چسبندگی آدامس قاچاق به بازار

فرخنده رفایی _ خبرنگار

فواید زیادی برایش برشمرده‌اند؛ می‌گویند استرس را کاهش می‌دهد، عملکرد مغز را بهبود می‌بخشد، حافظه بلندمدت و کوتاه‌مدت را تقویت کرده و به افزایش تمرکز کمک می‌کند. حتی از این هم فراتر می‌روند و می‌گویند می‌تواند سوخت‌و‌ساز بدن را افزایش دهد و ابزار خوبی برای کاهش وزن باشد. همه این فواید برای یک جویدنی دوست‌داشتنی به نام آدامس ذکر شده است. بسیاری از مردم آدامس را صرفا برای کاستن از بوی نامناسب دهان استفاده می‌کنند، اما این کمترین انتظاری است که می‌توان از آدامس‌های امروزی داشت. برای آدامس البته مضراتی هم ذکر شده که آنها هم با تحقیقات به اثبات رسیده‌اند؛ ازجمله اینکه می‌توانند باعث ایجاد سردرد شوند، تغییراتی را در شکل فک به‌وجود بیاورند و انواع شیرین آن برای سلامت دندان‌ها هم مضر است. ولی به‌نظر می‌رسد ایرانی‌ها کفه محاسن آدامس را بسیار سنگین‌تر از معایبش می‌بینند، چون سال‌های سال است که خود را از رکوردداران مصرف آدامس در جهان معرفی کرده‌اند. با وجود این آمار مصرف آدامس در ایران بسیار بالاست و به‌دلیل ممنوعیت واردات، سالانه مقدار قابل‌توجهی ارز برای واردات قاچاق این کالا از کشور خارج می‌شود و تولیدکنندگان ایرانی نیز قادر به تامین نیاز بازار به این محصول نیستند.

خرداد سال گذشته با ابلاغیه معاون اول رئیس‌جمهور و دستور وزیر صمت به سازمان توسعه تجارت اعلام شد که برای حمایت از تولید داخل و کنترل خروج ارز، ثبت سفارش و واردات ۱۳۳۹ ردیف تعرفه‌ای کالا شامل بیش از ۱۴۰۰‌قلم کالا به کشور ممنوع است که آدامس هم یکی‌ از اقلام بود. البته واردات آدامس، پیش از این ابلاغیه نیز به موجب قانون ممنوعیت کالاهای غیرضروری، ممنوع بود، اما بعد از آن، این کالا رسما در فهرست ممنوعیت واردات قرار گرفت. اما اکنون با گذشت یک‌سال‌و‌نیم از این ابلاغیه، آثاری از اجرای آن در بازار به چشم نمی‌خورد، چرا که سوپرمارکت‌ها، کیوسک‌های روزنامه‌فروشی و دستفروش‌های مترو کماکان و بدون هیچ مشکلی جدیدترین آدامس‌های خارجی قاچاق را می‌فروشند و کمبودی از این لحاظ در بازار حس نمی‌شود. با این تفاوت که تنها قیمت‌ انواع آدامس خارجی و به‌خصوص نوع تولید داخل آن افزایش یافته که این موضوع را هم فقط مشتری‌های ثابت‌جویدن آدامس متوجه می‌شوند. براساس آمار گمرک ایران در 12ماه سال۹۷ بیش از ۸۸۷‌تن آدامس وارد ایران شده بود. طی مدت مذکور، ۸۸۷هزار و ۴۲۷‌کیلوگرم آدامس به کشور وارد شد و بابت آن۳میلیون و ۲۸۲‌هزار و ۵۰۰دلار، معادل ۱۳۲‌میلیارد و ۱۸۷میلیون و ۳۳۶‌هزار و ۵۶۸ریال ارز از کشور خارج شد. این در شرایطی است که در 9‌ماه از سال 97 واردات آدامس به کشور رسما ممنوع بود و این ممنوعیت کماکان ادامه دارد. آدامس، پیش از قرار گرفتن در گروه کالایی4 و اعلام ممنوعیت واردات نیز با تعرفه گمرکی بالایی به کشور وارد می‌شد. افزایش نرخ ارز در سال 96 در کنار تعرفه بالای گمرکی که در سال 97 برای آدامس شیرین، 55درصد و برای آدامس بدون قند،40درصد بود، این کالا را در زمره کالاهایی قرار داد که واردات قانونی آنها برای واردکننده گران تمام می‌شد و این شرایط فضا را برای افزایش واردات غیررسمی و قاچاق آدامس بیش از پیش فراهم کرد. تازه‌ترین آمارها نیز از رشد قاچاق آدامس به کشورمان حکایت دارد. براساس آماری که دفتر مبارزه با قاچاق کالا و ارز سازمان تعزیرات حکومتی در اختیار همشهری قرار داده است از ابتدای امسال تاکنون 294فقره پرونده قاچاق کالا تشکیل شده که در تمامی این پرونده‌ها، آدامس پای ثابت کشفیات بوده ‌است. با این روند ارزش ریالی پرونده‌های قاچاق آدامس 2میلیارد و 700میلیون تومان برآورد شده است. نگاهی به روند کاهشی آمار واردات رسمی طی سال‌های اخیر نیز مؤید این است که واردات آدامس به کشور از رسمی به غیررسمی تغییر ماهیت داده و اکنون با ممنوعیت مطلق واردات می‌توان گفت 100درصد آدامس‌های خارجی موجود در بازار از راه قاچاق ‌تامین‌ می‌شود.

منشأ آدامس‌های خارجی 
ترکیه، ویتنام، امارات، روسیه و آلمان کشورهایی هستند که در سال 97 واردات آدامس از مبدا آنها صورت گرفته است. بیشترین واردات آدامس طی این مدت نیز از ترکیه انجام شده که تمامی این آدامس‌ها بدون قند بوده است. این واردات 522تن حجم و 2میلیون و 701هزار دلار، معادل 132میلیارد ریال ارزش داشته است. پس از آن ویتنام با 158تن و امارات با 128تن حجم، مبادی بعدی واردات آدامس به ایران بوده‌اند که ارزش این واردات به‌ترتیب 300 و 250هزار دلار بوده است. حجم واردات از روسیه و آلمان نیز به‌ترتیب حدود 71 و 6 تن بوده است. در سال 96 نیز به استناد آمارهای گمرک، امارات متحده عربی عمده‌ترین صادرکننده آدامس به ایران بوده که حدود ۷۹۴تن آدامس به ارزش بالغ بر 5/2میلیارد تومان و حدود ۷۹۸هزار دلار را وارد بازار ایران کرده است. روسیه با ۱۸۷هزار دلار، ترکیه با بیش از ۸۶هزار دلار و ایتالیا با حدود ۱۸هزار دلار، دیگر صادرکنندگان عمده انواع آدامس به ایران بوده‌اند. امارات متحده عربی و ترکیه در سال 95 نیز صادرکنندگان عمده آدامس به ایران بوده‌اند که به‌ترتیب یک‌هزار و 764تن و 634تن آدامس به ایران صادر کرده‌اند و گفته می‌شود بخش قابل‌توجهی از آدامس‌های خارجی موجود در بازار برندهای آمریکایی هستند که به‌طور قاچاق از طریق ترکیه و امارات وارد ایران می‌شود. تازه در صورتی که این آدامس‌ها اصل باشند، چراکه نمونه‌های تقلبی آنها نیز به تولید انبوه رسیده و در بازار به وفور یافت می‌شود.

جا ماندن تولید داخل آدامس
تولید آدامس در ایران زیرمجموعه صنعت شیرینی و شکلات است و بیشتر شرکت‌های فعال در این حوزه، آدامس هم تولید می‌کنند. با وجود عملکرد بسیار خوب شرکت‌های داخلی در زمینه تولید شکلات و توان بالای رقابتی آنها با انواع خارجی و همچنین صادرات مناسب این محصولات، آدامس‌های تولیدی این شرکت‌ها نظر مصرف‌کنندگان ایرانی را به‌خود جلب نکرده است. مدیرعامل یکی از شرکت‌های فعال در این حوزه معتقد است که در بخش آدامس‌های قندی، سهم تولیدکنندگان داخلی از بازار 70درصد و در بخش غیرقندی 50درصد است، اما شواهد گویای آن است که برندهای قدیمی و جدید آدامس ایرانی با وجود تلاش شرکت‌های تولیدکننده به دلایل مختلف تاکنون نتوانسته‌اند سهم بالایی از بازار را در اختیار بگیرند و بازار ایران همچنان در تسخیر برندهای خارجی آدامس، چه اصل و چه تقلبی است. طعم‌های متنوع، خواص ویژه ازجمله سفیدکنندگی دندان در کنار بسته‌بندی شیک با قابلیت بستن مجدد، ازجمله دلایل استقبال ایرانی‌ها از برندهای خارجی آدامس عنوان می‌شود. گذشته از این، قیمت آدامس‌های ایرانی هم‌اکنون با انواع خارجی تفاوت زیادی ندارد و خریداران اغلب بین 2گزینه ایرانی و خارجی، انواع خارجی را انتخاب می‌کنند.

برترین‌ تولیدکنندگان جهانی آدامس 
 مصرف روزانه آدامس در ایران بین 14‌تا‌15تن است و گفته می‌شود ایرانی‌ها سالانه 500میلیارد تومان آدامس مصرف می‌کنند. برخی فعالان بازار، گردش مالی بازار آدامس ایران را چندین برابر کیوسک‌های مطبوعاتی، تورهای گردشگری داخلی و یک‌چهارم گردش مالی سالانه‌ بازار سیگار می‌دانند. در گزارشی که پیش از این یک شرکت تحقیقاتی فیلیپینی منتشر کرده، ایران و عربستان‌سعودی در صدر فهرست مصرف‌کنندگان آدامس در جهان قرار دارند. بر این اساس، ۸۲‌درصد ایرانی‌ها آدامس می‌جوند و عربستان با ۷۹درصد و آمریکا با ۵۹‌درصد در رتبه‌های دوم و سوم مصرف آدامس در جهان قرار دارند. براساس داده‌های یورومانیتور اینترنشنال، ارزش خرده‌فروشی بازار آدامس ایران ۱۸۰‌میلیون و ۹۰۰هزار دلار است و شرکت ریگلی (Wrigley) با برند اوربیت، ۴۳درصد سهم بازار آدامس ایران را در اختیار دارد. این شرکت آمریکایی بزرگ‌ترین تولیدکننده آدامس دنیاست که ۳۵‌درصد بازار جهانی آدامس را در اختیار خود دارد. شرکت‌های
 Mondelez (کانادا)، Perfetti (ایتالیا) و Lotte (ژاپن- کره‌جنوبی) دیگر رقبای اصلی بازار جهانی آدامس محسوب می‌شوند. آدامس اوربیت (Orbit)، آدامس تریدنت (Trident)، آدامس ویویدنت (ViViDent) و آدامس زایلیتول (Xylitol)، ازجمله تولیدات این چهار شرکت هستند که در بازار ایران عرضه می‌شوند.


فاصله قیمتی آدامس ایرانی و خارجی 
برای واردات هر کالایی به کشور، چه قانونی و چه غیرقانونی ارز مصرف می‌شود و طبیعی است که با افزایش نرخ ارز، قیمت برای مصرف‌کننده به همان نسبت افزایش یابد و نرخ کالای وارداتی نسبت به محصولات تولید داخل گران‌تر می‌شود. اما نیم نگاهی به بازار و قیمت‌ برندهای مختلف آدامس خلاف این انتظار را ثابت می‌کند. یک فروشنده سوپرمارکت به همشهری می‌گوید: طی یکی دو سال اخیر آدامس‌های خارجی تغییر قیمت چندانی نداشته‌اند و نهایتا 20 تا 30درصد گران‌ شده‌اند اما در همین مدت قیمت آدامس‌های ایرانی تا 100درصد و در بعضی موارد حتی تا 400درصد افزایش یافته است. امیرحسین فدایی، در مورد قیمت برخی برندهای خارجی آدامس اعلام کرد: اکنون قیمت آدامس اوربیت (اصل) 5هزارتومان، اوربیت (تقلبی) 4هزارتومان، ریلکس 7هزارتومان، تریدنت 7هزارتومان، پی.کی 2هزار تومان و آدامس خرسی 700تومان است و بین آدامس‌های خارجی نیز آدامس فایو گران‌ترین است که 19هزار تومان قیمت دارد. بین آدامس‌های ایرانی نیز قیمت آدامس بایودنت معمولی یک‌ردیفه 4هزار تومان و بایودنت دوبل بین 6 تا 7هزار تومان است. آدامس اکشن بین  5تا 6هزار و 500تومان برای نوع پاکتی و 13هزار و 500تومان برای مدل قوطی قیمت دارد. وایت 4هزارتومان، اسمایل 4هزارتومان و هر بسته آدامس شیک که بیشترین افزایش قیمت را بین انواع آدامس‌ها داشته بین 500 تا 700تومان به فروش می‌رسد. گفته می‌شود آدامس شیک دارچینی رکورد‌دار افزایش قیمت است که نرخ هر بسته آن از 100تومان به 500تومان افزایش یافته است.

نبض بازار
 اکنون آدامس ایرانی وایت 4هزار تومان، اسمایل 4هزار تومان و آدامس شیک که بیشترین افزایش قیمت را بین انواع آدامس‌ها داشته بین 500 تا 700تومان به فروش می‌رسد. گفته می‌شود آدامس شیک دارچینی رکورددار افزایش قیمت است که نرخ هر بسته آن از 100به 500تومان رسیده است

گردش مالی بازار آدامس
مصرف روزانه آدامس در ایران بین 14تا 15تن است. گفته می‌شود ایرانی‌ها سالانه 500میلیارد تومان آدامس مصرف می‌کنند. برخی فعالان بازار، گردش مالی بازار آدامس ایران را چندین برابر کیوسک‌های مطبوعاتی، تورهای گردشگری داخلی و یک‌چهارم گردش مالی سالانه‌ بازار سیگار می‌دانند

 براساس اعلام دفتر مبارزه با قاچاق کالا و ارز سازمان تعزیرات حکومتی به همشهری، از ابتدای امسال تاکنون، 294 فقره پرونده قاچاق کالا تشکیل شده که در تمامی این پرونده‌ها، آدامس پای ثابت کشفیات بوده ‌است. ارزش ریالی این پرونده‌ها 2میلیارد و 700 میلیون تومان برآورد شده است