انگشتر میلیاردی در بازار

بهنام سلطانی

اگر می‌خواهید به صحن مسجد امام‌خمینی در دل بازار بروید باید از ازدحام و شلوغی‌های اطراف صحن عبور کنید اما عبور از ویترین‌های پرزرق و برق حیاط مسجد کار آسانی نیست. انواع انگشترهای نقره‌ای که با وسواس پشت ویترین چیده شده برای چند لحظه هم که شده هر رهگذری را میخکوب می‌کند و خیلی‌ها را برای گشت و‌گذار در بازار انگشترفروش‌ها به صرافت می‌اندازد. این نقطه از بازار معمولا محل رفت‌وآمد مشتریانی است که به خرید انگشترهای نقره با سنگ‌های گرانقیمت علاقه دارند و برای جست‌وجوی انگشترهای لوکس که برخی از آنها قیمت‌های نجومی دارند، مسیر رسیدن به بازار جمع و جوری که درست در همسایگی مسجد امام واقع شده را طی می‌کنند. شاید در نگاه اول چیز دندان‌گیری عایدتان نشود اما از گردش مالی انگشترفروش‌هایی که سال‌هاست در پاساژهای اطراف مسجد امام روزگارشان را سپری می‌کنند پیداست که بازار انگشترهای قدیمی و عتیقه هنوز هم مشتریان خودش را دارد و خرید و فروش این نوع انگشترها در برخی موارد فراتر از یک کسب و کار معمولی است و بیشتر به یک تجارت پرسود می‌ماند؛ جایی که از انگشتر میلیاردی گرفته تا تسبیح میلیونی در آن خرید و فروش می‌شود و یکی از عجیب‌ترین راسته‌های بازار تهران است.

   از قندوشکر تا انگشترفروشی 
حیاط مسجد امام و محیط اطراف آن از 40سال قبل تاکنون بارها تغییر شکل داده و تقریبا هر یک‌دهه شمایل جدید به‌خود گرفته است. این نقطه از بازار تهران در سال‌های قبل از انقلاب محل کسب و کار قندوشکر فروش‌ها و بعد از پیروزی انقلاب در قرق ترازو‌فروش‌ها و گاو صندوق‌فروش‌ها بود. تا 15سال قبل هم بیشتر مغازه‌ها به فروش قفل و زنجیر و ابزار آلات صنعتی اختصاص داشت اما تعدادی از انگشترفروش‌های پاساژ شناور که در کنار مسجد واقع شده به داخل حیاط کوچ کردند و بازار انگشتر‌فروش‌ها وسیع‌تر شد. با این حال پاساژ شناور هنوز هم قلب تپنده بازار انگشتر در تهران محسوب می‌شود و کسانی که به انگشترهای قدیمی علاقه دارند و عتیقه‌بازهای کهنه‌کار برای پیدا کردن انگشترهای کمیاب در این محل رفت‌وآمد می‌کنند. بازار انگشترفروش‌ها برای مردم عادی چیزی شبیه سرزمین عجایب است؛ چرا که انگشتر و سنگ‌های قیمتی دنیای خودشان را دارند و زرق و برق آنها خیلی‌ها را به کنجکاوی وا می‌دارد. یکی از جذابیت‌های بازار انگشترفروش‌ها خرید و فروش سنگ‌های خوش‌رنگ و لعاب و قیمتی است که هر کدام آنها برای خودشان حکایتی دارند. سنگ‌هایی که برای ساخت انگشتر از آنها استفاده می‌شود بسته به نوع تراش و مرغوبیت‌شان قیمت می‌خورند اما سنگ فیروزه نیشابور در مقایسه با سنگ‌های دیگر مشتریان بیشتری دارد. بعد از فیروزه نیشابور هم سنگ عقیق یمنی مشتریان بسیاری را روانه بازار می‌کند. به گفته ابراهیم ملکی، یکی از کسبه قدیمی بازار، اینجا انواع سنگ خوش‌تراش از 150هزار تومان تا 150میلیون تومان قیمت می‌خورد اما نفوذ چینی‌ها به بازار، قیمت سنگ‌ها را شکسته است. چینی‌ها چنان به بازار انگشتر رخنه کرده‌اند که سنگ عقیق یمنی را که فقط از کوه‌های صعب‌العبور کشور یمن استخراج می‌شود تولید و در بازار عرضه می‌کنند اما هنوز هم سنگ‌های ایرانی مثل فیروزه نیشابور حرف اول را در بازار می‌زنند. مشتریان پر و پا قرص سنگ‌های فیروزه نیشابور به انرژی مثبت آن باور عمیقی دارند و معتقدند که داشتن انگشتری با سنگ فیروزه انرژی‌های منفی اطراف‌شان را دفع خواهد کرد. به همین دلیل نوع مرغوب سنگ فیروزه نیشابور قیراطی خرید و فروش می‌شود و هر قیراط آن کمتر از 100هزار تومان نیست. با این حساب سنگ فیروزه‌ای که برای یک رکاب دست‌ساز مناسب باشد چیزی حدود 150میلیون تومان آب می‌خورد.

   اینجا پاتوق عتیقه‌بازهاست
اگر پاساژ شناور را قلب تپنده بازار انگشتر‌فروش‌ها بدانیم، قهوه‌خانه گوشه پاساژ هم حکم شاهرگ حیاتی این نقطه از بازار را دارد و بخشی از گردش مالی بازار انگشتر‌فروش‌ها در همین قهوه‌خانه قدیمی و سالخورده‌ای است که از پدر به پسر رسیده و بیش از نیم‌قرن قدمت دارد. همه دستفروش‌ها که بین آنها انگشتر‌فروش‌های قدیمی و باتجربه هم دیده می‌شوند، در همین قهوه‌خانه جمع می‌شوند و در کنار نوشیدن چای و گپ‌زدن‌های صمیمانه، به مشتریان هم پاسخ می‌دهند. قهوه‌خانه گوشه پاساژ رضوی همان جایی است گهگاهی به محلی برای خرید و فروش انگشترهای خانگی بدل می‌شود و افرادی که برای رفع نیاز مالی می‌خواهند انگشترهای قدیمی‌شان را بفروشند معمولا به اینجا می‌آیند. بخشی از قهوه‌خانه هم در قرق عتیقه‌بازهاست که معمولا برای خرید انگشترهای نقره با سنگ‌های قیمتی آمادگی دارند؛ انگشترهایی که گاهی قیمت‌شان از انگشترهای طلا بیشتر است و عتیقه‌بازها برای خرید آنها پول خوبی می‌دهند. به گفته مرتضی توکلی که از افراد قدیمی بازار است و در این قهوه‌خانه رفت‌وآمد دارد، دستفروش‌ها در برخی موارد انگشترهای گران‌قیمت را بین خودشان خرید و فروش می‌کنند و گاهی اوقات بدون اینکه انگشتر را رؤیت کنند خرید و فروش به‌صورت تلفنی انجام می‌شود. دستفروش‌ها خریداران خوبی برای انگشترهای دست‌دوم و عتیقه‌ای محسوب می‌شوند که مردم از پدر یا مادر به ارث برده‌اند و با گذشت چند دهه ارزش صدچندانی پیدا کرده‌اند. به همین دلیل کسانی که در جست‌وجوی انگشترهای عقیق قدیمی به‌سرمی‌برند یا قصد فروش آنها را دارند جایی بهتر از قهوه‌خانه پاساژ شناور پیدا نمی‌کنند.

   در جست‌وجوی خوش‌ رکاب
خرید و فروش رکاب یا همان بدنه انگشتر که از جنش نقره ساخته می‌شود هم در بازار تهران حسابی داغ است. در حیاط و بازار اطراف مسجد امام مغازه‌هایی وجود دارند که انواع رکاب خوش‌ساخت را به مشتریان عرضه می‌کنند اما مرغوب‌ترین رکاب‌ها کار دست رکاب‌سازهای مشهدی است. به‌طور کلی در بازار انگشتر‌فروش‌ها 2 نوع رکاب دستی و ریختگی به مشتریان عرضه می‌شود که نوع اول تولید هنرمندان داخلی است و مشتریان بیشتری دارد. رکاب‌های دست‌ساز ایرانی با روش قلم‌زنی ساخته می‌شوند و بیشتر توریست‌هایی که برای خرید انگشتر به بازار تهران می‌آیند سراغ آنها را می‌گیرند. به گفته یکی دیگر از کسبه قدیمی بازار، مشتریان رکاب‌های ایرانی به چند دسته تقسیم می‌شوند؛ دسته اول کسانی که سنگ‌ماه تولدشان را خریده‌اند و برای آن دنبال رکاب خوب و دست‌ساز می‌گردند، دسته دوم افرادی که از طریق خرید و فروش انواع رکاب، کاسبی می‌کنند و دسته سوم را افرادی تشکیل می‌دهند که سنگ‌های قیمتی را بهترین هدیه تولد برای دوستان و آشنایان می‌دانند. آنطور که کسبه بازار می‌گویند بهترین رکاب‌های دست‌ساز از مشهد و قم وارد تهران می‌شود اما به واسطه گرانی نقره و بالا رفتن دستمزدها قدرت خرید برخی مشتریان کم شده و در نتیجه بازار فروش رکاب‌های ریختگی رونق بیشتری گرفته است.

   مناقصه انگشتر در چند دقیقه
اگر بگوییم قهوه‌خانه گوشه پاساژ شناور یکی از عجیب‌ترین نقاط بازار انگشترفروش‌هاست اغراق نکرده‌ایم. بخش عمده کسبه داخل قهوه‌خانه را بازنشسته‌هایی تشکیل می‌دهند که انگشترفروشی را شغل دوم خود می‌دانند و آنطور که می‌گویند از این راه روزانه بین 50 تا 100هزار تومان درآمد دارند. قدیمی‌ترها با برندهای معروف رکاب‌سازی‌ ارتباط‌هایی دارند و در همین قهوه‌خانه برای آنها سفارش می‌گیرند. یکی از سنت‌های جالب آنها که بین انگشترفروش‌های قدیمی هم رواج داشته«مشهدی‌خوانی» است. ماجرا از این قرار است که دستفروش‌ها و بساطی‌ها در کسادی بازار دور هم جمع می‌شوند و با اصول و قواعد رسم مشهدی‌خوانی بین خودشان انگشتر خرید و فروش می‌کنند. رسم بر این است که یک نفر روی یکی از انگشترها قیمت می‌گذارد و بقیه هم وارد ماجرا می‌شوند و انگشتر در نهایت به کسی می‌رسد که کمترین قیمت را پیشنهاد داده باشد. انگشترفروش‌های اصیل و معتبر معمولا تن به چنین سنتی نمی‌دهند و باورشان این است که مشهدی‌خوانی نوعی توی سر مال زدن است. این سنت فقط در کسادی بازار و در گعده‌های دستفروش‌ها و بساطی‌ها به‌جا آورده می‌شود و زمانی که بازار داغ است کمتر کسی به آن که نوعی مناقصه به روش سنتی است تن می‌دهد.

   تسبیح با خواص درمانی 

بخشی از بازار انگشترفروش‌ها به خرید و فروش انواع تسبیح اختصاص دارد و برخلاف بازار انگشتر که خارجی‌ها مشتری محصولات ایرانی محسوب می‌شوند، اینجا ایرانی‌ها به خرید انواع تسبیح مصنوعی تمایل دارند. شاید جالب باشد بدانید که بسیاری از خریداران تسبیح علاوه بر اینکه بر گفتن ذکر، به خواص درمانی آنها توجه می‌کنند. جالب‌تر اینکه بسیاری از انواع تسبیح که در بازار موجود از کشورهای مختلف و بعضا از کشورهای اروپایی وارد ایران می‌شود و با توجه به گرانی نرخ ارز، قیمت‌های نجومی پیدا کرده‌اند. به گفته فروشنده جوان یکی از مغازه‌های تسبیح فروشی که سال‌هاست در مورد خواص درمانی انواع تسبیح مطالعه می‌کند، تسبیح کهربا از فسیل صمغ درختان کاج که به رنگ زرد مایل به عسلی است ساخته می‌شود و بهترین و زیباترین این سنگ‌ها در کشورهای آلمان، لهستان و دومنیکن یافت می‌شود. کهربا ازجمله سنگ‌های شفابخش و بسیار متنوع و نیرومند است و به‌طور شگفت‌انگیزی علیه آلرژی‌ها، اگزما و بثورات پوستی عمل می‌کند و عملکرد کبد و تیروئید را بهبود می‌بخشد. این نوع تسبیح بین 400 تا 500هزار تومان در بازار خرید و فروش می‌شود و آنطور که تسبیح فروش‌های قدیمی می‌گویند بازار دست‌دوم تسبیح کهربا در دست چینی‌هاست. یکی دیگر از انواع تسبیح که مشتریان زیادی دارد «سندلوس» نام دارد که به گفته فروشنده تسبیح، سندلوس حاصل ترکیب چند ماده طبیعی و شیمیایی و کشف ماده‌ای به نام«بیک لایت» است و استفاده از آن موجب آرامش می‌شود. قیمت تسبیح سندلوس براساس قدمت آنها و مثل عتیقه‌جات برآورد می‌شود اما امروزه نوع پلاستیکی و تقلبی سندلوس زیادشده و اگر مطالعه و تحقیق نکرده باشید برای خرید این نوع تسبیح دچار دردسر خواهید شد؛ چرا که نوع تقلبی و پلاستیکی سندلوس باعث بروز بیماری پوستی می‌شود. سندلوس‌هایی که در بازار تهران خرید و فروش می‌شود معمولا تا 500هزار تومان قیمت می‌خورند و بعید است از مرغوبیت بالایی برخوردار باشند. گران‌ترین تسبیح موجود در بازار تهران تسبیح سبز رنگ «شاه مقصود» است که از افغانستان وارد می‌شود که نوع دانه ریز آن بین 250تا 500هزار تومان قیمت دارد اما نوع مرغوب و دانه درشت این نوع تسبیح به 6میلیون تومان هم می‌رسد.


جایی برای برندبازها 
موج گرانی و افزایش قیمت‌ها از مدت‌ها قبل به بازار انگشتر هم رسیده است و قیمت نقره و سنگ‌های قیمتی که اجزای اصلی یک انگشتر را ترجیح می‌دهند در یک دهه اخیر چند برابر شده است. رکاب‌سازهای معروف که جزو برندهای اصلی بازار انگشتر محسوب می‌شوند افزایش چندبرابری قیمت را تجربه کرده‌اند اما معتقدند گرانی نقره در درازمدت بازار انگشترفروش‌ها را دچار رکود خواهد کرد. به گفته علی شیفته که یکی از کسبه پاساژ شناور است رکاب مرحوم حاج‌حسین جدی که معروف‌ترین برند بازار است تا 10سال قبل به قیمت 300 هزار تومان خرید و فروش می‌شد اما حالا بین 30تا 60میلیون تومان است. ارزش رکاب‌های دست‌ساز به جنس آنها ارتباط مستقیم دارد. بیشتر رکاب‌های دست‌ساز با فلزی به نام «فدیوم» که ترکیبی از نقره و پالادیوم است ساخته می‌شود و گردشگران خارجی به محض ورود به بازار سراغ آنها را می‌گیرند. یکی دیگر از معیارهای اصلی برای ارزشیابی رکاب‌های دست‌ساز ایرانی، نامی است که روی آنها حک می‌شود. برندهای معتبری مثل مرحوم حاج حسین‌جدی، حاج مهدی جدی، کاوه، کرد، اسفندیار و... معمولا محصولات مرغوب‌شان را با طلای 24عیار می‌سازند و روانه بازار می‌کنند و بخشی از گرانی قیمت رکاب‌ها، استفاده از طلای 24عیار برای ساخت آنهاست. ترکیب این نوع رکاب‌ها با سنگ‌های گرانقیمتی مثل فیروزه نیشابور، زمرد، الماس و یاقوت سریلانکا و یاقوت قرمز برمه، انگشترهای گرانقیمتی می‌شود که خرید آنها از گردشگران خارجی برمی‌آید که با کیف‌های پر از دلار به بازار انگشترفروش‌های تهران می‌آیند.

راز انگشترهای لاکچری 
اگر از کسبه بازار انگشترفروش‌ها سراغ انگشترهای چند صدمیلیونی و به قول معروف انگشترهای لاکچری را بگیرید مغازه کوچک یک دهنه‌ای را به شما نشان می‌دهند که در ابتدای پاساژ شناور واقع شده و مشتریان خاص خودش را دارد. صاحب مغازه که از قدیمی‌های بازار است در دادن اطلاعات به مراجعه‌کنندگان وسواس بسیاری به خرج می‌دهد و به همین دلیل در پوشش خریدار انگشتر لاکچری با او وارد مذاکره می‌شویم. سراغ انگشترهای فیروزه را که می‌گیریم به انگشترهای داخل ویترین اشاره می‌کند که قیمت آنها از 100 تا 200میلیون تومان متغیر است. صاحب مغازه تأکید می‌کند که هر چه پول بدهی ‌آش می‌خوری و انگار در مواجهه با مشتریان خارجی که معمولا با مترجم به بازار می‌آیند این ضرب‌المثل قدیمی را تکرار می‌کند. وقتی سراغ انگشترهایی با قیمت‌های نجومی را می‌گیریم کمی مکث می‌کند، به‌صورت‌مان زل می‌زند و بعد از برانداز‌کردن ما می‌گوید: «اگر همه بازار تهران و تکیه دولت که محل فروش انگشترهای قیمتی است را بچرخید باز هم به مغازه من می‌آیید اما خرید و فروش این نوع انگشترها قواعد خودش را دارد.»آنطور که فروشنده می‌گوید انگشترهای عقیق که قیمت برخی از آنها گاهی به حدود یک میلیارد تومان هم می‌رسد مختص مشتریان عرب‌زبانی است که معمولا از سفارتخانه‌های کشورهای عربی در تهران می‌آیند و به‌دلیل گرانی بیش از حد در گاوصندوق‌های مخصوص نگهداری می‌شوند. بنا براین تا زمان حضور فیزیکی مشتری، ارائه کارت شناسایی معتبر و پرداخت بخشی از نقدینگی امکان رویت انگشترهای لاکچری وجود ندارد.