امید به تغییر مسیر گردشگری در «2020»

سیده زهرا عباسی ـ  خبرنگار


کرمانشاه؛ میزبان اجلاس جهانی گردشگری 
به جز شهرهای گیلان، زنجان،‌ ارومیه، اردبیل وسمنان که هر کدام شعار و افقی را تا سال 2020 برای خود متصور شده‌اند، اصفهان و کرمانشاه فعالیت‌هایشان را آغاز کرده‌اند تا 2ماه دیگر به صورت رسمی به قافله گردشگری سال جدید میلادی بپیوندند.
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع ‌دستی و گردشگری کرمانشاه با اشاره به توافق‌نامه امضاشده میان وزارت میراث ‌فرهنگی، گردشگری و صنایع ‌دستی با سازمان جهانی گردشگری درباره میزبانی ایران از اجلاس جهانی گردشگری روستایی به همشهری می‌گوید: هفته جهانی گردشگری در سال 2020 با شعار گردشگری روستایی برگزار خواهد شد و از آن‌جا که ایران ظرفیت‌های خوبی در این زمینه دارد، استان‌های مختلف متقاضی میزبانی از این اجلاس بودند که در نهایت میزبانی به کرمانشاه رسید.
امید قادری با تاکید بر اینکه این رویداد با مدل اقتصاد مقاومتی طراحی و اجرا خواهد شد، می‌افزاید: مهم‌ترین محورهای این برنامه فعال شدن واحدهای گردشگری راکد، تبلیغات گردشگری و تکمیل زیرساخت‌های گردشگری روستایی در استان است تا زنجیره گردشگری استان تکمیل شود.
وی مشخص کردن 70 روستا برای تکمیل زیرساخت‌ها، ثبت جهانی هه‌رامانات با محور گردشگری روستایی و حفظ روستاها و تولید سریال «نون.خ» با هدف معرفی ظرفیت‌های گردشگری روستایی استان را از مهم‌ترین طرح‌های در دست اجرای کرمانشاه می‌داند و اظهار می‌کند: به همین منظور 70 روستا را مشخص کردیم که بتوانیم با مدل اقتصاد مقاومتی از ظرفیت‌های دستگاه‌‌های اجرایی استان برای تکمیل زیرساخت‌های آن‌ها استفاده کنیم.

اصفهان؛ شهر گردشگری، هنر و ادبیات 
رئیس کمیسیون اقتصادی و گردشگری شورای اسلامی شهر اصفهان نیز درباره طرح «اصفهان؛ شهر گردشگری، هنر و ادبیات» در سال 2020 به همشهری می‌گوید: هدف اصلی شورای شهر ارتقای کیفیت زندگی شهروندان، ارتقای خدمات و بهبود شرایط زیست‌پذیری شهر با تحقق عوامل مختلفی از جمله توسعه اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، زیست‌محیطی و کالبدی است. اولین و مهم‌ترین ظرفیتی که نه تنها در شهر اصفهان بلکه در بسیاری از شهرهای کشور برای رسیدن به چنین هدفی وجود دارد و متاسفانه مغفول مانده، گردشگری است.
نصیر ملت با تاکید بر اینکه موضوع گردشگری از گذشته در اصفهان مورد توجه بوده است، می‌افزاید: پنجره واحدی برای مدیریت گردشگری اصفهان وجود نداشته و به همین دلیل نقشه راه قابل دفاعی نداشته‌ایم و تلاش‌های انجام‌گرفته به صورت پراکنده بود و در نهایت گردشگری ما متناسب با ظرفیت‌های شهر پیش نرفت. او هدف از تصویب طرح «اصفهان؛ شهر گردشگری، هنر و ادبیات» را رفع این دغدغه می‌داند و توضیح می‌دهد: سال 2020 میلادی به عنوان سال تغییر مسیر توسعه شهر اصفهان از مسیر فعلی به مسیر مبتنی بر ظرفیت‌های فرهنگی، هنری و گردشگری تعیین شده است. با توجه به این طرح، احیای گونه‌های مختلف گردشگری صرف نظر از گردشگری تاریخی،‌ توجه به ظرفیت‌های فرهنگ و هنر از جمله موسیقی، هنرهای نمایشی، هنرهای تجسمی، صنایع ‌دستی، ادبیات و معماری برای توسعه گردشگری و همچنین توجه جدی به میراث معنوی ملموس و ناملموس در دستور کار قرار دارد.

جایگاه شهروندان در طرح‌های گردشگری 2020
یکی از مهم‌ترین انتقادها به رویدادهای گردشگری سال 2018 در شهرهای مختلف ایران، نادیده گرفتن نقش شهروندان بوده است؛ نقشی که هم به عنوان بخش خصوصی برای توسعه زیرساخت‌ها و همچنین فعالیت‌های گردشگری می‌توان از آن بهره گرفت و هم برای اشتغال‌ و درآمدزایی باید مورد توجه قرار گیرد. حسین زندی،‌ فعال گردشگری همدان، با تاکید بر این نقش به همشهری می‌گوید: وقتی یک گردشگر به شهر یا استانی وارد می‌شود، قرار است وضع اقتصادی شهر را دگرگون کند و در واقع جامعه محلی نتیجه آن را ببیند، اما در رویداد گردشگری همدان 2018 چنین تاثیری را شاهد نبودیم و به نظر می‌رسد فقط یک دورهمی میان مسئولان و مهمانان برگزار و خبری هم از آن منتشر شد و جوامع محلی هیچ نقشی در آن نداشتند.
حالا مسئولان هر 2 استان اصفهان و کرمانشاه تاکید می‌کنند به این نقش توجه خاصی داشته‌اند. رئیس کمیسیون اقتصادی و گردشگری شورای اسلامی شهر اصفهان وجه تمایز طرح گردشگری اصفهان با دیگر طرح‌های گردشگری را همین موضوع می‌داند و با تاکید بر اینکه هدف اصلی اجرای این طرح ارتقای کیفیت زندگی شهروندان است‌، می‌گوید: با این نگاه ایجاد جاذبه، احیای ظرفیت‌ها و توسعه و تکمیل زیرساخت‌ها، فرهنگ‌سازی و بازاریابی همه با هدف ارتقای کیفیت زندگی شهروندان صورت می‌گیرد. در واقع ایده‌آل ما افزایش گردشگران نیست، بلکه وجه تمایز ما با همه طرح‌های گردشگری و تلاش ما این است که شهروندان در همه مراحل از طراحی تا اجرا دیده شوند. در کرمانشاه هم قادری بر چنین نگاهی تاکید می‌کند، اما تفاوت کرمانشاه و اصفهان در این است که در کرمانشاه گردشگری روستایی در اولویت قرار گرفته و به همین منظور، 70 روستا انتخاب شده‌اند تا علاوه بر تکمیل زیرساخت‌ها، اهالی بومی و فعالان گردشگری‌ آن‌ها تسهیلات زودبازده و کم‌بهره برای توسعه گردشگری دریافت کنند. اتفاقی که به رونق اقتصادی این روستاها کمک می‌کند و می‌تواند منجر به کاهش آمار بیکاری هم شود. اردبیل هم با وجود اینکه با تغییر افق از 2020 به 2021 در چند روز گذشته زمان بیشتری برای خود خریده است، اما از همین حالا قصد دارد مشارکت شهروندان را در انتشار فراخوان‌ها جلب کند. راهی که هر چند در اصفهان و کرمانشاه هم دنبال می‌شد، اما به تنهایی برای مشارکت حداکثری شهروندان کافی نیست.

گلایه‌های کمبود بودجه تا مدل‌ اقتصاد مقاومتی
سال 2018 وقتی صدای انتقاد کارشناسان بلند شد که تبلیغات کم است،‌ برنامه‌ها مقطعی است و تاثیر ماندگاری بر توسعه گردشگری نخواهد داشت، مسئولان همدان و تبریز از کمبود بودجه صحبت می‌کردند. نماینده تبریز از کاهش بودجه تخصیص‌یافته به این شهر گلایه و استاندار همدان بودجه اختصاص‌یافته به این استان را با بودجه آذربایجان‌ شرقی مقایسه می‌کرد.
حالا اما مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع ‌دستی و گردشگری کرمانشاه از طراحی مدل اقتصاد مقاومتی برای کاهش نیاز به بودجه دولتی صحبت می‌کند و می‌گوید: یک مدل اقتصاد مقاومتی طراحی کرده‌ایم تا بتوانیم با حداقل هزینه و اعتبار، حداکثر بهره‌وری را در طرح 2020 داشته باشیم. در این طرح، زیرساخت‌های گردشگری با همکاری اداره‌های کل تامین می‌شود. مثلا راه‌ و شهرسازی موظف شده است توسعه راه‌های 70 روستای مورد نظر را در دستور کار قرار دهد. هزینه‌های برگزاری اجلاس، تبلیغات و هزینه‌های جانبی هم قرار است از سوی استانداری یا بخش خصوصی تامین شود.
اصفهان اما بر نکته دیگری تاکید می‌کند و آن، استفاده از ظرفیت‌هایی چون شبکه شهرهای خلاق، دوستدار کودک، دوستدار سالمند، صنایع ‌دستی و همچنین خواهرخوانده‌ها برای پیشبرد اهداف طرح 2020 است. ظرفیتی که می‌تواند بخشی از هزینه‌های معرفی و تبلیغ اصفهان را تحت پوشش قرار دهد.
اردبیلی‌ها برای این کار راه دیگری پیش‌گرفته‌اند؛ برگزاری جلسه‌های توجیهی برای مدیران و رساندن‌ آن‌ها به این باور که گردشگری می‌تواند توسعه اقتصادی استان را به همراه داشته باشد. در واقع جلب سرمایه‌گذاری دولتی و خصوصی برای رسیدن به افقی که هنوز بسیاری از مدیران به آن اعتقاد ندارند. 

نگاهی فراتر از شهر 
نکته دیگری که در رویدادهای تبریز و همدان 2018 مورد انتقاد کارشناسان قرار گرفت این بود که شهروندان دیگر شهرهای استان‌های آذربایجان ‌شرقی و همدان عملا از مزایای آن محروم بودند. همدان پا را فراتر از این شهر نگذاشت و در تبریز هم برنامه‌ها به چند تور گردشگری و نصب چند بنر در شهر ختم شد. نقطه ضعفی که مدیران اصفهان و کرمانشاه را برآن داشته است کمی فراتر از شهر به ماجرا نگاه کنند. مسئولان اصفهان از تلاش برای توسعه گردشگری کشور حرف می‌زنند و کرمانشاهی‌ها این فرصت را زمینه توسعه منطقه می‌دانند.
نصیر ملت، رئیس کمیسیون اقتصادی و گردشگری شورای اسلامی شهر اصفهان، هدف کلی طرح 2020 را به ترتیب توسعه گردشگری در شهر اصفهان، استان اصفهان و کل کشور می‌داند و معتقد است اصفهان می‌تواند موتور محرکه توسعه گردشگری در کل کشور باشد. قادری هم با تاکید بر اینکه طرح 2020 یک رویداد چندروزه نیست، هدف اصلی آن را استفاده از این فرصت برای تکمیل زیرساخت‌های گردشگری در کل استان می‌داند و به نامه‌ای اشاره می‌کند که وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع ‌دستی برای همه وزارتخانه‌ها ارسال کرده و خواستار همکاری همه‌جانبه با استان کرمانشاه شده است.
او در این باره توضیح می‌دهد: در رویداد همدان 2018 تمرکز بیشتر روی شهر همدان بود و همه استان بهره‌مند نشدند و این یکی از مهم‌ترین ضعف‌هایی بود که در هم‌اندیشی با مسئولان این استان به آن رسیدیم. این در حالی است که تلاش داریم با تکمیل پروپوزال 70 روستا و ثبت جهانی هه‌رامان توسعه پایداری در استان ایجاد کنیم.

وقت تنگ همراهی دولت و شورا 
در حال حاضر، شورای شهر در دوره پنجم‌ با دولت حاکم همفکری نزدیکی دارد. این همراهی از نگاه رئیس کمیسیون اقتصادی و گردشگری شورای اسلامی شهر اصفهان دلیل اصلی تعریف افق‌های کوتاه‌مدت است. او البته این نکته را یکی از مهم‌ترین نقاط ضعف رویدادهای گردشگری همدان و تبریز در سال 2018 معرفی می‌کند و می‌گوید:‌ در دوره پنجم شورای شهر تلاش این بود که با توجه به همفکری که در میان مدیران شهری و سیاست‌گذاران وجود داشت طرح‌های گردشگری را اجرا کنیم. به همین دلیل مثلا افق 2018 در تبریز و همدان تعریف شد و ما هم به اجبار 2020 را در نظر گرفتیم. قطعا یکی از دلایل موفق نشدن پروژه همدان و تبریز کوتاه بودن زمان مدیریت و برنامه‌ریزی بوده و تلاشمان این است که به نوعی با مشارکت بیشتر گروه‌های مختلف بخشی از این مشکل را رفع کنیم و از تجربه این 2 شهر استفاده کنیم.
در کرمانشاه هم قادری بر این هم‌فکری تاکید می‌کند و توضیح می‌دهد: جلسه مشترکی با دوستان همدانی داشتیم و هم‌اندیشی درباره کارهای آن‌ها در 2018 برگزار شد تا نقاط قوت و ضعف شناسایی شود.

زیرساخت‌های بهتر؛ نتیجه بیشتر
غیر از اصفهان که مرزی نیست، کرمانشاه و اردبیل مهم‌ترین قابلیت خود را برای موفقیت طرح‌های گردشگری مرز معرفی می‌کنند. در شرایطی که همدان مرزی برای بهره‌برداری نداشت، اما آذربایجان ‌شرقی می‌توانست از هم‌مرزی با نخجوان،‌ ارمنستان و آذربایجان بیشترین بهره‌برداری را برای توسعه گردشگری خود ببرد و به تبریز 2018 رونق دهد؛ ضعفی که مدیران کرمانشاه و اردبیل قصد دارند در طرح 2020 و 2021 خود از آن استفاده کنند. امید قادری، مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع ‌دستی و گردشگری کرمانشاه، در این باره تصریح می‌کند: یکی از مهم‌ترین مزایای کرمانشاه در مقایسه با همدان داشتن زیرساخت‌های بهتر چون فرودگاه و مرز است و به همین دلیل می‌توانیم تورهای ورودی از کشورهای دیگر بگیریم. برای مثال، دو- سه هفته پیش توانستیم تورهای ورودی را مستقیم از فرانسه و نروژ دریافت کنیم و از سوی دیگر از ظرفیت تبلیغات گردشگری در عراق و کردستان بهره ببریم.
اردبیلی‌ها هم روی این ظرفیت و هم‌مرزی با آذربایجان حساب ویژه‌ باز کرده‌اند. نادر فلاحی، مدیرکل میراث ‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌ دستی اردبیل در این باره به همشهری می‌گوید: اردبیل با داشتن پایانه مرزی سالانه 1.5 تا 2 میلیون گردشگر خارجی را میزبانی می‌کند و یکی از مهم‌ترین اهداف ما در طرح گردشگری «اردبیل؛ نگین گردشگری کشور» همین است که گردشگران خارجی بیشتری به استان بیاوریم و آن‌ها را در استان ماندگار کنیم. 

2020 مقصد نیست
اصفهان اما فارغ از زیرساخت‌ها نگاه دیگری به موضوع دارد. مسئولان این استان نه به دنبال استفاده از ظرفیت مرزی و نه چندبرابر کردن تعداد گردشگران هستند. رئیس کمیسیون اقتصادی و گردشگری شورای اسلامی شهر اصفهان دراین باره توضیح می‌دهد: ایده‌ال ما افزایش گردشگران نیست، بلکه وجه تمایز ما با همه طرح‌های گردشگری کشور، این است که بیش از همه به دنبال ارتقای زندگی شهروندان هستیم و با این نگاه پروژه‌های‌مان را انتخاب کنیم.
نکته‌ای که نصیر ملت به آن اشاره می‌کند، همان حلقه مفقوده‌ای است که کارشناسان و شهروندان در همه طرح‌های گردشگری به دنبال آن هستند؛ «مردم». کارشناسان حوزه گردشگری در تبریز می‌گفتند؛ قرار بود مهم‌ترین رویداد گردشگری تبریز ضریب اشتغال و اسکان مسافران در تبریز را افزایش دهد، اما اتفاقا در همان سال 2018 تبریز خلوت‌تر از همیشه بود.
حسین زندی، فعال گردشگری هم در این باره تصریح می‌کند: در همان سال  هم بیشتر از هر چیز شاهد یک نمایش و دور همی بودیم که ظرفیت جوامع محلی در آن نادیده گرفته شده بود. ما به دنبال آن بودیم که تاثیر برگزاری این رویداد را در سال‌های بعد ببینیم،‌ اما امسال و یک سال بعد از این رویداد آمار گردشگری در همدان با افت مواجه بود. 
نگاه کارشناسان، تحلیل‌هایی که بعد از 2018 شاهد بودیم و حالا پیشنهادهایی که برای رویدادهای گردشگری 2020 داده می‌شود بر این موضوع تاکید می‌کند که تعیین سال‌ و افق برای توسعه گردشگری همه چیز نیست؛ مسئولان نباید فراموش کنند هرچند 2020 یک افق طراحی شده است، اما باید بیش از رویدادمحور بودن، برنامه‌محور بود و افق بلندمدتی را برای توسعه گردشگری، بهبودزیرساخت‌ها، اقتصاد پایدار مبتنی بر گردشگری، فرهنگ‌سازی در میان شهروندان و توانمندسازی جوامع محلی در نظر گرفت. 



عضوشورای شهر اصفهان: سال 2020 میلادی به عنوان سال تغییر مسیر توسعه شهر اصفهان از مسیر فعلی به مسیر مبتنی بر ظرفیت‌های فرهنگی، هنری و گردشگری تعیین شده است





مدیرکل گردشگری کرمانشاه: مهم‌ترین محورهای طرح 2020 فعال شدن واحدهای گردشگری راکد، تبلیغات گردشگری و تکمیل زیرساخت‌های گردشگری روستایی در استان است





مدیرکل گردشگری اردبیل: یکی از مهم‌ترین اهداف ما در طرح گردشگری «اردبیل؛ نگین گردشگری کشور» همین است که گردشگران خارجی بیشتری به استان بیاوریم






طرح اصفهان 2020 با رویکرد «شهر گردشگری، هنر و ادبیات» خرداد امسال در نمایشگاه گردشگری اصفهان رونمایی شد و مقدمه ثبت ملی و جهانی طرح هم در حال آماده‌سازی است. تصویب آن با استفاده از مطالعات اسناد و پایان‌نامه‌ها، تجربه‌های بین‌المللی، ایده‌کاپ اصفهان، نظرخواهی از ذی‌نفعان و شهروندان علاقه‌مند صورت گرفته است. 





طرح زنجان 2020 با رویکرد «توسعه گردشگری و برندسازی» به تصویب سازمان همکاری‌های اکو رسیده و برنامه آن درحال تدوین است. برگزاری 4دوره جشنواره بین‌المللی غذای اکو- جاده ابریشم یکی از اقدام‌های استان زنجان پیش از این  استفاده از ظرفیت سازمان اکو و برندسازی در حوزه گردشگری اجرا شده است.





طرح اردبیل 1400 با رویکرد «نگین گردشگری ایران» ابتدا قرار بود سال 2020 را به عنوان افق خود داشته باشد و مدتی است با تغییر نگاه مدیران به اردبیل 1400 یا 2021 تغییر زمان داده است. هدف از این طرح رسیدن اردبیل به جایگاه واقعی در گردشگری ایران و جهان است.





طرح سمنان 2020 با رویکرد سمنان، مقصد تازه گردشگری تکلیف روشنی ندارد. سمنان از نظر جذب گردشگر رتبه خوبی در میان استان‌ها ندارد و کارشناسان معتقدند تدوین این شعار دو سوی مثبت و منفی خواهد داشت؛ این طرح در نبود زیرساخت‌ها موفق نیست، اما می‌توان آن را گامی برای تکمیل زیرساخت‌ها در نظر گرفت.





طرح 2020 گیلان با شعار آغاز دیدار از گیلان تدوین شده است. این طرح با هدف رسیدن به اقتصاد پایدار ازسوی شورای شهر مطرح و تصویب شده است تا گامی به‌سوی تحقق اقتصاد مردم محور در صنعت گردشگری باشد. این طرح البته زودتر از موعد و در ماسال کلید خورد. 





طرح ارومیه 2020 قرار است با هدف ارومیه، شهر ایده‌ال برای گردشگری اجرا شود. هدف‌گذاری  اصلی ارومیه 2020 این است که چه با کارهای سخت‌افزاری و چه نرم‌افزاری، ظرفیت گردشگری تا 3برابر افزایش یابد .