اصلاح یارانه‌های پنهان؛ به وقت بودجه

چند روز پس از گزارش همشهری به نقل از یک نهاد رسمی درباره پیشنهاد دولت برای اصلاح قیمت حامل‌های انرژی، دیروز در صحن غیرعلنی مجلس، در غیاب 5وزیر اقتصادی و البته رئیس سازمان برنامه و بودجه جزئیاتی از پیشنهادهای  دولت برای حذف یا کاهش رقم یارانه‌های پنهان در بودجه سالانه بررسی شد. مرکز پژوهش‌های مجلس هم در 6گزارش جداگانه از لایه‌های یارانه‌های پنهان انرژی ایران رونمایی کرد. علی لاریجانی، رئیس مجلس پس از پایان این نشست مهم در جمع خبرنگاران اعلام کرد؛ هنوز دولت و مجلس به جمع‌بندی لازم نرسیده‌اند و قرار شده دولت پیشنهاد خود را در قالب اصلاح قانون هدفمندی انرژی به مجلس بفرستد که به‌احتمال زیاد این پیشنهاد همزمان با لایحه بودجه سال آینده رونمایی خواهد شد. دولت قرار است 15آذرماه لایحه بودجه سال آینده را تقدیم مجلس کند، یک‌ماه بعد این لایحه در صحن علنی مجلس بررسی خواهد شد، اما نزدیک بودن زمان انتخابات مجلس شورای اسلامی در اسفندماه سال‌جاری، این احتمال را تقویت می‌کند که تصمیم‌گیری نهایی درباره لایحه پیشنهادی دولت برای اصلاح قانون هدفمندی یارانه‌ها و تعدیل قیمت حامل‌های انرژی شامل بنزین، نفت و گاز و سایر فرآورده‌های نفتی، آب و برق به دوره آینده مجلس کشیده شود.
به گفته یک عضو هیأت رئیسه مجلس در نشست غیرعلنی مجلس، وزرای صنعت، اقتصاد، کار، نفت و نیرو به همراه رئیس سازمان برنامه و بودجه حضور نیافتند تا  گزارشی درباره میزان یارانه‌های پنهان انرژی، آخرین وضعیت صادرات نفت ایران و برنامه دولت برای کاهش تدریجی وابستگی بودجه جاری دولت به درآمدهای نفتی ارائه کنند.
به‌گزارش همشهری، هرچند آمار دقیقی از صادرات نفت ایران اعلام نمی‌شود اما کاهش میزان صادرات و درآمدهای دولت از محل فروش نفت خام، بدیهی به‌نظر می‌رسد و به همین دلیل دولت در تلاش برای خنثی‌سازی اثر تحریم‌ها دنبال قطع وابستگی دخل و خرج جاری سالانه خود به درآمدهای نفتی است.

سنگینی یارانه‌ها بر بودجه دولت
دولت در قالب بودجه سالانه و قوانین دیگر و همچنین با فروش حامل‌های انرژی با قیمت پایین‌تر 1300هزار میلیارد تومان یارانه به شهروندان پرداخت می‌کند که از این میزان 987هزار میلیارد تومان فقط به یارانه‌های پنهان اختصاص دارد. آزادسازی قیمت‌ها و پرداخت سرانه نقدی به میزان 1300هزار میلیارد تومان ناممکن و نامطلوب است و درصورتی که دولت بخواهد این میزان یارانه را به‌صورت نقدی پرداخت کند، بسیاری از سازوکارهای اقتصاد مختل خواهد شد. برآوردها نشان می‌دهد دولت امسال 541هزار میلیارد تومان یارانه پنهان گاز طبیعی، 180هزار میلیارد تومان یارانه بنزین، 181هزار میلیارد تومان یارانه نفت گاز و 85هزار میلیارد تومان هم یارانه برای سایر حامل‌های انرژی شامل برق، نفت سفید، نفت کوره، گاز مایع، سوخت هواپیما و هزینه انتقال، توزیع و فروش آنها پرداخت می‌کند. طبق آمار رسمی دهک ثروتمند بیش از سایر دهک‌ها از این یارانه‌ها بهره می‌برد به‌نحوی که نسبت بهره‌مندی دهک دهم (ثروتمندان) نسبت به دهک اول (فقیرترین‌ها) از یارانه‌های بنزین 23برابر، برق 3.6برابر، گاز 2.5برابر، کالاهای اساسی 4.7برابر و دارو 19.5برابر تخمین زده می‌شود.
سنگینی یارانه‌های آشکار و پنهان بر بودجه دولت باعث شده تا حسن روحانی، رئیس‌جمهوری چهره‌های کلیدی اقتصادی کابینه‌اش را به مجلس بفرستد تا رضایت نمایندگان برای دادن رأی مثبت به اصلاح قیمت حامل‌های انرژی را به‌دست آورند. آیا مجلس با بسته پیشنهادی دولت موافقت می‌کند؟

شروط لاریجانی
علی لاریجانی، رئیس مجلس در پایان نشست غیرعلنی دیروز مجلس با بیان اینکه در این نشست تصویری به نسبت واضح از وضع یارانه‌های پنهان ارائه شد، شروط مجلس برای موافقت با پیشنهاد دولت را اعلام و تأکید کرد: دولت باید لایحه اصلاح قانون هدفمند کردن یارانه‌ها را به مجلس ارائه کند، و اراده مجلس این است که در بحث اصلاح هدفمندی نباید فشاری به مردم وارد شود. شرط دیگر لاریجانی، فشار وارد نشدن به بخش تولید در اثر اصلاح قیمت حامل‌های انرژی بود و افزود: قرار است بررسی‌های بیشتری صورت گرفته و من این موضوع را به کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات و دیگر کمیسیون‌های مجلس ارجاع داده‌ام تا این کمیسیون‌ها در این حوزه بررسی‌های لازم را انجام داده و تصمیم‌گیری کنند. به گفته لاریجانی، به‌نظر می‌رسد با رسیدن به زمان بررسی بودجه سالانه این مباحث جدی‌تر خواهد شد.

سوخت سهمیه‌بندی می‌شود؟
رئیس قوه مقننه به‌صورت تلویحی تأیید کرد یکی از سناریوهای قوی احتمال سهمیه‌بندی سوخت است، البته او می‌گوید: هنوز در این باره تصمیم‌گیری نشده اما یکی از راه‌ها این است که سهمیه سوخت رانندگان به میزان سهمیه تعیین شده در شرایط کنونی باشد، یعنی نرخ آن در همین سطح باشد. لاریجانی بدون اشاره به سناریوهای دیگر اعلام کرد؛ مباحث در حال بررسی و پخته‌تر شدن است، دولت مطالب و مباحثی دارد که در زمان بررسی بودجه به آنها پرداخته می‌شود. ارزیابی مواضع رئیس مجلس نشان می‌دهد فشار نیامدن به مردم و بخش‌های تولیدی، سهمیه‌بندی سوخت، تدریجی بودن اصلاح قیمت حامل‌های انرژی و تصمیم‌گیری در زمان بررسی لایجه بودجه ازجمله توافق اولیه مجلس و دولت برای اصلاح نظام یارانه‌های سنگین در اقتصاد ایران است.

گرای مرکز پژوهش‌ها به نمایندگان
گزارش‌های شش‌گانه کارشناسان مرکز پژوهش‌های مجلس، نشان می‌دهد که این نهاد تحقیقاتی توانسته تا حدودی بسته پیشنهادی دولتی‌ها را تعدیل کند. اظهارات رئیس مجلس به وضوح تأیید می‌کند بین تصمیم دولت و تردید نمایندگان شکاف وجود دارد و نسخه مرکز پژوهش‌های مجلس یک راه میانه را در پیش گرفته است. این گزارش ‌نشان می‌دهد سه چهارم یارانه‌های پنهان پرداختی در قالب فرآورده‌های نفتی به بخش غیرخانوار اختصاص دارد و دولت با پرداخت این نوع یارانه انرژی سیاست حمایت از تولید را دنبال می‌کند. از این جهت هرگونه تغییر در سازوکار یارانه انرژی بخش تولید مشروط به سنجش اثرات آن بر قیمت تمام‌شده کالاها و خدمات شده است. تصویری که دولت و مرکز پژوهش‌های مجلس از آینده یارانه‌های انرژی ارائه می‌دهند، متفاوت است به‌گونه‌ای که این مرکز، به نمایندگان گوشزد کرده برای تغییر سیاستگذاری در حوزه یارانه فرآورده‌های نفتی باید اولویت نخست را به نیروگاه‌ها و پس از آن به بخش خانگی داد. این مرکز می‌گوید سهم بنزین از مجموع یارانه‌های فرآورده‌های نفتی 8درصد و سهم گازوئیل 68درصد است پس بهتر است که اصلاح قیمت بنزین و کاهش میزان یارانه آن در اولویت‌های بعدی قرار گیرد و دولت نخست به فکر افزایش قیمت گازوئیل باشد.
ارزیابی همشهری از جزئیات گزارش‌های مرکز پژوهش‌های مجلس نشان از یک نوع احتیاط و محافظه‌کاری و مصلحت‌اندیشی در حرکت به سمت آزادسازی قیمت‌ حامل‌های انرژی دارد و این رویکرد تا آنجا پیش می‌رود که تلاش شده حساسیت دولت و مجلس نسبت به پیامدهای تصمیم خود بر معیشت مردم را پررنگ‌تر سازد، بسته پیشنهادی این مرکز دچار اختلال تصمیم‌گیری است، به‌گونه‌ای که اگر دولت در اصلاح قیمت حامل‌های انرژی به جای بنزین، به سمت نیروگاه‌ها یا گازوئیل برود، روشن است که این تصمیم قیمت تمام‌شده برق تولیدی نیروگاه‌ها و هزینه حمل‌ونقل جاده‌ای و فعالیت‌های اقتصادی مبتنی بر سوخت گازوئیل را به‌شدت افزایش خواهد داد که نتیجه آن فشار بر بخش تولید است.


  شرط‌های لاریجانی برای اصلاح یارانه‌ها: فشار به مردم و تولید وارد نشود، اصلاح قیمت‌ها تدریجی باشد

  پیشنهاد مرکز پژوهش‌های مجلس: اول گازوئیل را گران کنید