تقلا برای صلح

محمدامین خرمی ـ خبرنگار

دعواهای سیاسی در پایتخت افغانستان بار دیگر در پی برگزاری انتخابات بالا گرفته و آثار آن اکنون در مذاکرات صلح نیز نمایان شده است.
روز گذشته عبدالله عبدالله که ریاست اجرایی دولت افغانستان را در دست دارد، سخنگوی وزارت خارجه را که از سوی رئیس‌جمهور برکنار شده بود، به‌کار بازگرداند. عبدالله در بیانیه‌ای گفت که انتصابات و برکناری‌ها در چنین شرایطی را تنها می‌توان به انتخابات مرتبط دانست. طبق دستور عبدالله، سخنگوی وزارت خارجه افغانستان تا پایان دوره کاری دولت، در سمت خود باقی خواهد ماند.
 اقدام رئیس‌ اجرایی دولت افغانستان یک روز پس از آن بود که اشرف غنی، صبغت‌الله احمدی را به‌خاطر «اظهارات غیرمسئولانه» درباره سفر اخیر هیأت مذاکره‌کننده طالبان به پاکستان برکنار کرد. احمدی در پی سفر اخیر اعضای ارشد طالبان به اسلام‌آباد، گفت که وزارت خارجه از تلاش‌های پاکستان برای صلح افغانستان و میزبانی از این گروه استقبال می‌کند. اظهارات سخنگوی وزارت خارجه افغانستان در حالی مطرح می‌شد که دفتر ریاست‌جمهوری این کشور در بیانیه‌ای ضمن انتقاد از دولت پاکستان، میزبانی اسلام‌آباد از هیأت طالبان را «برخلاف تمام اصول میان 2کشور» دانسته بود. در ماجرای برکناری و بازگشت به‌کار سخنگوی وزارت خارجه افغانستان، به وضوح رد پای درگیری‌های سیاسی میان گروه‌های رقیب در کابل دیده می‌شود. صلاح‌الدین ربانی، رهبر حزب جمعیت اسلامی افغانستان، هدایت وزارت خارجه این کشور را در دست دارد. حزب جمعیت اسلامی در انتخابات ریاست‌جمهوری افغانستان که 10روز پیش برگزار شد، از عبدالله عبدالله در مقابل اشرف غنی حمایت کرده بود و همین مسئله باعث تقویت صف‌کشی‌ها در دولت افغانستان شده است. اختلاف میان دفتر ریاست‌جمهوری افغانستان و وزارت خارجه این کشور اتفاق تازه‌ای نیست. طی هفته‌های اخیر و در جریان برگزاری مجمع عمومی سازمان ملل، مسئولان وزارت خارجه ضمن اعتراض به دفتر ریاست‌جمهوری اعلام کردند که از ترکیب هیأت اعزامی افغانستان به نیویورک برای شرکت در مجمع عمومی مطلع نبوده‌اند و به همین دلیل این کشور ضعیف‌ترین حضور را در سازمان ملل داشته است. هیأت افغانستان در نشست امسال مجمع را مشاور امنیت ملی اشرف غنی سرپرستی می‌‌کرد.

مذاکرات صلح جان می‌گیرد؟
هیأت مذاکره‌کننده طالبان به سرپرستی ملا عبدالغنی برادر هفته گذشته طی سفر به اسلام‌آباد، ضمن دیدار با مقام‌های پاکستانی، با زلمای خلیلزاد، سرپرست تیم مذاکره‌کننده آمریکایی و نماینده ویژه دونالد ترامپ در امور افغانستان نیز گفت‌وگو کردند. این نخستین‌بار از زمان آغاز مذاکرات صلح است که هیأت طالبان به اسلام‌آباد سفر می‌کند. سال گذشته نیز نمایندگان این گروه قصد سفر به پایتخت پاکستان را داشتند که پس از شکایت دولت افغانستان به سازمان ملل، این سفر لغو شد. اغلب اعضای ارشد طالبان در لیست‌سیاه سازمان ملل قرار دارند.
دیدار عبدالغنی برادر از بنیانگذاران طالبان و معاون این گروه با زلمای خلیلزاد در اسلام‌آباد، احتمال ازسرگیری مذاکرات صلح میان دو طرف را قوت بخشیده است. هدف مذاکرات، پایان‌دادن به 18سال جنگ در افغانستان است که از امروز وارد نوزدهمین سال خود می‌شود؛ جنگی که تاکنون جان بیش از 38هزار نفر از مردم افغانستان را گرفته است. جنگ افغانستان برای آمریکا 975میلیارد دلار هزینه در برداشته تا بعد از جنگ جهانی دوم، پرهزینه‌ترین جنگ تاریخ آمریکا باشد.
هیأت‌های مذاکره‌کننده طالبان و آمریکا ‌ماه گذشته پس از 11‌ماه مذاکره در دوحه قطر، به توافقی برای خروج گام به گام نیروهای خارجی مستقر در خاک افغانستان دست پیدا کردند. براساس این توافق، آمریکا بیش از 5هزار نیروی خود را در گام اول از افغانستان خارج می‌‌کرد و باقیمانده نیروها نیز طبق جدول زمانبندی طی 14‌ماه مسیر خروج را در پیش می‌گرفتند. طالبان نیز در مقابل، متعهد می‌شد که مانع انجام هرگونه حمله تروریستی علیه منافع آمریکا از خاک افغانستان شود. این توافق در نهایت به‌دنبال اختلاف پیش‌آمده میان سران طالبان و دونالد ترامپ به مرحله امضا نرسید و مذاکرات متوقف شد. ترامپ خواستار سفر رهبران طالبان به خاک آمریکا برای امضای این توافق بود که با مخالفت سران طالبان روبه‌رو و عملا روند مذاکرات صلح متوقف شد. اکنون اما به‌نظر می‌رسد شرایط بار دیگر برای نشست نمایندگان دو طرف سر میز مذاکره فراهم شده است؛ اتفاقی که ممکن است در نهایت به مذاکره دولت مرکزی افغانستان با طالبان و آتش‌بس در این کشور منجر شود.
دولت افغانستان از ابتدا غایب بزرگ مذاکرات بوده و این مسئله همیشه مورد اعتراض اشرف غنی و نزدیکان او قرار گرفته است. اشرف غنی بر نقش تاریخی پاکستان در بحران افغانستان هم اشاره دارد و این کشور را همچنان حامی طالبان می‌داند؛ موضوعی که از سوی مقام‌های اسلام‌آباد رد شده است.‌ پاکستان از دهه 1990، یعنی زمانی که طالبان بنیان گذاشته شد، جزو حامیان اصلی طالبان بوده است اما دولت اسلام‌آباد اکنون ارتباط با این گروه را رد می‌کند.

آزادی فرماندهان طالبان با چه هدفی؟
در شرایطی که تنش سیاسی در کابل بین گروه‌های رقیب بالا گرفته و گمانه‌زنی‌ها در مورد سرنوشت مذاکرات جدی‌تر از گذشته ادامه دارد، خبر آزادی تعدادی از فرماند‌هان طالبان از زندان بگرام در افغانستان، همه را متعجب کرده است. تلویزیون طلوع افغانستان دیروز گزارش داد که 11فرمانده ارشد طالبان که در میان آنها نام شیخ عبدالرحیم والی پیشین طالبان در ولایت کنر و عبدالرشید بلوچ والی پیشین طالبان در ولایت نیمروز نیز دیده می‌شود، از زندان بگرام آزاد شده‌اند. این شبکه به نقل از منابع مطلع در طالبان خبر داده که این 11نفر در قبال آزادی 3مهندس هندی که سال گذشته توسط نیروهای طالبان ربوده شده بودند، آزاد شده‌اند.
عبدالرشید بلوچ که 4سال پیش با محموله یک‌تنی مواد‌مخدر در ولایت نیمروز در مرز ایران دستگیر شد، در فهرست تروریستی دولت افغانستان و آمریکا قرار دارد. او را اما به‌خاطر قاچاق مواد‌مخدر محاکمه و به 18سال زندان محکوم کردند. عبدالرشید بلوچ زمانی که دستگیر شد، خود را محمد اسحاق و تاجر فرش معرفی کرد. طی تحقیقات بیشتر اما مشخص شد که او فرمانده پیشین نیروهای طالبان در ولایت نیمروز است. با این حال، هم مقام‌های افغان و هم مقام‌های آمریکایی ترجیح دادند او را با اتهامات تروریستی که نتیجه‌اش اعدام او بود، مرتبط نکنند.
آزادی عبدالرشید بلوچ و دیگر فرماندهان طالبان در پی ملاقات ملا برادر و خلیلزاد در اسلام‌آباد، دولت افغانستان را با سؤال‌های بسیاری روبه‌رو کرده است. آیا آزادی این افراد تحت فشار آمریکا انجام شده یا دولت افغانستان خود برای آزادی آنها تصمیم گرفته است؟ آزادی زندانیان طالبان از زندان‌های افغانستان، یکی از موارد توافق‌شده در مذاکرات طالبان و آمریکا بوده ‌اما این توافق بر سر زندانیانی انجام شده که در بند دولت افغانستان هستند و دولت افغانستان هم همیشه غایب معترض مذاکرات بوده است.
فارغ از ماجرای آزادی این زندانیان، اکنون سیاست مقابله با قاچاق موادمخدر به‌عنوان مهم‌ترین منبع درآمد طالبان نیز با ابهاماتی روبه‌رو شده است. طالبان در دهه1990، زمانی که به قدرت رسید، کشت خشخاش را در سراسر افغانستان ممنوع اعلام کرد. با حمله آمریکا به افغانستان و سقوط حکومت طالبان، نیروهای این گروه در اندک مناطق تحت کنترل خود به کشت خشخاش و سپس قاچاق آن روآوردند. با گسترش مناطق تحت کنترل طالبان، تولید موادمخدر از سوی این گروه نیز افزایش پیدا کرد. دولت آمریکا اعلام کرده تاکنون بیش از 8میلیارد دلار برای مقابله با تولید موادمخدر از سوی طالبان هزینه کرده است. این هزینه شامل حملات هوایی برای از بین بردن مزارع این گروه نیز بوده است؛ هرچند این حملات از حدود 10‌ماه قبل متوقف شده است.