیش از 2000نفر اعلام و در‌ماه سپتامبر به کنسولگری آمریکا در لیبی حمله شد. با وجود این حوادث ناگوار، مهم‌ترین رویداد این سال در مصر اتفاق افتاد؛ زمانی که محمد مرسی، کاندیدای گروه اخوان‌المسلمین در نخستین انتخابات دمکراتیک مصر به‌عنوان پنجمین رئیس‌جمهور تاریخ مصر انتخاب شد. اما این انتخاب فرصتی کمتر از یک‌سال را برای ماندن در رأس قدرت در اختیار او قرار داد و پس از کودتایی در سال 2013 از قدرت برکنار شد.

2013- سال اسنودن- اگرچه تعطیلی دولت آمریکا درنتیجه مناقشات میان سنای دمکرات و مجلس نمایندگان جمهوریخواه بر سر تصویب لایحه بیمه‌درمانی، مشهور به اوباماکر از مهم‌ترین رویداد‌های سومین سال دهه به شمار می‌رود، اما با اطمینان می‌توان گفت افشاگری ادوارد اسنودن، کارمند سابق آژانس امنیت ملی آمریکا درباره جاسوسی دولت آمریکا از شهروندان این کشور، تقریبا تمامی دیگر رویداد‌های سیاسی را تحت‌الشعاع خود قرار داد. پنجم ژوئن 2013، گلن گرینوالد، خبرنگار روزنامه گاردین گزارشی بر اساس اطلاعات محرمانه‌ای که اسنودن حین خروج از آژانس امنیت ملی آمریکا با خود بیرون آورده‌بود، منتشر کرد که نشان می‌داد دولت آمریکا تماس‌های تلفنی و دیگر اطلاعات تمامی شهروندان آمریکایی را گردآوری می‌کند. اسنودن پس از این افشاگری به روسیه پناهنده شد و واکنش‌های جهانی به اقدامات غیرقانونی دولت آمریکا آغاز شد.

2014- ظهور داعش و الحاق کریمه- این سال همزمان بود با رأی مثبت اسکاتلندی‌ها به باقی ماندن در مرزهای بریتانیا، آغاز شورش‌ها و اعتراضات آزادیخواهانه در هنگ‌کنگ، پیروزی نارندرا مودی در انتخابات هندوستان و توقف مذاکرات هسته‌ای ایران. سقوط قیمت نفت در جهان و الحاق کریمه به روسیه از دیگر رویداد‌های کلیدی این سال هستند. با این‌همه، ظهور و اعلام خلیفه‌گری گروه داعش در عراق رویدادی دردناک و تأثیرگذار بود که سال‌های متوالی در این دهه را به‌خود آلوده ساخت و عواقب جبران‌ناپذیری از آن به جا ماند.

2015- برجام و بحران پناهجویان- یک دهه پیش، متخصصان درحال نوشتن کتابی با عنوان «چرا اروپا قرن بیست‌و‌یکم را مدیریت خواهد کرد» بودند اما سال 2015نشان داد اروپایی‌ها توانایی حل بحران داخلی و مدیریت هجوم مهاجرانی که قربانی جنگ و خشونت بودند را نیز ندارند. اروپایی که هنوز درحال هضم تبعات رکود اقتصادی بود، با موجی عظیم از یک‌میلیون پناهجو مواجه شد. هجوم داعش به 3 قاره مختلف و تصویب نهایی معاهده اقلیمی پاریس از دیگر رویدا‌دهای مهم نیمه دهه 2010به‌شمار می‌روند. خبرسازترین رویداد سیاسی 2015 اما نهایی شدن برنامه جامع اقدام مشترک، برجام، میان ایران، اتحادیه اروپا و آمریکا در وین بود که برای مدتی کوتاه تحریم‌های اقتصادی علیه ایران را برطرف ساخت.

2016-آغاز عصر ترامپی- شکست کودتا در ترکیه، سقوط حلب در سوریه، انجام آزمایش‌های هسته‌ای و موشکی در کره‌شمالی، رأی بریتانیایی‌ها به خروج از اتحادیه اروپا، مداخله روسیه در انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا و در نهایت انتخاب باورنکردنی دونالد ترامپ به‌عنوان رئیس‌جمهور منتخب آمریکا از مهم‌ترین رویداد‌های سال 2016هستند. در میان هیاهوهای خبری سال، قتل‌عام مسلمانان روهینگیا در استان راخین میانمار به جنجالی خبری تبدیل شد و تا جایی پیش رفت که مجامع‌جهانی، سکوت آنگ‌سانگ سوچی سیاستمدار و برنده نوبل صلح سال 1991را در قبال این کشتار مورد انتقاد شدید قرار دادند و خواستار پس گرفتن نوبل صلح از او شدند.

2017- سقوط دوباره دیکتاتوری- سقوط دیکتاتوری در هر شکل و مسلکی و در هر گوشه‌ای از جهان می‌تواند خبرساز باشد. از این‌رو است که استعفای رابرت موگابه، دیکتاتور مشهور زیمبابوه از جمله مهم‌ترین اخبار سال 2017در جهان به شمار می‌رود؛ دیکتاتوری که پس از 37سال حکومت، و پس از یک کودتای نظامی از کار استعفا کرد. ادامه بحران نسل‌کشی روهینگیا، پافشاری بریتانیا برای خروج از اتحادیه اروپا، سقوط موصل و به قدرت رسیدن محمد‌بن‌سلمان در عربستان از دیگر رویداد‌های سیاسی جهان در این سال هستند.

2018- خروج از برجام و بحران انسانی- ونزوئلا و یمن در این سال داستان‌های غم‌انگیزی خلق کردند. شرایط در این دو کشور در سال‌های پایانی دهه رو به وخامت گذاشت. بیش از 2.3میلیون ونزوئلایی به‌دلیل بحران اقتصادی ناشی از سوءمدیریت هوگو چاوز و جانشینش نیکلاس مادورو، در طول 4سال از کشور گریختند. یمن نیز در این سال وارد چهارمین سال جنگ داخلی خود شد و به‌عنوان یکی از وخیم‌ترین بحران‌های انسانی در جهان شناخته‌شد.خروج آمریکا از برجام و بازگشت تحریم‌های اقتصادی علیه ایران از سوی آمریکا، رویداد سیاسی مهم دیگری است که در این سال به وقوع پیوست.

2019- سال اعتراض - شکی وجود ندارد که رأی مجلس نمایندگان آمریکا به استیضاح ترامپ، پایان‌بندی جذابی برای دهه پرفراز و نشیب 2010بوده‌است. اما سال پایانی دهه، حوادث مهم دیگری را نیز به‌خود دیده‌است. شاید سال اعتراض بهترین نام برای 2019باشد. ادامه اعتراضات در هنگ‌کنگ، آغاز اعتراضات در الجزایر و استعفای رئیس‌جمهور این کشور، آغاز اعتراضات در سودان و براندازی عمرالبشیر در این کشور، اعتراضات به افزایش قیمت سوخت در ایران و مرگ صدها معترض، و آغاز اعتراض‌ و ناآرامی در دیگر کشورهای جهان مانند بولیوی، هندوستان، نیکاراگوئه، فرانسه و روسیه از نمونه رویداد‌های اعتراضی آخرین سال دهه 2010در تاریخ ثبت خواهند شد.