یادداشت
شهردار مدرسه از ایده تا هدف
مجید فراهانی _ عضو شورای شهر تهران
طرح شهردار مدرسه از آن جنس برنامه‌ها و ایده‌هایی است که پرداختن به آن و درک ضرورت اجرایی شدن آن در مدارس و محیط‌های آموزشی از مهم‌ترین رویکرد‌ها و راهبردی اصلی در جهت نیل به تحقق مفهوم بسیط و مهم «مسئولیت شهروندی» است. دانش‌آموزان در طرح شهردار مدرسه شاید برای نخستین بار به شکل ملموس، عینی و عملی با مفهوم مشارکت و مسئولیت آشنا شده و آماده پذیرش مسئولیت‌های بزرگ‌تر در آینده حرفه‌ای خود در اجتماع خواهند شد.
واقعیت این است که در جهان امروز نهاد‌های شهری و مدیران شهری در قالب برنامه‌ها و طرح‌های مشارکت‌گرایانه که در بطن آن ظرفیت‌ها و توانایی‌های بخش خصوصی و نهاد‌های مدنی و اجتماعی در جهت توسعه رفاه شهری، تسهیل اداره شهرها و ترفیع شاخص‌های شهروندی به‌کار گرفته می‌شود از مدل‌ها و ایده‌های سنتی و دیدگاه‌های مکانیکال فاصله گرفته و راه را برای تقویت نگاه‌های« انسان‌گرایانه» و «شهروند‌محور» که متضمن مدیریت علمی و روان است هموار می‌کنند. ایراد اما آنجاست که در سال‌های اخیر و در فضای مدیریتی کشور عمدتا دیدگاه‌های مکانیکی به امور و پدیده‌ها و رخداد‌ها غالب بوده است. به‌عبارتی برخلاف شعار‌ها و اظهارات فراوان درخصوص نقش شهروندان و جامعه در بهبود شاخص‌ها و فرایند‌های مدیریتی، هیچ‌گاه شاهد طرحی کارشناسی، مؤثر و پردامنه نبوده‌ایم و اگر هم در مواردی و مقاطعی موج مردم‌گرایی و توجه به نقش آنها به راه افتاده است عموما بر بستری از هیجان‌زدگی و ساده‌انگاری و حتی ساده‌سازی مسائل پیچیده و چندوجهی در حوزه‌های مختلف به‌طور عام در مدیریت کشور و به‌صورت خاص بوده است. طرح « شهردار مدرسه» و راهبرد‌هایی که در متن آن طرح‌های از این زمره ظهور می‌کند، مسیری برای تقویت باورها و رفتارهایی مانند مسئولیت‌پذیری، اعتماد به نفس، رعایت حقوق دیگران، رشد آگاهی‌های مثبت و سازنده و از همه مهم‌تر توانایی کار جمعی و گروهی در زندگی اجتماعی است. در واقع با طرح‌های این‌چنینی است که مفهوم‌سازی از ذهنیت به عینیت تبدیل می‌شود و با اجرایی شدن، تثبیت و توسعه عملی و همچنین گسترش دامنه رویکرد‌های آموزش‌محور است که علاوه بر«توانمندسازی شهروند» پیام باورمندی و پایبندی صادقانه مدیران به اندیشه‌ها و ایده‌هایی که مردم را در کانون و مرکز اهداف خود قرار می‌دهند به جامعه مخابره می‌شود.
از سوی دیگر یادآوری این مسئله هم مهم است که همین ایده‌ها و طرح‌های آموزشی و آموزش‌محور که نتایج فرهنگی و تأثیر آن در خلق و گسترش دامنه ارزش‌ها و رفتار‌های فرهنگی بدیهی است می‌تواند نه‌تنها در مباحث شهری که در موضوعات و بحران‌های پیچیده و چندسطحی که جامعه با آن درگیر است هم به‌کار گرفته شود. روشن است که بسیاری از ناهنجاری‌ها و ضعف‌ها و آسیب‌ها چه در حوزه‌های شهری و چه در حوزه‌های ملی که از آن جمله می‌توان به بی‌تفاوتی و اهمال، فساد، زیاده خواهی، خودخواهی، خشونت اجتماعی و مسابقه و اشتیاق برای کسب تمتع و بهره از امکانات اشاره کرد در بستر توانمندسازی و رشد آگاهی و آموزش، از چهره جامعه زدوده می‌شود. نباید فراموش کرد که تبدیل شعار به شعور، برنامه به عمل و سیاست به تدبیر از رهگذری عبور می‌کند که ماهیت و مضمون اصلی آن در «آموزش» معنا پیدا می‌کند و چه جایی بهتر، مؤثرتر و نافذتر از محیط آموزشی و مدرسه که نسلی را تربیت کند و با آموزش مفاهیم مدنی و اجتماعی آماده ورود به جامعه و مدیریت کند که بیشتر از هراس از عوامل بیرونی به‌دلیل باور و ایمان فردی، دیگرخواهی را اصل، مسئولیت‌پذیری را اساس و خودکنترلی فردی را بنیان یک جامعه سالم و زندگی امن بداند.
