لبنان دستخوش تحول

سیاوش فلاح‌پور ـ خبرنگار

 برای نخستین‌بار طی دست‌کم 2دهه گذشته لبنان شاهد خیزش اجتماعی گسترده‌ای علیه طبقه حاکم است؛ خیزشی که برخلاف سال‌های گذشته نه یک حزب یا گروه خاص، بلکه کلیت نظامی سیاسی این کشور را هدف گرفته و خواهان تغییر آن است.
بر این اساس شهرهای لبنان از چهارشنبه هفته قبل، یکی پس از دیگری شاهد اجتماعات چشمگیر و احیانا درگیری‌های شدید مردم با نیروهای امنیتی بوده؛ درگیری‌هایی که در جریان آن بسیاری از خطوط قرمز توسط مردم و مخصوصا جوانان خشمگین لبنانی به‌سادگی زیر‌پا گذاشته شده و آینده این کشور را با پرسشی جدی روبه‌رو کرده است؛ راه‌حل خروج از بحران در سایه ناکارآمدی نظام سیاسی کنونی چیست؟
«در کمتر از 48ساعت معادلات سیاسی لبنان که براساس اختلاف طوایف و مذاهب شکل گرفته و توسعه یافته است بر‌هم خورد؛ معادلاتی که تاکنون به طبقه حاکم اجازه داده با وجود تمام ناکارآمدی‌اش به حکمرانی در این کشور ادامه دهد.» گزارش روزنامه العربی الجدید درباره تحولات روزهای اخیر لبنان اینگونه آغاز می‌شود؛ رویکردی که البته منحصر به این روزنامه قطری نیست و مشابه آن در بخش اعظم رسانه‌های عربی به چشم می‌خورد. سرعت تحولات لبنان به‌گونه‌ای است که اعتراضات چندده‌نفره ظرف چند روز به اجتماعاتی چند‌هزار‌نفری در میادین و حتی بزرگراه‌های اصلی (از جمله بزرگراه منتهی به فرودگاه رفیق حریری یا بزرگراه بیروت-دمشق) تبدیل شد؛ امری که نشان‌دهنده میزان نارضایتی عمومی مردم لبنان از نظام سیاسی این کشور است.
جرقه این اعتراضات، برنامه دولت لبنان برای تعریف سلسله مالیات‌های جدید در بخش ارتباطات (از جمله مالیات برای استفاده از برنامه واتس‌اپ) بود اما توسعه ناگهانی تجمعات و تغییر شعارهای مردم به‌طور کلی فضای داخلی این کشور را ظرف کمتر از 48ساعت تغییر داد. معمولا با ظهور چنین شرایطی در لبنان، احزاب بزرگ به موضع‌گیری علیه یکدیگر پرداخته و تا حد زیادی فضا را با استفاده از دوگانه‌های مذهبی-نژادی کنترل می‌کنند؛ این‌بار اما واکنش شدید و شعارهای تند مردم علیه تمام احزاب و گروه‌های سیاسی، غافلگیری طبقه حاکم را به‌دنبال داشت؛ تا جایی که دولت به‌طور کلی از ورود به بحران خودداری کرده و نقش‌آفرینی آن در 4روز گذشته به فرمان وزیر کشور مبنی بر عدم‌برخورد خشن با معترضان محدود بوده است.
جالب آنکه شهروندان لبنانی در مناطق مختلف بیشتر علیه گروه‌هایی شعار داده‌اند که اکثریت سیاسی را در آن منطقه در اختیار دارند؛ به‌گونه‌ای که اعتراضات اصلی در شهرهای جنوبی علیه حزب امل و نبیه بری، در شهرهای مرکزی و طرابلس علیه حزب المستقبل و سعد‌الحریری و در شهرهای شمالی علیه جریان آزاد ملی و جبران باسیل بوده است. از سوی دیگر شعار «کلون یعنی کلون»(همه‌شان یعنی همه‌شان) در مناطق مختلف لبنان توجه بسیاری از رسانه‌ها را به‌خود جلب کرده است. خبرنگار شبکه الجزیره در این‌باره می‌نویسد: شرایط سخت معیشتی و انفعال دولت، وضعیت داخلی لبنان را به نقطه انفجار نزدیک کرده و مردم برخلاف گذشته تمام طبقه حاکم را مسئول این وضعیت می‌دانند.


مکث
واکنش رهبران احزاب

در میان سکوت رهبران احزاب مسیحی و همچنین حزب شیعی امل (که در معرض بیشترین انتقادات و اعتراضات در شهرهای جنوبی است)، رهبران حزب‌الله و المستقبل در پیام‌هایی جداگانه نسبت به تحولات 48ساعت اخیر در لبنان واکنش نشان داده‌اند.




سیدحسن نصرالله: راه‌حل خروج از بحران، فشار بیشتر بر فقرا نیست
دبیرکل حزب‌الله لبنان در جریان پیام سالانه خود به مناسبت اربعین حسینی با اشاره به تحولات اخیر گفت: نیروهای سیاسی باید مسئولیت خود در حل بحران فعلی و نجات اقتصاد لبنان را بپذیرند. وی افزود: پیام اعتراضات خیابانی مردم این است که راه‌حل خروج از بحران، اعمال مالیات‌های جدید و ایجاد فشار بیشتر بر طبقه محروم و فقرا نیست. نصرالله تأکید کرد: دولت باید با روح و روش‌های جدید به فعالیت خود ادامه دهد اما این به‌معنای ضرورت تغییر دولت نیست. دبیر کل حزب‌الله لبنان در پایان سخنان خود گفت: پیشنهادهایی ازجمله برگزاری انتخابات زودهنگام یا تشکیل دولتی تکنوکرات قابل‌قبول نیست، چراکه درصورت استعفای دولت فعلی مشخص نیست در چه بازه زمانی مجددا دولتی روی کار آمده و شرایط را کنترل کند.





سعد الحریری: فقط 72ساعت فرصت دارید!
نخست‌وزیر لبنان که بخش قابل توجهی از اعتراضات متوجه عملکرد اوست، روز گذشته در پیامی تلویزیونی خطاب به مردم گفت: مسئولیت بحران کنونی بر عهده شرکای ماست؛ شرکایی که به‌دلیل مصلحت‌های داخلی خود تا به امروز اصلاحات اقتصادی لبنان را به تأخیر انداخته‌اند. حالا به آنها می‌گویم فرصت بسیار کم است؛ تنها 72ساعت فرصت دارید تا پاسخی قانع‌کننده به من، لبنان و جامعه جهانی دهید؛ در غیر این‌صورت به‌گونه دیگری وارد عمل خواهم شد. نخست‌وزیر لبنان در بخش پایانی سخنان خود تأکید کرد: 3سال است که تلاش‌های من برای اصلاحات بی‌نتیجه مانده و وضعیت فعلی خیابان‌ها، واکنش طبیعی مردمی است که از ناکارآمدی و فساد خسته شده‌اند.