زندانیان دیروز؛ مذاکره‌کنندگان امروز

دولت افغانستان با تلاش برای کشاندن طالبان به پای میز مذاکره، یکی از مهم‌ترین خطوط قرمز خود را زیر پا گذاشت و انس حقانی، برادر کوچک معاون گروه طالبان را آزاد کرد.
اشرف غنی، رئیس‌جمهور افغانستان دیروز در یک نشست خبری که از تلویزیون نیز به‌طور زنده پخش می‌شد اعلام کرد، دولت این کشور تصمیم گرفته انس حقانی، حافظ رشید و مالی خان زدران، 3عضو ارشد شبکه حقانی، از گروه‌های وابسته به طالبان را در برابر آزادی 2استاد دانشگاه آمریکایی کابل آزاد کند. غنی در این نشست تأکید کرد که این تصمیم «سخت» است اما برای آغاز گفت‌وگوهای مستقیم با طالبان «حیاتی» است.
کوین کینگ 63ساله تبعه آمریکا و تیموتی ویکس 50ساله تبعه استرالیا، 3سال پیش توسط نیروهای طالبان ربوده شدند. یک سال بعد طالبان ویدئویی از کوین کینگ منتشر کرد که او در آن خواستار آزادی‌اش بود. در این ویدئو به وضوح مشخص بود که کینگ وضعیت جسمانی مناسبی ندارد. رئیس‌جمهور افغانستان دیروز در سخنان خود به این موضوع اشاره کرد و گفت که فارغ از بحث مذاکرات، با توجه به وخامت حال گروگان‌ها چنین تصمیمی گرفته است.
در میان زندانیان آزاد شده، انس حقانی مهم‌ترین فرد است؛ فردی که آزادی او طی سال‌های اخیر دائما یکی از خواسته‌های طالبان بوده است. او کوچک‌ترین فرزند جلال‌الدین حقانی، بنیانگذار شبکه حقانی است. برادر بزرگ‌تر انس، یعنی سراج‌الدین پس از مرگ پدرش، رهبری شبکه حقانی را به‌دست گرفت. سراج الدین از 4سال پیش، همزمان معاون گروه طالبان نیز بوده است. انس حقانی در سال 1393، زمانی که فرد شماره2 شبکه حقانی به شمار می‌رفت از سوی نهادهای امنیتی افغانستان بازداشت و به زندان بگرام منتقل شد. شبکه حقانی مسئولیت بسیاری از حملات مرگبار طالبان به‌خصوص در کابل را به‌عهده گرفته است. به همین دلیل، آزادی انس حقانی همیشه یکی از خطوط قرمز دولت مرکزی افغانستان به شمار می‌رفته است.

زندانیانی که به میز مذاکره رسیدند
آزادی انس حقانی به‌معنای تکمیل فهرست مذاکره‌کنندگان طالبان با آمریکا خواهد بود. 9‌ماه پیش، در آستانه دور پنجم مذاکرات طالبان و آمریکا، ملا هیبت‌الله رهبر طالبان، فهرستی 14نفره منتشر کرد که نام انس حقانی نیز در آن دیده می‌شد. طالبان اصرار داشت که انس حقانی باید آزاد شود تا مذاکرات ادامه پیدا کند. انس آزاد نشد اما مذاکرات ادامه پیدا کرد.
همان زمان، بار دیگر درخواست‌ گروه‌های مدنی برای اعدام انس حقانی نیز افزایش یافت. پیش از آن‌ نیز همزمان با تشدید حملات انتحاری در کابل از سوی نیروهای شبکه حقانی، مردم به تلافی این حملات خواستار اعدام انس حقانی بودند. او اعدام نشد اما اداره امنیت ملی افغانستان بارها با انتشار اطلاعیه‌هایی اعلام کرد که قصد آزادی انس را ندارد و دولت در نهایت عدالت را در مورد او اجرا خواهد کرد.
در فهرستی که از سوی رهبر طالبان اعلام شد، نام 5زندانی ارشد دیگر طالبان نیز دیده می‌شد. این‌ افراد 5سال قبل در یک معامله بزرگ با آمریکا از زندان گوانتانامو آزاد شدند. طالبان این 5عضو ارشد خود را با یک سرباز آمریکایی مبادله کرد که در سال 2009، یعنی حدود 10سال قبل، به اسارت در آمده بود. ملا هیبت‌الله زندانیان سابق آمریکا را بر سر میز مذاکره با دیپلمات‌های آمریکایی نشاند تا قدرت طالبان را به رخ آنها و دیگران بکشاند. هدایت هیأت طالبان را نیز ملا عبدالغنی برادر به‌دست گرفت که اندکی پیش از آغاز مذاکرات، از زندانی در پاکستان آزاد شده بود. ملا برادر پس از آزادی به‌عنوان معاون سیاسی طالبان منصوب شد و اکنون نقش محوری در تصمیم‌های این گروه دارد.

سرنوشت مذاکرات در ابهام
آزادی 2 استاد دانشگاه آمریکایی کابل طی حدود یک سال مذاکره میان طالبان و آمریکا همیشه بخشی از گفت‌وگوها بوده است. طالبان نیز در مقابل، همیشه خواستار آزادی زندانیان در بند دولت افغانستان بوده است. زلمای خلیل‌زاد، نماینده ویژه دونالد ترامپ در امور افغانستان که هدایت مذاکرات را از سوی آمریکا به‌عهده دارد، 2هفته قبل طی سفر به کابل بحث مبادله کوین کینگ و تیموتی ویکس با انس حقانی را در دیدار با اشرف غنی مطرح کرد؛ خواسته‌ای که به‌نظر می‌رسد به امید آغاز مذاکرات مستقیم میان طالبان و دولت، اکنون برآورده شده است.
آمریکا و طالبان 2‌ماه قبل در آستانه امضای یک توافق صلح بودند که در نهایت به‌دنبال اختلاف پیش آمده میان سران طالبان و دونالد ترامپ به مرحله امضا نرسید و مذاکرات متوقف شد. ترامپ خواستار سفر رهبران طالبان به خاک آمریکا برای امضای این توافق بود که با مخالفت طالبان روبه‌رو شد. طی هفته‌های اخیر، اعضای ارشد طالبان بارها درخواست ازسرگیری مذاکرات را داشته‌اند اما تاکنون نشست رسمی میان دو طرف برگزار نشده است.
گروه طالبان در تمام مدت مذاکره با آمریکا، مذاکره مستقیم با دولت اشرف غنی را رد کرده است. این گروه، دولت افغانستان را غیرمشروع و دست‌نشانده دولت خارجی می‌داند و به همین دلیل نشستن بر سر میز مذاکره با نمایندگان آن را غیرممکن اعلام کرده است. اکنون با آزادی انس حقانی، به‌نظر می‌رسد گام بزرگی‌ برای شکستن طلسم مذاکرات صلح افغانستان برداشته شده باشد.