گزارش
دود معادن در چشم کشاورزی بافق
نخل و محصولات آن در آینده می‌تواند جایگزین مناسبی برای معادن سنگ آهن، فسفات، سنگ‌های زینتی، اورانیوم و سرب شهرستان باشد
کشاورزی و نخل‌پروری از گذشته‌ها با زندگی مردمان بافق گره خورده، به طوری که 5 دهه قبل تنها ممر درآمد مردم محصولات کشاورزی از جمله خرما بود؛ اما از ابتدای دهه ۵۰ خورشیدی که استخراج و بهره‌برداری از معدن سنگ آهن آغاز شد، جوانان بافقی دیگر راه و کار آبا و اجدادی خود را ادامه ندادند و به کار در معدن و سایر معدن‌های فعال منطقه روی آوردند.
به گزارش ایرنا، از گذشته‌های دور مردمان این خطه کویری و بیابانی، میراث‌دار بالاترین تجلی اُنس انسان و نخل و شتر بودند و نخل منشأ درآمد و شتر نخستین وسیله حمل‌و‌نقل کالا و مسافر مردم بافق به شمار می‌آمد و این سنت پیشینیان پیوسته از نسلی به نسل بعد منتقل می‌شد تا این‌که معدن آمد و این رشته را پاره کرد و جوانان را از مزرعه به محیط کارگری کشاند و از همان زمان نخل‌های برافراشته مورد بی‌مهری قرار گرفتند و محصول خرما رنگ باخت و پژمرده شد.
قبل از شروع به کار معادن، ۸۰ درصد نیروهای فعال شهرستان در حوزه کشاورزی کار می‌کردند اما از آغاز بهره‌برداری از معادن و به‌ویژه شرکت سنگ آهن مرکزی ایران - بافق این تناسب، معکوس و هر سال بر تعداد آن افزوده شد، طوری که اکنون فقط ۲۰ درصد در زمینه کشاورزی و نخیلات به کار اشتغال دارند.
محصولات عمده شهر بافق خرما، روناس، جو و گندم بود اما در روستاهای تابعه انواع محصولات زراعی به قدر مصرف ساکنان کشت می‌شد که کاشت، داشت و برداشت محصول زراعی همانند گذشته در روستاها ادامه دارد. ضمن این‌که زعفران این طلای سرخ نیز به آن افزوده شده است.
خرمای بافق روزگاری که به آن توجه می‌شد جزو ارقام مرغوب و بازارپسند بود تا جایی‌که نخل‌کاران هنگام برداشت محصول، خرما را به 3 دسته رتبه‌بندی می‌کردند؛ نوع مرغوب برای مصرف خود و فروش در شهرستان‌های همجوار و منطقه نوق، جوادیه و بحرمانِ شهرستان رفسنجان و روستاهای زرند کرمان، نوع دوم برای تبدیل به محصولات جانبی مانند کماچ سن، دوشاب، شیره خرما و غیره و نوع سوم برای خوراک دام به کار می‌رفت.
خرمایی را که در بازار عرضه می‌شد، پیله‌وران از کشاورزان به صورت تهاتری می‌خریدند و به جای آن قند و شکر و چای، مقدار کمی پول نقد و سایر مایحتاج را به تولید‌کننده محصول می‌دادند و خود پیله‌وران هم در بازار، خرما را با کالای اساسی، خوراک و نیاز مردم و گاهی وجه نقد معامله می‌کردند.
پیله‌وران محصولات کشاورزی به‌ویژه خرما و روناس را طوری که شرح داده شد می‌خریدند و انبار می‌کردند و موقع فروش در مناطق دوردست، کاروان شتران را که مخصوص مناطق کویر و بیابان است راه می‌انداختند و جاده مقصد را در پیش می‌گرفتند. در شهرها و روستاهای طول مسیر توقف می‌کردند تا کالای خود را بفروشند.
اما امروز مانند ۵۰ سال قبل، نیروی کار برای کشت روناس و توجه به خرمای بومی وجود ندارد و کشاورزی بافق تحت تاثیر معادن رنگ باخته و جوانان، کار در معدن را بر زراعت در صحرا و نخلستان‌ها ترجیح می‌دهند. البته از ابتدای دهه ۷۰ شمسی که طرح اصلاح نخیلات در شهرستان اجرا شد و پاجوش خرمای کبکاب، پیارم و... از برازجان بوشهر به بافق آورده و جایگزین برخی ارقام بومی و کشت در زمین‌های زراعی شد، افراد بیشتری به‌ویژه بازنشستگان به تولید این محصول روی آورده‌اند.
فرماندار: باید سایه معادن از کشاورزی بافق دور شود
فرماندار بافق در گفت‌وگو با ایرنا گفت: آن چیزی که مشخص است در بافق بخش معدن روی سایر بخش‌ها به‌ویژه حوزه کشاورزی سایه انداخته است که این صحیح نیست و باید همه ظرفیت‌های بالقوه شهرستان به خصوص بخش کشاورزی و زیربخش‌های آن را فعال کنیم.
« محمدزاده‌رحمانی» با بیان این‌که باید سایه معدن از حوزه کشاورزی شهرستان دور شود، افزود: ما بیشتر تامین‌کننده اعتبارات هستیم منتها هدفمند، که منجر به توسعه بخش کشاورزی به خصوص در بخش صنایع تبدیلی و جانبی شود. وی به راه‌اندازی ۲ واحد فرآوری و بسته‌بندی محصول خرما اشاره کرد و گفت: فرآوری خرما علاوه بر این که به ارزش افزوده این محصول کمک می‌کند، زمینه اشتغال بیش از ۱۰۰ نفر را نیز به طور مستقیم و غیرمستقیم فراهم کرده است و چنانچه جوانان بیشتری به تولید خرما روی آورند، آمادگی داریم با پرداخت تسهیلات ارزان‌قیمت واحدهای فرآوری را گسترش دهیم.
نماینده بافق: معدن یک روز تمام می‌شود
نماینده مهریز در مجلس شورای اسلامی با بیان این‌که هم آب کافی و هم خاک مرغوب در بافق وجود دارد، گفت: باید در ۸۰۰ هکتار زمین‌های باقیمانده شهرستان که مستعدند، پاجوش خرمای مرغوب کشت کنیم و تولید این محصول صادراتی توسعه یابد.
«محمدرضا صباغیان بافقی» بافق را در مسیر 5 راه ریلی کشور اعلام کرد و افزود: اگر فراوری خرما در این شهرستان انجام شود، بیش از ۶۰ محصول ارزشمند از این درخت سخاوتمند استحصال و با استفاده از راه‌آهن، صادرات محصولات زراعی و باغی شهرستان تسهیل می‌شود.
وی با اشاره به این‌که روزی ذخایر معدنی شهرستان بافق به اتمام می‌رسد، بیان کرد: نخل و محصولات آن، پسته و سایر محصولات متناسب با شرایط آب و هوایی بافق در آینده می‌توانند جایگزین‌های مناسبی برای معادن سنگ آهن، فسفات، سنگ‌های زینتی، اورانیوم و سرب شهرستان باشند.
این نماینده مجلس نخل را درخت سخاوتمند خواند و ادامه داد: هیچ چیز این درخت راست‌قامت دورریختنی نیست. علاوه بر تولید خرما، از دل درخت نر هم پنیر خرما - ماده‌ای مغذی و مقوی با خاصیت دارویی - به دست می‌آید. همچنین، استفاده از شاخ و برگ و الیاف آن در تولید صنایع‌دستی حصیری باعث ایجاد اشتغال خانگی و رونق گردشگری می‌شود.
صباغیان بافقی گفت: سابقه نخل‌کاری در بافق به بیش از ۲ هزار سال قبل می‌رسد. این شهرستان قطب تولید خرما در استان یزد به شمار می‌رود و توانسته است در کنار استان‌های کرمان، سیستان و بلوچستان، خوزستان و... در زمینه تولید خرما قدم‌هایی بردارد.
وی با بیان این‌که شهرستان بافق تک‌محصولی نیست، ادامه داد: علاوه بر محصولات کشاورزی معمول، محصولات صادراتی مانند خرما، پسته و زعفران نیز در این شهرستان تولید می‌شود که نقش ارزنده‌ای در صادرات و ارزآوری برای کشور دارد. نماینده استان یزد از جوانان جویای کار خواست به جای پشت میزنشینی و تکیه بر معادن که به‌زودی ذخایر آنها تمام می‌شود، کشاورزی و مخصوصا تولید 3 محصول صادراتی را توسعه دهند و از مزایای آن بهره‌مند شوند.
گلایه کشاورزان از تاثیر معدن بر کشاورزی
یک کشاورز بافقی که از تاثیر معدن بر کشاورزی و تولید محصولات باغی گلایه داشت، گفت: ۷۸ سال از عمرم می‌گذرد و از کودکی در کنار پدر به کشاورزی و پرورش خرما مشغول بوده‌ام و از زندگی خود راضی هستم. «محمدعلی جعفری» افزود: 3 فرزند پسر دارم که هیچ‌کدام حاضر نشده‌اند شغل اجداد خود را انتخاب کنند و هر 3 در معادن مختلف بافق مشغول کار هستند.
این کشاورز با بیان این‌که امسال به اندازه ۱۰ سال حقوق یک پسرم پسته برداشت می‌کنم، اظهار کرد: فرزندانم می‌گویند حقوق ماهانه آب‌باریکه است که می‌شود هر ماه روی آن حساب کرد. جعفری ادامه داد: نگرانم که پس از سفر به عالم آخرت چه کسی مثل خودم از زمین‌های زراعی و باغ پسته و نخلستان‌های خرما نگهداری می‌کند، زیرا جوانان امروز هرگز پشت میز نشینی و کارگری را با کار در مزرعه عوض نمی‌کنند.
کشاورز ۸۰ ساله دیگر هم گفت: معادن به اولین چیزی که لطمه زدند، کشاورزی بافق بود به طوری‌که کمتر جوانی راه اجداد خود را در پیش گرفت تا جایی که درختان بومی از بی‌توجهی و بی‌مهری رو به نابودی گذاشتند و چنانچه طرح نخیلات و جایگزینی درخت مرغوب بوشهر اجرا نمی‌شد، امروز از خرمای بافق فقط نامی باقی مانده بود.
فراهم کردن آب و زمین برای اشتغال هزار جوان
رئیس جهاد کشاورزی بافق گفت: بیش از 2۲۵۰ هکتار از زمین‌های زراعی شهرستان به کشت خرما اختصاص دارد. نخل بومی 5/2 تن و نخل‌های اصلاح‌شده بین 5 تا ۶ تن در هکتار قابلیت تولید دارند. «علی‌اکبر رحمتیان» با بیان این‌که بیش از 2۵۰۰ نفر بهره‌بردار در زمینه پرورش نخل و تولید خرما در شهرستان بافق فعالیت دارند، افزود: آب و زمین مستعد برای اشتغال هزار جوان بافقی دیگر نیز در این حوزه فراهم است.
این مسئول اظهار کرد: 3 عنصر اصلی آب، خاک و آفتاب، وسعت زمین‌های زراعی و تعداد چاه‌های کشاورزی و قنات‌ها زمینه را برای توسعه کشت خرما، پسته و زعفران فراهم کرده است. کبکاب، زاهدی، پیارم و خرمای محلی از ارقام تولیدی در نخلستان‌های شهرستان بافق هستند.
مدیر جهاد کشاورزی بافق وسعت زمین‌های زیر کشت محصولات زراعی و باغی منطقه را 7۲۶۰ هکتار اعلام کرد و گفت: از این وسعت 5/2 هزار هکتار به کشت پسته اختصاص دارد که 1۴۰۰ هکتار بارور و بقیه نهال است. رحمتیان پیش‌بینی کرد امسال 1۶۸۰ تن پسته در شهرستان بافق برداشت شود که نسبت به سال گذشته ۷۵ درصد رشد دارد. ارقام پسته تولیدی این شهرستان اوحدی، کله‌قوچی و احمدآقایی است و بیش از 2۸۰۰ بهره‌بردار در این حوزه فعالیت دارند.
به گفته رحمتیان ۱۲۰ چاه عمیق، ۶۰ حلقه چاه نیمه‌عمیق و ۱۲۰ رشته قنات اراضی کشاورزی و باغ‌های شهرستان بافق را آبیاری می‌کنند. بافق نخستین تولید‌کننده خرما در استان یزد است و دهم مهر امسال اولین جشنواره خرما با حضور معاون امور باغبانی وزیر جهاد کشاورزی در شهر نخل و آهن و آفتاب (بافق) برگزار شد. این مسئول همچنین سطح زیر کشت زعفران شهرستان بافق را ۷۶ هکتار اعلام کرد و گفت: از این مقدار ۵۵ هکتار بارور و بقیه غیربارور است و از هر هکتار سطح زیر کشت 6/2 کیلوگرم محصول برداشت می‌شود. همچنین، حدود ۷۵۰ نفر در حوزه تولید زعفران فعالیت دارند.
در همینه زمینه :