اتصال سمنان به ولگا یا همزیستی با زیست‌بوم؟
یوسف حسینعلی‌زاده _ کارشناس جنگل
در میان مجموعه مشکلات زیست‌بوم ایران، کم‌آبی مابقی را به حاشیه می‌راند. در بین راهکارهای موجود برای عبور از این مشکل، راهکار مدیریت سازگاری با آب موجود، پایدارترین راهکار با کمترین هزینه ریالی و محیط‌زیستی است. به روایت آمارهای در دسترس، خلاصه آنچه در استان سمنان اتفاق افتاده، این است که در یک طرف همه فعالیت‌های انسانی و عوامل محیطی متحد شده‌اند تا مشکل کم‌آبی را روزبه‌روز بزرگ‌تر کنند و در طرف دیگر تلاش می‌کنند این مشکل را از سر راه بردارند.
جمعیت 295هزار و592 نفری سال1355 استان سمنان، با افزایش حدود 42درصدی امروز، به رقم 702هزارو 360نفر رسیده است. درحالی‌که به مساحت 97هزار و 491 کیلومترمربعی و میانگین بارندگی 120میلی‌متری استان سمنان افزوده نشده و از میزان ورود جریان‌های هوایی گرم و خشک دشت کویر به سمنان نیز کاسته نشده است. اما در راستای یک راهبرد، تولید گندم استان از 10هزار تن در سال 57با رشد 11 برابری به 110هزار تن در سال97 افزایش یافته است. کل تولید سالانه کشاورزی باغی، زراعی و دامی استان سمنان در سال 1357 به 200هزار تن نمی‌رسید اما در سال 97با رشد بیش از 7برابر به عدد یک میلیون و 500هزار تن رسید. قبل از سال 57کل تولید محصولات زراعی استان ازجمله گندم، جو، یونجه، چغندرقند، فلفل و کلزا 170هزار تن بود اما در سال97با رشد بیش از 5برابر به 880هزار تن رسید.
باغ‌های پسته استان از 500هکتار در سال 57به 23هزار هکتار تاکنون رسیده که از این مقدار 18هزار هکتار سهم دامغان است و پیش‌بینی می‌کنند امکان افزایش تا 50هزار هکتار نیز وجود دارد.
برداشت 60هزار تن هندوانه از نوع محبوبی و عره از 2هزار هکتار از زمین‌های استان سمنان و 150هزار تن خربزه از 4800هکتار از اراضی استان، بخش دیگری از کارنامه سمنان در کشاورزی است.
باید توجه داشت که برای تولید هر کیلو هندوانه حدود 300 لیتر آب مصرف می‌شود و درحالی‌که متوسط سرانه مصرف آب در دنیا، در بخش خانگی نیز 135 تا 140 لیتر است، در سمنان این مصرف تازه با کاهش 2 لیتری مصرف آب از 200لیتر به 198لیتر در مصارف خانگی رسیده است. از 269هزار مشترک آب شهری سمنان نیز تنها 59هزار مشترک عضویت شبکه فاضلاب دارند؛ درصورتی که میانگین کشور در این بخش 50درصد است. دلیل این عقب‌افتادگی تأخیر در آغاز پروژه‌های فاضلاب در استان است. لذا فعلا استفاده از آب‌های غیرمتعارف در استان باید مسکوت بماند. اگرچه دانش و تکنولوژی بهره‌کشی از زمین را برای انسان‌ها توسعه داده، ولی مقدار آب به‌عنوان پای ثابت این فعالیت‌ها، تغییری نکرده است. اعداد و ارقام که بخشی از نتیجه بهره‌برداری مردم و مسئولان استان سمنان از ظرفیت آب و سرزمین استان سمنان است درصورتی که ادامه داشته باشد، یک هزارم رود ولگا که سهل است، اگر کل ورودی دریای خزر هم به این استان انتقال یابد، کفاف مصرف سمنان را نخواهد داد و مشکل کم‌آبی این استان همچنان برجای خواهد ماند تا اینکه چند سال دیگر مجددا تقاضای افزایش انتقال آب به این استان پرمصرف پیگیری شود. اگر به‌دنبال توسعه پایدار باشیم باید بدانیم که زراعت غرقابی زیر جریان‌های گرم کویر، دور از اقتصاد آب و زمین است. امروز میزان آب شیرین حجم مصرف را مشخص می‌کند. همانطور که پرویز کردوانی، کویرشناس ایران معتقد است، حداکثر 50 تا 60سال دیگر نه قم وجود دارد و نه کاشان، چون منابع آب زیرزمینی آنها به اتمام می‌رسد. آنطور که او یادآوری کرده است، سال 1340 در جهرم، چاه‌ها در عمق 8 یا 9متری به آب می‌رسیدند، ولی امروز در 550متری به آب می‌رسند. توجه به این نکات توصیه همزیستی با زیست‌بوم را به یاد می‌آورد که گام نخست همزیستی با زیست‌بوم را نیز مراکز تحقیقاتی و دانشگاه‌ها برمی‌دارند و گام دوم برعهده دستگاه‌ها برای همراهی با مردم است.
در همینه زمینه :
