پایان باز کاغذ در بازار
مسئولان توزیع کاغذ در میان ناشران از وضعیت کاغذهای واردشده با ارز دولتی می‌گویند
مهرداد طبرسی ـ روزنامه‌نگار
نوسان قیمت کاغذ همچنان اصلی‌ترین مسئله بازار کتاب است. پس از افزایش قیمت دلار در ابتدای سال1397 قیمت کاغذ ناگهان چندبرابر شد. تازه، یافتن همین کاغذ چندبرابر‌شده نیز دشوار بود. مدتی گذشت تا با رایزنی‌های وزارت ارشاد، کاغذ نیز در فهرست کالاهای ضروری قرار بگیرد و ارز دولتی برای واردات کاغذ تخصیص پیدا کند، اما مشکل تازه‌ای پدید آمد. کاغذ طبق روال گذشته از طریق وزارت صنعت، معدن و تجارت وارد می‌شد و ناشران می‌گفتند همه کاغذهای واردشده در بازار به‌دست ناشران نمی‌رسد و به‌درستی در میانشان توزیع نمی‌شود. زمان گذشت تا کارگروه کاغذ در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تشکیل شد تا مسئولیت ورود و توزیع کاغذ را به‌عهده بگیرد. شرایط به مرور بهتر شد و نوسانات اولیه قدری به تعادل رسید. البته که قیمت کاغذ دولتی نیز افزایش یافته بود اما دست‌کم میزان کاغذهای توزیعی به اندازه‌ای بود که ناشران بتوانند کتاب‌هایشان را اگرچه در شمارگان کمتر و قیمت بیشتر از گذشته منتشر کنند.
حالا بیش از یک سال از چنین وضعیتی می‌گذرد. بازار کاغذ به تعادل نسبی رسیده، اما طبیعی است که وضعیت کاغذ هیچ‌گاه به گذشته بازنمی‌گردد. در این میان گاه خبرها و شکایت‌هایی به‌گوش می‌رسد که محل تأمل است. ناشران از کاغذ اختصاص‌یافته راضی نیستند و می‌گویند که نیازهایشان تأمین نمی‌شود. ناشران کوچک و ناشرانی که تازه به جمع ناشران پیوسته‌اند، شرایطی بسیار ناپایدارتر دارند. بعضی ناشران می‌گویند چندماه است کاغذی دریافت نکرده‌‌اند. در عین حال، خبرهای دیگری نیز به‌گوش می‌رسد؛ ازجمله اینکه نزدیک به 20هزار تن کاغذ به کشور وارد شده اما در گمرک مانده است. وضعیت بازار کاغذ و صحت و سقم این خبرها را در گفت‌و‌گو با ایوب دهقانکار، مدیر کارگروه کاغذ معاونت فرهنگی وزارت ارشاد و مهدی اسماعیلی راد رئیس تعاونی ناشران جویا شده‌ایم.
کاغذ را عادلانه توزیع کرده‌ایم
اتحادیه شرکت‌های تعاونی ناشران (آشنا) عهده‌دار توزیع کاغذهای وارداتی در میان ناشران است، اما آیا تعاونی ناشران، کاغذ را میان ناشران به عدالت توزیع می‌کند؟ آیا درست است که در دو، سه‌ماه گذشته کاغذی میان ناشران توزیع نشده است؟ اسماعیلی‌راد، مدیر آشنا در پاسخ به پرسش‌های همشهری می‌گوید: «هر‌کدام از ناشران را که می‌خواهید می‌توانم از طریق سامانه بررسی کنم و به شما بگویم. همه ناشران، چه ناشران بزرگ و چه به قول شما ناشران کوچک و تازه‌کار از کاغذ بهره‌مند شده‌اند. برای ناشران تازه‌کار در مرحله اول مقداری کاغذ تخصیص می‌دهیم و پس از اینکه استعلام سامانه نظارتی ارشاد برای مصرف کاغذ برای کتاب رسید، این ناشران برای مرحله دوم، کاغذ دریافت می‌کنند. نمی‌گویم ما در تخصیص کاغذ خطا نداشته‌ایم، اما اطمینان می‌دهم تا آنجا که توانسته‌ایم کاغذ را به عدالت و براساس معیارهای تعیین‌شده توزیع کرده‌ایم. شاید ناشرانی به‌دلیل نقص‌های پرونده‌ای مثل استعلام خانه کتاب یا تأیید ناظر ارشاد در چاپخانه در دوره‌ای کاغذ دریافت نکرده باشند، اما مشکل از نقص پرونده آنهاست و طبیعتا ما طریقی جز استعلام از مراجع رسمی مثل خانه کتاب و ارشاد نداریم، اما باز‌هم می‌گویم بین همه ناشران کاغذ توزیع کرده‌ایم. ما از طریق سامانه درخواست‌ها را بررسی می‌کنیم و براساس موجودی و معیارهای تعیین‌شده، کاغذ را میان ناشران توزیع می‌کنیم.»
او در پاسخ به این پرسش که آخرین کاغذهای توزیع‌شده مربوط به چه دوره‌ای است، می‌گوید: «همین هفته، همین امروز هم کاغذ توزیع کرده‌ایم. اگر انبارها موجودی داشته باشند، ما به شکل منظم کاغذها را توزیع می‌کنیم. شایعه اینکه چند ماه است در بازار کاغذ توزیع نکرده‌ایم، صحت ندارد. کاغذ اختصاص‌یافته به ناشران نیز از طریق سامانه قابلیت رهگیری دارد.»
کاغذهای ما در گمرک نمانده
اما آیا درست است که بیش از 20هزارتن کاغذ در گمرک مانده است و امکان ترخیص ندارد؟
ایوب دهقانکار، مدیر کارگروه کاغذ معاونت فرهنگی ارشاد می‌گوید: «اگر چنین کاغذی در گمرک باشد، از طریق معاونت فرهنگی وارد نشده. شاید وزارت صمت یا معاونت مطبوعاتی ارشاد جداگانه کاغذ وارد کرده باشند که طبیعتا باید از آنها پیگیری کنید. کارگروه کاغذ فقط مسئول کاغذهایی است که از طریق کارگروه و معاونت فرهنگی وارد می‌شود و مسئول همه کاغذهای واردشده به کشور نیست.»
شکی نیست که وضعیت کاغذ ایده‌آل نیست
مدیر کارگروه کاغذ در ادامه صحبت‌های خود می‌گوید: «در اینکه وضعیت کاغذ ایده‌آل نیست، هیچ شکی وجود ندارد. طبیعی است وقتی کالایی سهمیه‌بندی می‌شود، چنین وضعیتی پیش می‌آید، اما من به شما اطمینان می‌دهم کاغذی که از طریق معاونت فرهنگی و کارگروه کاغذ وارد می‌شود، در میان ناشران توزیع می‌شود. اگر ناشری از توزیع کاغذ ناراضی است، می‌تواند اعتراض یا شکایت کند و ما حتما شکایت ناشران را بررسی می‌کنیم و پاسخ می‌دهیم اما ناشران باید درنظر بگیرند که توزیع کاغذ در شرایط سهمیه‌بندی دشوار است و نباید توقع داشته باشند که به اندازه گذشته کاغذ دریافت کنند. ناشرانی که فعالیت بیشتری دارند، کاغذ بیشتری دریافت می‌کنند و ناشران کوچک‌تر طبیعتا کمتر.»
با این همه بحران کاغذ حقیقتی است انکارناشدنی. کاغذ اصلی‌ترین ماده بازار نشر است و هرگونه افزایش قیمت کاغذ سبب گرانی سایر خدمات بازار نشر می‌شود. افزایش بی‌رویه قیمت کتاب نیز دیگر حقیقت انکارناشدنی بازار نشر است. در 2سال گذشته ناشران همواره با گرانی و کمبود کاغذ دست به گریبان بوده‌اند. تا کی قرار است وضع بازار کاغذ بر همین مدار بگردد و چرخ نشر به دشواری بچرخد و ناشران تنها در حد نیازهای حداقلی‌شان کاغذ داشته باشند؟
در همینه زمینه :
