سوخت ارزان به قیمت جان

فرخنده رفائی_خبرنگار

حدود 3هفته از اعلام نرخ جدید بنزین و گران شدن آن می‌گذرد. پیامدهای این تصمیم در برخی زمینه‌ها خود را نشان داده و در بعضی بخش‌ها همچنان باید منتظر نمود آشکار آن ماند. اهداف اجرای طرح کنترل مصرف سوخت یا همان طرح افزایش نرخ بنزین، کاهش مصرف بنزین با توجه به میانگین بالای مصرف این سوخت در کشور، افزایش توان صادرات، مبارزه با قاچاق سوخت، اختصاص منابع حاصل از مدیریت مصرف به مردم، به‌ویژه اقشار ضعیف و کم‌درآمد و نیز کاهش آلودگی هوا در کلانشهرها و شهرها اعلام شده است. نخستین هدف در همان یک هفته ابتدایی اجرای طرح، خود را نشان داد. شرکت ملی پخش فراورده‌های نفتی ایران در اطلاعیه‌ای از کاهش 20میلیون لیتری مصرف بنزین در 9روز ابتدای اجرای این طرح خبر داد. کاهش آلودگی هوا که به‌نظر می‌رسد یکی از اهداف فرعی این طرح بوده انتظاری است که تحقق آن در کوتاه‌مدت غیرممکن به‌نظر می‌رسد؛ مخصوصا با توجه به هفته بسیار آلوده‌ای که تهران پشت سر گذاشت و در آن شاخص آلودگی هوا از مرز 160 هم گذشت. در سایر زمینه‌ها و اهداف باید منتظر ماند و دید آمارهایی که از سوی مدیران بخش‌های مرتبط عنوان می‌شود تا چه حد بیانگر تحقق انتظارات است.

به جرأت می‌توان گفت که یکی از آشکارترین پیامدهای گران شدن بنزین که از نخستین روزهای پس از اعلام سهمیه‌بندی خود را نشان داد، افزایش گسترده تقاضا برای دوگانه‌سوز کردن خودروها بوده است؛ موضوعی که به‌دلیل رشد 3برابری قیمت بنزین دور از انتظار نبود و موجب شد تا پرونده تکالیف معوق 3‌دهه گذشته دولت برای گازسوز کردن خودروها بار دیگر روی میز قرار گیرد. علاوه بر هجوم اقشار کم درآمد برای گازسوز کردن خودروهایشان، حتی به قیمت استفاده از سیلندرهای غیراستاندارد و به خطر افتادن جان و مالشان، دستگاه‌های دولتی و متولیان صنعت سی‌ان‌جی نیز از طرح‌های جدید و پرداخت تسهیلات برای حرکت ناوگان حمل‌ونقل عمومی به سمت استفاده از سوخت جایگزین گاز در این خودروها خبر می‌دهند، به‌نحوی که مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فراورده‌های نفتی ایران با اشاره به موافقت شورای اقتصاد با پرداخت ۶ هزار و ۵۰۰میلیارد تومان کمک بلاعوض برای دوگانه‌سوز کردن خودرو‌ها اعلام کرد که این خودرو‌ها شامل ناوگان حمل‌ونقل عمومی، یعنی تاکسی‌های سدان، ون، وانت بار‌های پرمصرف و کم‌مصرف و خودرو‌های مسافربر شخصی خواهد بود که در سامانه وزارت کشور مشخص شده‌اند. علیرضا صادق‌آبادی، با تأکید بر اینکه  به‌زودی جزئیات و نحوه نام‌نویسی مالکان خودرو‌های بنزین‌سوز عمومی اعلام خواهد شد، پیش‌بینی کرده که از محل اجرای این طرح، روزانه در مصرف ۱۰میلیون لیتر بنزین ‌صرفه‌جویی شود.

 رشد درخواست گازسوز کردن خودروها
سهمیه‌بندی بنزین و افزایش نرخ بنزین آزاد طبیعتا مردم را به سمت مدیریت هزینه‌ها برد و گازسوز کردن خودرو به‌عنوان یکی از راهکارهای کاهش هزینه مورد توجه قرار گرفت.طبق اعلام علی محمودیان- رئیس اتحادیه سوخت‌های جایگزین- در همان نخستین روزهای اجرای طرح سهمیه‌بندی بنزین، در این سایت روزانه ۳۰هزار تقاضا برای گازسوز کردن خودروها ثبت می‌شد که اکنون این عدد به 40هزار تقاضا و نوبت‌های 2تا 4ماهه افزایش یافته است. با افزایش گسترده حجم تقاضا برای گازسوز کردن خودروها، همزمان با اجرای طرح سهمیه‌بندی بنزین اعلام شد که اولویت تبدیل با افرادی است که زودتر در سامانه ثبت‌نام کرده‌اند و لازم است متقاضیان تبدیل هرچه زودتر درخواست خود را ثبت کنند. این اعلام طبیعتا آمار تقاضا را افزایش داد و همزمان مراکز مجازی برای گازسوز کردن یا همان دوگانه‌سوز کردن خودروها هم معرفی شد.گفته می‌شد گاز‌سوز کردن بسته به نوع خودرو و مخزن آن بین 1.7 میلیون تا 2.6 میلیون تومان هزینه دارد که ٨٠‌درصد این مبلغ از طریق وام کم‌بهره جبران می‌شود، اما اخیرا و با توجه به گران شدن کپسول، مبلغ مورد نیاز برای تبدیل، از 2.5 تا 4.5 میلیون تومان عنوان می‌شود. افزایش تقاضا، قیمت 700تا 800هزار تومانی کپسول را تا 3میلیون تومان افزایش داده است. به گفته اردشیر دادرس- رئیس انجمن صنفی جایگاه‌داران سی‌ان‌جی و صنایع وابسته-  قبل از سهمیه‌بندی بنزین، مصرف سی‌ان‌جی روزانه حدود 19میلیون مترمکعب بوده و پس از آن به حدود 23میلیون مترمکعب رسیده است. 

زشت و زیبای گازسوز کردن خودروها
در شرایطی که مشکلات اقتصادی تعداد زیادی از رانندگان را به فکر گازسوز کردن خودروهایشان انداخته است، رئیس اتحادیه مکانیسین‌های خودروی تهران هجوم گسترده مردم به مراکز فنی برای گازسوز کردن خودروها را پدیده‌ای غیرعادی و بالقوه خطرناک می‌داند. علیرضا نیک‌آیین در گفت‌و‌گو با همشهری می‌گوید: در حالت عادی میزان مراجعه خودرو‌های دوگانه‌سوز به تعمیرگاه‌ها 2برابر خودرو‌های بنزینی است، اما درحال حاضر در بسیاری از شهرستان‌های کشور مردم در کارگاه‌های زیرزمینی بدون رعایت استاندارد‌های لازم، خودرو‌های خود را دوگانه‌سوز می‌کنند که این می‌تواند برای ایمنی آنها بسیار خطرناک باشد. وی ادامه می‌دهد: کپسول‌هایی که در کارگاه‌های غیرمجاز روی خودرو‌ها نصب می‌شود، کپسول‌های تاریخ مصرف گذشته‌ای هستند که خودروها را به یک بمب ساعتی تبدیل می‌کنند و این اتفاق هم‌اکنون جان بسیاری از مردم که اتفاقا از طبقه ضعیف جامعه هستند را تهدید می‌کند. نیک‌آیین با اشاره به اینکه مالکان خودروهای مراجعه‌کننده برای تبدیل سوخت بنزین به گاز، اغلب خودروهای دوگانه‌سوز قدیمی و فرسوده‌ای دارندکه قبلا سامانه مصرف گاز ، کپسول‌هایشان را از رده خارج کرده‌ بود، ادامه می‌دهد: دوگانه‌سوز کردن خودرو در دنیا امری منسوخ است و هیچ‌یک از غول‌های خودروسازی را نمی‌بینید که خودروی دوگانه‌سوز طراحی و تولید کرده باشد. 

بنزین بهتر است یا سی‌ان‌‌جی؟
 بار‌ها و بار‌ها شنیده‌ایم که گاز‎ سی‌ان‌جی ‎و‎ LPG ‎برای خودرو ضرر دارد .‎اما این حرف چقدر صحت دارد؟ ‎آیا سیستم گاز واقعا به‌صرفه است؟ تعمیرکاران خودرو درحالی مردم را از خرید خودرو‌های دوگانه‌سوز منع می‌کنند که فعالان صنعت خودرو می‌گویند دوگانه‌سوز کردن خودرو‌ها براساس استاندارد‌های مشخص انجام می‌شود و ایمنی و سلامت خودرو‌ها را تهدید نمی‌کند. به گفته فعالان این صنعت، سوختن‎ سی‌ان‌جی، ‎ کربن کمتری برجای  می‌گذارد و در خودرو‌های گازسوز به‌علت کاهش قابل ملاحظه این رسوبات کربن در منطقه احتراق، ورودی سوپاپ‌ها، سرپیستون‌ها و شیار‌های رینگ‌ها، امکان گریپاژ کردن قطعات به‌مراتب کاهش می‌یابد.  رئیس اتحادیه مکانیسین‌های تهران می‌گوید: گاز‎ LPG ‎مناسب هیچ‌یک از خودرو‌های انژکتوری نیست، چون علاوه بر موتور به سنسور‌های خودروی شما صدمه می‌زند. وقتی شما خودروی خود را دوگانه‌سوز می‌کنید، ابتدا به سرسیلندر خودرو فشار می‌آید، چون سرسیلندر خودروی شما تک‌سوز است. همچنین به سیستم برقی و سنسوری خودرو و سپس به سوزن‌های انژکتور صدمه وارد می‌شود.  به‌نظر می‌رسد خودروهای دوگانه‌سوز کارخانه‌ای کمتر از لحاظ ایمنی دچار مشکل می‌شوند، مگر اینکه در اتصالات و نصب و راه‌اندازی مجدد دچار مشکل و نشتی باشند، اما خودروهای تک‌سوز، مخصوصا اگر در مراکز غیرمجاز به نصب کپسول اقدام کنند می‌توانند به همان چیزی تبدیل شوند که تعبیر رایج این روزهای کارشناسان امر است؛ بمب متحرک.

گرمی بازار دوگانه سوزها 
 آنگونه که رئیس هیأت‌مدیره انجمن‎ سی‌ان‌جی ‎ پیش‌تر اعلام کرده بود، خودروسازان طی 3سال گذشته و نیمه نخست امسال استقبال خوبی از تولید خودرو‌های دوگانه‌سوز نداشتند و طی این مدت شاهد کاهش تولید خودروهای‎ سی‌ان‌جی ‎بودیم. دادرس از کاهش تولید خودرو‌های دوگانه‌سوز از بیش از ٥٠٠‌ هزار به کمتر از ١٠٠‌هزار خودرو خبر داده و دلیل این کاهش آمار تولید را عدم‌اقبال و اراده خودروسازان برای تولید خودرو‌های دوگانه‌سوز عنوان کرده بود. این در شرایطی است که با 3برابر شدن قیمت بنزین، استقبال مردم از خودروهای دوگانه و پایه‌گاز سوز افزایش یافته و قیمت این خودروها طی چند هفته اخیر رشد 5تا 20میلیون تومانی را تجربه کرده ‌است. با این روند به ‌نظر می‌رسد سوئیچ تولید در خطوط شرکت‌های خودروسازی داخلی نیز به سمت تولید خودروهای پایه‌گاز‌سوز و دوگانه‌سوز خواهد بود و درصورت تداوم این شرایط، باردیگر پرونده پروژه‌‌هایی دیگر مانند تولید و عرضه سواری‌ دیزلی روی میز خودروسازان ایرانی قرار گیرد.



نبض بازار
گازسوز کردن، بسته به نوع خودرو و مخزن آن، بین1.7 میلیون تا 2.6 میلیون تومان هزینه دارد که ٨٠‌درصد این مبلغ از طریق وام کم‌بهره جبران می‌شود. اما اخیرا و با توجه به گران شدن کپسول، مبلغ مورد نیاز برای تبدیل، از 2.5 تا 4.5 میلیون تومان عنوان می‌شود. افزایش تقاضا، قیمت 700 تا 800هزار تومانی کپسول را تا 3میلیون تومان افزایش داده است

خطر گازسوزهای غیر استاندارد
 نیک‌آیین در گفت‌وگو با همشهری: افزایش قیمت بنزین و تثبیت نرخ گاز سی‌ان‌جی تب خوراندن سوخت گاز به‌خودروهای بنزینی را بالا برد. در حالت عادی میزان مراجعه خودرو‌های دوگانه‌سوز به تعمیرگاه‌ها 2برابر خودرو‌های بنزینی است، اما اکنون در بسیاری از شهرستان‌های کشور، مردم در کارگاه‌های زیرزمینی، بدون رعایت استاندارد‌های لازم خودرو‌های خود را دوگانه‌سوز می‌کنند که برای ایمنی آنها بسیار خطرناک است