این یک چالش جهانی است

آوین آزادی_روزنامه نگار

تقریبا در سراسر جهان، میزان کمبود دارو بین یک تا 2درصد حجم بازار کشورها برآورد می‌شود. مشکل کمبود دارو، مربوط به امروز و دیروز نیست و حداقل 20 سالی می‌شود که کشورهای مختلف با آن دست و پنجه نرم می‌کنند. سازمان بهداشت جهانی در یکی از گزارش‌هایش با عنوان «کمبود دارو؛ چالش پیچیده جهان» نوشته است: کمبود برخی داروهای اساسی، مانند موادی که برای شیمی درمانی بیماران از آنها استفاده می‌شود در آمریکا به مرز نگران‌کننده‌ای رسیده است. البته کشورهای اروپایی مثل لهستان، ایتالیا، فرانسه و...هم توسط روزنامه‌ها و سازمان‌های مختلف اخطارهای مختلفی در این حوزه دریافت کرده‌اند. کشورهایی مثل کانادا و استرالیا از این قاعده مستثنی نیستند. برای مثال کمبود استرپتومایسین تزریقی (نوعی آنتی‌بیوتیک) در سال 2011در 15کشور جهان گزارش شد و در همان سال 11کشور دیگر هم اعلام کردند که به‌زودی با کمبود در این حوزه مواجه شده و ذخایر استرپتومایسین‌‌شان تمام خواهد شد.

آمریکا؛ کمبود داروهای تزریقی 
مشکل کمبود دارو در آمریکا، به داروهای حوزه شیمی درمانی خلاصه نمی‌شود و به داروهای تزریقی اورژانسی مثل پروپوفل، آمپول‌های تزریقی غذایی و محصولات الکترونیکی پزشکی هم کشیده شده است. البته یک ژورنال دارویی بلژیکی ادعا کرده است که مشکل کمبود دارو، به کشورها مربوط نمی‌شود و یک چالش جهانی است که از افغانستان تا زیمبابوه را درگیر کرده است. جامعه داروسازان آمریکا در وب‌سایت خود، 208قلم دارو را ناموجود، 21قلم دارو را از بازار محصولات آمریکایی به کلی حذف و 114قلم دارو را مدتی در بازار پیدا نمی‌شدند را دوباره موجود اعلام کرده است. کمبود دارو در آمریکا در پنج دسته خلاصه می‌شود، داروهای مربوط به انکولوژی، ضدعفونی‌کننده‌ها، قلبی عروقی، سیستم عصبی و کاهش درد که 80درصد این فقدان، از نوع تزریقی این داروهاست.

بحرانی اروپایی با ریشه‌ در کشورهای آسیایی 
سایت پولیتیکو اعلام کرده است که یکی از دلایل افزایش کمبود دارو در اروپا، کمبود در مواد اولیه آسیایی است چرا که مواد اولیه تشکیل‌دهنده داروهای اروپایی عموما از کشورهای آسیایی تهیه می‌شود. مقامات اروپایی بارها نسبت به این سازوکار هشدار داده و گفته‌اند اگر روند تمرکز کردن روی چند شرکت که در آسیا مستقر هستند، برای تامین مواداولیه دارویی ادامه پیدا کند، بحران دارویی در کشورهای عضو اتحادیه اروپا، شدید‌تر می‌شود. همین فرایند نشان‌دهنده این است که کشورهای تامین‌کننده بزرگی مانند چین هم این روزها با کمبود مواداولیه مواجه هستند.

دردسر تهیه دارو در فرانسه، ایتالیاو لهستان 
اروپا هم تقریبا بر همین مدار می‌چرخد با این تفاوت که دیرتر از آمریکا به این مشکل دچار شده است. شارلوت روفایان، رایزن امور اتحادیه اروپا در سازمان سلامت فرانسه در این‌باره گفته است: کمبود برخی داروها در فرانسه بین سال‌های 2008تا 2018، 20برابر افزایش یافته است و پیش‌بینی می‌شود در سال 2019این کمبود تا 60درصد دیگر هم افزایش پیدا کند. در‌ماه جولای سال 2019، بیماران سرطانی برای تهیه داروهای خود دچار مشکل شده بودند و در همین مدت بیماران لهستانی در کمبود داروهای مربوط به مغز و اعصاب، به رقم بی‌سابقه‌ای رسیده است. سایت پولیتیکو در گزارشی با اعلام این موارد همچنین نوشته است که بلژیک در مقیاس کمتر در سال اخیر دچار این مشکل شده است.

واکاوی دلایل کمبود دارو 
یکی از علت‌هایی که کمبود دارو در کشورهای توسعه یافته را رقم زده است، افزایش وابستگی به تعداد محدودی از تأمین‌کنندگان مستقر در خارج از آن کشورهاست. در گذشته بحران دارو فقط گریبان کشورهایی مانند رومانی، بلغارستان و کشورهای اروپای شرقی را گرفته بود اما امروز می‌توان گفت افزایش جمعیت جهان و مدیریت غلط بازارهای دارویی برای تمام کشورها مشکلاتی ایجاد کرده است. نکته‌ای که در این میان مغفول مانده این است که استاندارد کشورهای مختلف با یکدیگر چه تفاوتی دارد؟ هر کدام از حکومت‌ها در چه مرزی از کمبود دارو که قرار می‌گیرند اعلام «وضعیت بحرانی» می‌کنند؟