شهد جنوب گرفتار درهای بسته بوروکراسی

خرما یکی از محصولات استراتژیک کشاورزی به‌ویژه استان‌های جنوبی ایران است که به دلیل اشتغال‌زایی و ارزآوری بالا در سبد صادرات غیرنفتی کشور جایگاه ویژه‌ای دارد. این در حالی است که به دلیل ضعف در مراحل فرآوری و بسته‌بندی، ارزش ‌افزوده این محصول نصیب کشورهایی می‌شود که به تکنیک‌های جدید کاشت، برداشت، نگهداری، فرآوری و بسته‌بندی مجهز شده‌اند. به گزارش ایسنا، سالانه حدود 7میلیون تن خرما در سطح جهان تولید می‌شود که سهم ایران از این میزان حدود یک‌میلیون و ۵۰ هزار تن است و ایران به‌عنوان دومین کشور تولیدکننده خرما بعد از کشور مصر شناخته می‌شود. امسال ۱۴۰ هزار تن خرما در ۳۴ هزار هکتار از نخلستان‌های استان هرمزگان برداشت شد. در کشور بیش از 100 رقم خرما وجود دارد که ۵۵ رقم آن در هرمزگان تولید می‌شود و از این تعداد ۱۰ رقم آن تجاری است. مُرداسنگ، خاصویی، بَرَهی، کَریته، مجول، پیارم، زاهدی، شاهانی و دیری مهم‌ترین ارقام خرمای تجاری این استان است. 


صادرات ۷۰ درصدی خرمای هرمزگان

مدیرعامل یک شرکت فرآوری خرما در هرمزگان با اشاره به صادرات این محصول گفت: از سال ۷۸ با بسته‌بندی و تولید قند خرما فعالیت خود را آغاز کردیم و ۷۰ درصد محصولات تولیدی‌مان به کشورهای دیگر صادر و فقط ۳۰ درصد در بازار داخلی مصرف می‌شود. «حسن قناعتیان» با بیان این‌که ۱۶ نوع محصول از خرما تولید می‌کنیم، افزود: بیشتر کشورهای صادرکننده را کشورهای اروپایی، آمریکای شمالی، استرالیا، شرق آسیا و حوزه خلیج فارس تشکیل می‌دهند. 


مشکلات تسهیلات بانکی

این کارآفرین بخش فرآوری خرما با اشاره به نبود سرمایه در گردش و مشکلات تسهیلات بانکی افزود: مشکلات دریافت تسهیلات بانکی در این حوزه به اندازه‌ای است که بسیاری از فعالان این حوزه اقدامی برای دریافت این تسهیلات نمی‌کنند. وی درباره روند تولید محصولات در این کارخانه بیان کرد: ابتدا همه نوع خرما از کشاورزان خریده می‌شود تا برای مصارف مختلف و کیفیت پایین‌تر برای آب خرما و شیره خرما استفاده شود. قناعتیان با اشاره به این‌که در طول سال خرمای خریداری‌ شده را با کدگذاری در سردخانه نگهداری می‌کنیم و در تولید محصولات بهره می‌بریم، اظهار کرد: فعالیت‌ها به‌صورت شبانه‌روزی انجام شده و خط تولید توقفی ندارد. 


مشکلات بخش تأمین خرما 

قناعتیان با بیان این‌که ۵۰ تا ۶۰ درصد خرید خرما از هرمزگان و مابقی از استان‌های هم‌جوار همچون بوشهر، خوزستان، جنوب کرمان و سیستان و بلوچستان انجام می‌شود، تصریح کرد: مشکلی در تأمین خرما وجود ندارد و خوشبختانه در این بخش مشکل و کمبودی احساس نمی‌شود. این فعال بخش فرآوری خرما، با اشاره به ضرورت استفاده از دانش و تکنولوژی در این بخش، افزود: با وجود مذاکراتی که تاکنون با شرکت‌های دانش‌بنیان انجام شده اما تاکنون اهداف ما در این حوزه محقق نشده است. قناعتیان با اشاره به محصولاتی نظیر شیره خرما، پنیر خرما، شکلات، کیک و کلوچه، سس خرما، شهد خرما، سرکه خرما، عسل خرما، قند خرما، انواع خرماهای میوه‌ای و بسیاری از محصولات دیگر اظهار کرد: در گذشته در صورت فروش یک کیلو خرما هم جای خوشحالی بود اما تولید روزانه امروز این محصول گاه به ۵۰ تن می‌رسد. 


دیوار بوروکراسی در برابر کارآفرینان 

قناعتیان با انتقاد از روند پیچیده و طولانی بوروکراسی اداری و کاغذبازی در دستگاه‌های اجرایی که سبب خستگی و فرار سرمایه‌ می‌شود، عنوان کرد: وجود رشته دانشگاهی در صنعت خرما به‌عنوان یک نیاز احساس می‌شود زیرا می‌توان یک‌میلیون تن خرمای تولیدی سالانه را در کشور افزایش داد اگر بتوان به شکل اصولی از پایه و اساس در این بخش ورود کرد. وی با تأکید بر این‌که برای تولید محصولی باکیفیت برای صادرات هماهنگی و ارتباط تنگاتنگ بین کشاورز و شرکت‌های فرآوری و بسته‌بندی و همچنین ماشین‌آلات مدرن و مکانیزه بسیار مهم است، اظهار کرد: برخی کشورها در زمینه صنایع بسته‌بندی و فرآوری خرما به پیشرفت‌های خوبی رسیده‌ و گوی رقابت را از کشور ما ربوده‌اند.  وی اضافه کرد: بیشتر فعالان چرخه صنعت خرما با علم روز و آخرین تکنولوژی‌ها و دستاوردهای دنیا در زمینه خرما بیگانه‌اند و برگزاری تورهای بین‌المللی با هدف ارائه آموزش مناسب به آن‌ها الزامی است. 


سفرهای غیرکاربردی مسئولان 

قناعتیان با اشاره به سفر تفریحی برخی مسئولان این حوزه به کشورهای دیگر و شرکت در نمایشگاه‌ها تصریح کرد: تولیدکننده به دنبال مشتری است و اگر هیئتی به کشور عمان و قطر سفر کند اما برنامه‌ای نداشته باشد، یعنی هدف فقط تفریح و عکس یادگاری بوده و قدمی برای توسعه این صنعت برنداشته‌اند. این فعال بخش فرآوری خرما افزود: هرمزگان ظرفیت‌های یک کشور ثروتمند و توانمند را به‌تنهایی در خود دارد؛ اما برنامه‌ای برای بهره‌برداری از این پتانسیل‌ها نیست. 


بازارهای جهانی خرمای ایران

میزان تولید خرمای کشور بسیار بیشتر از میزان مصرف خام آن است و برای این‌که چرخ اقتصاد این محصول بچرخد باید صنایع تبدیلی و فرآوری این محصول گسترش ‌یابد و راه مناسب و هموارتری را در بازارهای جهانی پیدا کند. بازار مصرف خرما روزبه‌روز در حال افزایش است و بنا بر آمار گمرک، مصارف صنعتی متعدد این محصول نظیر شیره خرما، شهد خرما، عسل خرما، قند مایع، سرکه خرما، عصاره نوشابه، حلوای خرما، شکلات صبحانه خرما و لواشک خرما مورد استقبال بیشتری قرار دارد. ایجاد زنجیره پیوسته تولید تا صادرات یکی از موضوعات مهمی است که می‌تواند بیشترین تأثیرگذاری را بر بهبود وضعیت اقتصاد نخیلات داشته باشد. خرما برای حضور در بازارهای جهانی باید به‌خوبی بسته‌بندی و فرآوری شود و با بازاریابی مناسب (که حلقه مفقوده صادرات خرماست) و مطابق سلیقه مشتریان خارجی، بتواند بازارهای جهانی را از آن خود کند.