از اقتصاد زیرزمینی تا شفافیت

احمد حاتمی یزد_ کارشناس مسائل پولی و بانکی

FATF مبارزه با تروریسم و پولشویی است. چند قانونی که علیه پولشویی باید تصویب شود، هم به اقتصاد داخلی و هم به روابط بانکی خارجی ما مربوط خواهد شد. هدف، شناسایی طرفین در هرگونه معامله است. همه نقل و انتقالات در بانک‌ها طبق قوانین FATF باید شناسایی شود؛ اینکه چه‌کسی پول را با چه اهدافی به چه‌کسی داده و این پول بابت چه اقداماتی رد و بدل شده است، درحالی‌که این سیستم در نظام پولی و بانکی کشور حاکم نیست و هنوز به روش‌های سنتی اداره می‌شود. از این‌رو بخش عمده‌ای از اقتصاد ایران زیرزمینی و قاچاق کالاست. در واقع سهم اقتصاد زیرزمینی بیش از اقتصاد علنی و شفاف است. مثلا درنظر بگیرید که در حال ساخت‌وساز خانه‌ای هستید، اگر بخواهید هر نوع مصالحی تهیه کنید حساب بانکی که فروشنده به شما ارائه می‌کند تا پول را به آن واریز کنید حساب فروشنده نیست. او گاهی حساب همسر، فرزندان نابالغ و... را به شما می‌دهد تا درآمد، وصول و پرداخت‌هایش مشخص نشود. اگر قوانین FATF و پالرمو تصویب شود، چنین رفتارهایی تکرار نخواهد شد، مالیات به درستی پرداخت شده و جلوی جرائم گرفته می‌شود. با عضویت در FATF این موضوع مشخص خواهد شد که انتقالات بابت قاچاق کالا بوده یا واردات قانونی آن.
این اطلاعات اگر در اختیار بانک قرار بگیرد، منابع مالی غیرقانونی و غیرمشروع، مشخص خواهد شد و می‌توان جلوی آن را گرفت. اگر این اتفاق رخ ندهد در عرصه بین‌المللی دچار مشکلاتی خواهیم شد و بدون اینکه دولت‌ها، بانک‌های کشور را به دلایل سیاسی تحریم کنند، نظام بانکی بین‌المللی بانک‌های ایران را تحریم خواهد کرد چرا که تمام بانک‌های بین‌المللی به این اتفاق نظر رسیده‌اند که این اقدامات و کنترل‌ها در نقل و انتقالات اجرا شود. بنابر مقررات بین‌المللی هر بانکی که کنترلی بر مسائل پولشویی نداشته باشد، در لیست سیاه قرار می‌گیرد.
کسانی که از پرداخت مالیات اجتناب می‌کنند وقتی معاملات‌شان روشن شود، مقامات مالیاتی بهتر می‌توانند این مسئله را دنبال کرده و سهم دولت و مردم را از آنها بگیرند. اما به استثنای اهمیت داخلی، این قوانین از منظر خارجی نیز مهم است. هم‌اکنون بسیاری از کشورهای دنیا تصمیم گرفته‌اند چنین قوانینی را اجرا کنند. به همین‌خاطر اگر بانک‌های ایران به چنین قوانینی عمل نکنند دنیا با ما همراه نخواهد شد؛ یعنی دیگر قادر به پرداخت و دریافت پولی نخواهیم بود. بنابراین روابط بین‌المللی ایران فلج می‌شود.
ممکن است عده‌ای این مسئله را مطرح کنند که هم‌اکنون نیز به‌علت تحریم، اقتصاد ما فلج شده است یا گفته شود هم‌اکنون پرداخت‌هایمان را انجام می‌دهیم. درست است، اما آنچه اکنون ما انجام می‌دهیم بسیار پرهزینه است. درحالی‌که اگر قوانین FATF را قبول کرده و این کار را با توجه به نظام بانکی بین‌المللی انجام دهیم هزینه‌هایمان 10تا 50درصد کاهش پیدا می‌کند. اما تا وقتی روابط بانکی ایران روشن نشود، مجبور به پرداخت این هزینه‌های هنگفت خواهیم بود.