لحظه‌شماری مردم برای وصل اینترنت

محمد کرباسی _ دبیر گروه دانش و فناوری

پس از 6روز قطع اینترنت و با بازگشایی محدود مرزهای ارتباط با جهان، هنوز حداقل ۸۰درصد کاربران در انتظار صدور دستور وصل‌شدن اینترنت هستند تا زندگی‌شان به حالت عادی بازگردد. پس از ۶روز قطعی اینترنت حالا به‌صورت محدود کاربران اندکی امکان دسترسی به شبکه جهانی را پیدا کرده‌اند و حداقل ۸۰درصد دیگر همچنان در انتظار زدن دکمه وصل کامل اینترنت از سوی مسئولان تصمیم‌گیرنده به‌سرمی‌برند. این در حالی است که روز گذشته آیت‌الله سید احمد خاتمی،خطیب نماز جمعه تهران با تقدیر از قطع اینترنت گفت: تقاضا دارم اینترنت را باز باز نکنید. دیدید که به مردم جنایت یاد می دادند. وی از مسئولان خواست هر چه زودتر اینترنت بومی را راه‌اندازی کنند. 

براساس اطلاعاتی که از آی‌پی‌های متصل به اینترنت از داخل کشور رصد می‌شود در لحظه تنظیم خبر بین ۱۵ تا حداکثر 18درصد شبکه کل کشور امکان ارتباط جهانی را پیدا کرده‌اند که اکثر آنها کاربران شرکتی و دانشگاهی هستند. پس از حدود ۱۶۰ساعت قطعی اینترنت، همین بازگشایی محدود و اندک مرزهای اینترنت هم باعث خوشحالی بسیاری از کاربران شده و خبر آن در بسیاری از شبکه‌های اجتماعی موجی جدید به راه انداخته است. بسیاری از کاربران در جست‌وجوی آن هستند که متوجه شوند چه زمانی حداقل اینترنت ثابت آنها وصل می‌شود. درباره وصل‌شدن اینترنت موبایل اما هنوز هیچ خبری در دست نیست. درپی ناآرامی‌هایی که ابتدای هفته گذشته در سراسر کشور اتفاق افتاد دسترسی کاربران ایرانی به اینترنت بین‌الملل به نحو قابل ملاحظه‌ای ابتدا مختل و سپس قطع شد. به‌صورت تقریبی از ساعات پایانی شنبه گذشته کاربران ایرانی تنها امکان دسترسی به سایت‌ها و پلتفرم‌های داخلی را داشته‌اند و درواقع با بسته‌شدن مرزها یا همان گیت‌وی‌های اینترنت کشور دسترسی به هیچ سرور یا پلتفرمی خارج از کشور ممکن نبوده است.

فعلا تنها برای حقوقی‌ها
پارسا یوسفی، از اعضای گروه گردانندگان اینترنت ایران (آی‌آرناگ) و از مسئولان یکی از آی‌اس‌پی‌های کشور به همشهری می‌گوید بر اساس نامه‌ای که سازمان تنظیم مقررات ارسال کرده است، اتصال کاربران حقوقی روی اینترنت ثابت برقرار شده که این مسئله شامل دانشگاه‌ها و شرکت‌ها می‌شود. به گفته یوسفی همچنین از شرکت‌های اینترنتی خواسته شده تا فهرست کاربرانی که اینترنتشان وصل شده اعلام شود. بر این اساس به‌نظر می‌رسد اینترنت کاربرانی که سرویس خود را به نام شرکت و به‌صورت دقیق‌تر شخص حقوقی دریافت کرده‌اند در شهرهای مختلف کشور وصل شده و وضعیت دسترسی کاربرانی که اشتراک اینترنت ثابت آنها به نام شخص حقیقی است همچنان در هاله‌ای از ابهام قرار دارد؛ هرچند گزارش‌های غیررسمی نشان می‌دهد که تلاش‌ها برای وصل‌شدن اینترنت ثابت مشترکان حقیقی در استان‌های بدون مشکل ادامه دارد. قطع اینترنت به اذعان مسئولان کشور ازجمله وزیر ارتباطات خسارت مادی زیادی را برای کشور به‌دنبال داشته و حتی باعث شده تراکنش برخی کسب و کارها و استارتاپ‌ها تا ۹۰درصد کاهش پیدا کند. هرچند با دسترسی به شبکه ملی اطلاعات بدون دسترسی به اینترنت جهانی مردم امکان استفاده از سرویس‌ها و پلتفرم‌های داخلی را دارند اما فعالان استارتاپی می‌گویند عملا کسب‌وکارشان مختل شده و بخش‌های مختلف شرکت‌های آنها نیمه‌تعطیل شده است.

امکان وصل سریع همه کاربران 
به گفته این کارشناس فناوری شبکه، برای قطع و وصل اینترنت کشور کاری به‌صورت فیزیکی انجام نمی‌شود. به‌گفته او به همین‌خاطر امکان وصل مجدد اینترنت با سرعت بالایی در کشور وجود دارد. او در این رابطه به همشهری می‌گوید: در زمان قطع اینترنت کشور تنظیمات مربوط به پروتکل بی‌جی‌پی از سوی شرکت زیرساخت به‌صورتی درمی‌آید که تنها قابلیت دسترسی داخلی دارد. یعنی رنج آی‌پی‌هایی که در داخل ایران است به‌اصطلاح برای خارج از کشور Advertise یا همان تبلیغ نمی‌شود. بی‌جی‌پی یک پروتکل مسیریابی از نوع خارجی است که ارتباط بین سیستم‌های مستقل را فراهم می‌کند. وجود پروتکل‌هایی از این دست، برای دسترسی به اینترنت ضروری است.

نعیم فرهادیان، کارشناس امنیت شبکه هم درباره وضعیت قطع و وصل اینترنت کشور می‌گوید: در پروتکل ‌BGP یا پروتکل دروازه‌ای مرزی، شما رنج‌آی‌پی‌ها را هم به بقیه دنیا یاد می‌دهید و هم از مابقی جهان یاد می‌گیرید. اتفاقی که در زمان قطع اینترنت افتاده این است که ما دیگر در دنیا آی‌پی‌های خود را به بقیه دنیا یاد نمی‌دهیم، به همین‌خاطر ترافیکی از خارج از کشور وارد نمی‌شود. حالا چون همه سرویس‌ها از زیرساخت  گرفته می‌شود باید این شرکت اجازه دهد که اگر مثلا یک خدمات‌دهنده اینترنت می‌خواهد رنج آی‌پی   را به بیرون از ایران بدهد اجازه این کار را دارد یا خیر. کنترل این ماجرا هم به‌عهده زیرساخت است و شرکت‌های داخلی به‌جای آنکه با پروایدر یا رساننده خدمات اینترنت خارجی بی‌جی‌پی داشته باشند یک‌بار با زیرساخت بی‌جی‌پی دارند و شرکت ارتباطات زیرساخت این ارتباط را با خدمات‌دهنده خارجی برقرار می‌کند. هم‌اکنون هم به‌نظر می‌رسد که اولویت با وصل اینترنت شرکت‌هاست. پارسا یوسفی در این رابطه می‌گوید: فرض کنید شما یک آی‌پی در داخل کشور دارید اما پروایدر خارجی اصلا هم‌اکنون نمی‌داند این آی‌پی کجاست و به همین‌خاطر فقط دسترسی به سرویس‌های داخلی ممکن است. برای وصل اینترنت تنها کافی است که این آی‌پی‌ها به قول معروف برای خدمات‌دهنده خارجی که ایران با آنها ارتباط دارد Advertise شود. شرکت خدمات‌دهنده خارجی برای وصل اینترنت باید در جدول روتینگ یا مسیریابی خود آی‌پی‌های ایران را بار دیگر قرار دهند که هم‌اکنون نیست. این کار اصلا پروسه‌ای زمان‌بر نیست و می‌تواند در مدت کوتاهی صورت بگیرد. هم‌اکنون تنها گفته شده رنج آی‌پی‌هایی که متعلق به شرکت‌ها و اشخاص حقوقی است امکان Advertise کردن دارند. برخی گزارش‌ها نشان می‌دهد از روز پنجشنبه امکان Advertise رنج آی‌پی‌ها به FCPهای کشور داده شده و آنها براساس دستورات داده‌شده عمل می‌کنند. مقام‌های وزارت ارتباطات پیش از این بارها گفته‌اند که قطع اینترنت کشور با دستور شورای امنیت کشور (شاک) صورت گرفته و تنها با مجوز شاک است که امکان برقراری مجدد اینترنت وجود دارد.

آمارگیری از رنج آی‌پی
نت‌بلاکس که به‌عنوان مرجعی برای بررسی دسترسی کشورها به اینترنت شناخته می‌شود تا ساعت 19 دیشب از دسترسی ۱۵درصد شبکه کل کشور به اینترنت خبر می‌داد. نت‌بلاکس این رقم را از روی میزان رنج‌ آی‌پی‌هایی که به شرکت‌های خدمات‌دهنده خارجی داده می‌شود تخمین می‌زند. به‌گفته پارسا یوسفی از آنجایی که در زمان قطعی کلی ۵درصد شبکه به اینترنت وصل بوده، ۱۰درصد اضافه‌شده از وصل شدن اشخاص حقوقی به اینترنت خبر می‌دهد و رقم درستی به‌نظر می‌رسد. به‌گفته او مابقی ۸۵درصد متعلق به رنج‌های خانگی است. ازجمله همراه اول و ایرانسل رنج آی‌پی‌های بسیار زیادی دارند چون بعضی از آنها مثلا یک آی‌پی را به ۵کاربر می‌دهند.