کشت سماق؛ فرصتی برای مردم خراسان جنوبی

گیاه دارویی سماق گنجی نهفته و ظرفیت اقتصادی مغفول‌مانده است که می‌تواند بسترساز توسعه و اشتغال شود. به گزارش ایرنا، سماق از گیاهانی است که در طب قدیم همیشه مورد توجه طبیبان بوده و یافته‌های جدید پزشکی نیز بر دانش گذشتگان مبنی بر خواص دارویی آن صحه گذاشته است. سماق یکی از ۳۵ گونه گیاهی گل‌دار است که بیشتر در مناطق نیمه‌گرمسیری و معتدل می‌روید و جزو ۱۰ آنتی‌اکسیدان گیاهی برتر محسوب می‌شود. سماق یکی از گونه‌های گیاهی جنگلی خودرو است که دست بشر در گسترش آن کمتر دخالت دارد، اما با توجه به سازگار بودن این نوع گیاه دارویی با آب و هوای خراسان جنوبی و ویژگی‌هایی از قبیل مقاوم بودن در برابر خشکی، کم‌آبی و آفات، جلوگیری از فرسایش خاک و باد و سایر، کارشناسان منابع طبیعی خراسان جنوبی برای افزایش کمی و کیفی این گیاه آستین همت بالا زده‌اند. 


ذخیره‌گاه‌های طبیعی در استان

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی در رابطه با کشت سماق در خراسان جنوبی گفت: یکی از برنامه‌های اجرایی سازمان جنگل‌ها و مراتع کشور بحث احیا، حفظ و نگهداری عرصه‌های جنگلی است که اکنون ۶۳۰ هکتار از مساحت استان را جنگل تشکیل می‌دهد. «علیرضا نصرآبادی» افزود: اغلب گونه‌های جنگلی استان شامل بنه، بادامشک و در برخی مناطق سماق است، اما در شهرستان‌های سرایان و فردوس ذخیره‌گاه‌های طبیعی از گونه سماق وجود دارد. وی با بیان این‌که پروژه کشت و توسعه رویشگاه سماق در شهرستان سرایان در دستور کار قرار گرفته است، عنوان کرد: این مهم علاوه بر درآمدزایی برای مردم، ارزش زیست‌محیطی و حفظ و توسعه پوشش جنگلی استان را به دنبال دارد. 

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی اظهار کرد: خشکسالی‌های چندین ساله در استان آسیب زیادی به درختان گردو و بادام استان وارد کرده است. وی ادامه داد: حتی درختان کهنسال بادام و گردو به‌ویژه در شهرستان‌های سرایان و فردوس بر اثر خشکسالی و از طرفی آفت از بین رفتند، اما سماق گونه مقاوم به خشکسالی و کم‌آبی است که می‌تواند جایگزین مناسبی برای سایر محصولات کشاورزی در این مناطق باشد. نصرآبادی یادآور شد: به دلیل این‌که برداشت سماق نیاز به تلاش و زحمت بیشتری نسبت به گردو و بادام دارد، مردم رغبت کمتری به کاشت این محصول دارند، در حالی که می‌توان اقتصاد اهالی روستا را از این محل شکوفا کرد. 


جلوگیری از فرسایش خاک

در مناطق شیب‌دار اطراف نوده، کاشت محصول سماق و ریشه‌های آن سبب نفوذ آب به زمین، جلوگیری از فرسایش خاک و بروز سیل شده است. رئیس شورای اسلامی روستای نوده با بیان این مطلب، افزود: اقتصاد و درآمد خانوارها از زمان‌های گذشته از محل برداشت محصول گردو و بادام تامین می‌شد، ولی کاهش نزولات جوی سبب خشک شدن درختان شد، اما سماق جایگزین مناسبی برای این درختان است. «احمد زارعی» بیان کرد: تامین نهال و کاشت سماق تا حدودی برای مردم هزینه‌بر است، بنابراین مردم استقبال کمتری از تولید و برداشت این محصول دارند.

رئیس اداره جنگل‌داری و جنگل‌کاری اداره کل منابع طبیعی خراسان جنوبی هم گفت: یکی از اهداف مهم سازمان جنگل‌ها و مراتع، افزایش کمی و کیفی سطح جنگل‌هاست و در حال حاضر از لحاظ سرانه جنگل و استانداردها، وضعیت جنگل در کشور مناسب نیست. «عباسعلی محمودی» ادامه داد: بر اساس استانداردها باید ۱۰ درصد سطح کشور جنگل باشد، در حالی که اکنون 7 درصد سطح کشور و 4 درصد استان را جنگل‌ها تشکیل می‌دهند و راه بسیار زیادی برای رساندن سطح جنگل‌ها به سطح استاندارد داریم. 

وی با اشاره به وجود ۶۲۷ هزار هکتار جنگل در استان بیان کرد: به طور عمده از گونه‌های غالب بنه، بادامشک، زرشک کوهی، انجیر، سنو و سماق در این جنگل‌ها وجود دارد. رئیس اداره جنگل‌بانی و جنگل‌داری اداره کل منابع طبیعی خراسان جنوبی تصریح کرد: توسعه، غنی‌سازی و افزایش کمی و کیفی جنگل‌ها در دستور کار ما قرار دارد که در این زمینه برای توسعه گونه سماق کار کرده‌ایم. وی ادامه داد: با توجه به این‌که این گیاه از نظر اقتصادی درآمدزاست، می‌توان در توسعه کمی و کیفی جنگل از مشارکت مردم نیز استفاده کرد که این مهم در سال‌های اخیر مورد توجه قرار گرفته است. 

محمودی عنوان کرد: در خراسان جنوبی ۲ شهرستان فردوس و سرایان به عنوان رویشگاه سماق شناسایی شده‌اند و طرح مطالعاتی در ۵۳۰۰ هکتار از روستاهای نوده و بیدسکان در حال انجام است. رئیس اداره جنگل‌بانی و جنگل‌داری اداره کل منابع طبیعی خراسان جنوبی اضافه کرد: برای توسعه کیفی و کمی جنگل در غالب گیاه سماق، در منطقه بیدسکان ۳۰۰ هکتار و نوده حدود ۲۸۰ هکتار جنگل‌کاری کاشت سماق در دستور کار است که تاکنون در مجموع ۸۲ هکتار اجرا شده است. وی یادآور شد: به صورت طبیعی در منطقه نوده 4 هکتار رویشگاه طبیعی سماق و در بیدسکان ۲۲ هکتار وجود دارد. 


یک تن در هر هکتار

رئیس اداره جنگل‌بانی و جنگل‌داری اداره کل منابع طبیعی خراسان جنوبی گفت: در شرایط مساعد یک تن سماق در هکتار در کشور برداشت می‌شود، اما در رویشگاه طبیعی بین ۳۰۰ تا ۴۰۰ کیلو در هر هکتار برداشت می‌شود. وی میزان برداشت سماق در استان را امسال ۲ تن و ۷۵۰ کیلوگرم پیش‌بینی کرد و افزود: به منظور افزایش کمی و کیفی جنگل‌ها یکی از طرح‌ها توسعه سماق است که حدود ۴۰ هکتار از مراتع منطقه نوده به کاشت آن اختصاص یافته است. محمودی ادامه داد: هدف این است که این طرح بعد از 5 سال که به بازدهی اقتصادی رسید، برای کسب درآمد به مردم محلی واگذار شود. 

وی بابیان این‌که تکثیرسماق به 3 صورت بذر، قلمه و پاچوش انجام می‌شود، اظهار داشت: سماق به عنوان گونه مقاوم در منطقه کشت می‌شود، چراکه با توجه به رشد طبیعی می‌تواند گونه مناسبی برای عرصه‌های منابع طبیعی و جلوگیری از فرسایش خاک باشد. در حال حاضر ۸۰۰ گونه گیاه خودرو دراستان مرزی خراسان جنوبی شناسایی شده است که از این تعداد ۳۰ تا ۳۵ درصد استفاده دارویی و صنعتی دارند. از گونه‌های گیاهی شاخص استان می‌توان درختچه‌های بادامشک و بنه، تاغ، قیچ، شقایق، پنج انگشت،درمنه، پده، آویشن، بادرنجبویه، بابونه، کلپوره، زیره سیاه، آنغوزه، نسترن وحشی،ارمک، اسپند، گز،کما، زول، کلاه میرحسن،پرند، خارشتر، نخود وحشی، گون، گل ماهور، گل میمون، زنبق و سالویا را نام برد.