چراغ سبز با فرجام زرد

انتشار خبر موافقت با تغییر کاربری ۱۳ باغ و فضای سبز شهری شیراز در شورای برنامه‌ریزی و توسعه استان فارس در روزهای اخیر واکنش‌های بسیاری در فضای مجازی، رسانه‌ها و فعالان این حوزه در پی‌ داشت که بیانگر نگرانی در مورد چراغ سبز برخی متولیان برای تغییر کاربری فضای سبز و باغ‌های شیراز است. به گزارش ایرنا، موافقت با تغییر کاربری ۱۳ باغ و فضای سبز در محدوده باغ‌های قصردشت شیراز از موارد مطرح‌شده در آخرین جلسه شورای برنامه‌ریزی و توسعه استان فارس بود. 

این شورا شنبه ۳۰ شهریور ۹۸ برگزار شد و در این جلسه با تغییر کاربری ۱۳ قطعه زمین از باغ‌ها و فضای سبز به مسکونی در محدوده طرح باغ‌های قصردشت ارائه‌شده از سوی شهرداری شیراز موافقت کرد و مقرر شد که شهرداری در قبال تغییر کاربری این زمین‌ها به مسکونی، زمین مورد نیاز برای خدمات ورزشی، آموزشی و درمانی را به صورت رایگان در اختیار دستگاه‌های مربوط برای ساخت این اماکن قرار دهد. به گفته مسئولان حاضر در این جلسه، در این اراضی دیگر باغی وجود ندارد و پیش‌تر خشکانده شده است.

به این ترتیب، شاید بتوان نتیجه گرفت در شهر باغ‌های ایران، درختان خشکانده و باغ‌ها به زمین بایر تبدیل می‌شوند و سپس تغییر کاربری آن اخذ و به جای درخت، آسمان‌خراش سبز می‌شود. براساس آنچه در شورای برنامه‌‌ریزی و توسعه استان فارس گذشت، شاید نتیجه این باشد که می‌توان با چراغ سبز دستگاه‌ها و متولیان مدیریت شهری، تغییر کاربری باغ را در شرایط خشکی و بایر بودن به مسکونی و تجاری فراهم کرد و فرق زردباغ‌ها را شاهد بود. وسعت باغ‌های شیراز که کارشناسان آنها را ریه‌های این شهر می‌دانند، در روزگارانی نه چندان دور به حدود 4 هزار هکتار می‌رسید که اکنون وسعت آن به کمتر از هزار هکتار تقلیل یافته و با این روال که سال به سال نیز سرعت بیشتری می‌گیرد، دور از ذهن نیست تا 5 و یا ۱۰ سال آینده دیگر هیچ اثری از باغ‌های شیراز نباشد. 


به جای درخت آپارتمان می‎کارند

در یک سال گذشته، صدها هکتار از باغ‌های شیراز به بهانه‌های مختلف خشکانده، تخریب و جولانگاه ماشین‌آلات ساختمان‌سازی شده است که از میان آنها می‌توان به باغ‌های بلوار چمران، محله منصورآباد و باغ فدک اشاره کرد که درختان تنومند افرا، چنار و میوه این باغ‌ها کنده شده و به جای آنها هتل و ساختمان سر برآورده است. 


افسردگی از پژمردگی درختان 

«ناصری» یکی از اهالی خیابان شهید رمضانی در محله قصردشت شیراز گفت: در 2 سال گذشته، بسیاری از باغ‌های این محدوده که به قبرستان قصردشت منتهی می‌شود، خشکانده شده است. وی ادامه داد: در کوچه دوم صاحب‌الامری قصردشت باغ بزرگی وجود دارد که درختان تنومند آن سر به فلک کشیده و از زیبایی چشم‌نوازی برخوردار است، اما از 2 سال پیش مالک این باغ آن را رها کرده و دیگر برای آبیاری آن به این محل نمی‌آید. این شهروند وظیفه‌شناس حتی برای پیگیری وضعیت درختان این باغ چندین مرتبه به ستاد باغ‌های شیراز رفته که مدیر این مرکز توضیحاتی داده که به گفته او، تنها سوءمدیریت و چنددستگی در مدیریت شهری را عیان می‌کرد. خانم ناصری سراغ باغداران این محدوده نیز رفته و فهمیده آنها هم که مالکیت باغ از آن خودشان است، اغلب در رویای پولدار شدن پس از خشک‌ شدن باغ، به صورت عمدی آن را رها کرده‌اند. 


 فرایند تغییر کاربری 

معاون شهرسازی و معماری شهرداری شیراز به انتشار مطلب تغییر کاربری باغ‌های شیراز واکنش نشان داد و در اطلاعیه‌ای نوشت: ۱۳ قطعه باغی که در شورای برنامه‌‌ریزی و توسعه این استان مورد بررسی و تصویب قرار گرفته در گروه ۵ پهنه‌بندی باغ‌های قصردشت قرار گرفته است و این طرح در سال ۱۳۷۹ به تصویب شورای عالی شهرسازی و معماری ایران رسید. در این اطلاعیه آمده است: ‌پس از طی مراحل قانونی که شامل طرح و تصویب در جلسه ستاد باغ‌های قصردشت با حضور نمایندگان استانداری، محیط زیست، جهاد کشاورزی، راه و شهرسازی، بازرسی، شورای اسلامی شهر، شهرداری شیراز و سپس کارگروه امور زیربنایی و شهرسازی استان و شورای برنامه‌‌ریزی و توسعه استان است، تغییر کاربری بررسی و تصویب شد. 

بر اساس این اطلاعیه، از قِبل تغییر کاربری باغ‌ها پهنه گروه 5 تاکنون حدود ۲۶۰ هکتار باغ باارزش گروه یک تملک شده و در اختیار شهرداری قرار گرفته است که بخشی از آن باغ‌ها تجهیز شده و به عنوان باغ‌های خانواده و فضای سبز شهری در خدمت شهروندان قرار گرفته و شهرداری به صورت مشاعی نیز حدود ۴۵۰ هکتار در باغ‌های گروه یک سهم و مالکیت دارد. گروه 5 به باغ‌هایی گفته می‌شود که درختان خشک دارد و به حالت تقریبا بایر درآمده است. 


جلوگیری از نابودی باغ‌ها؛ خواسته شیرازی‌ها

کارشناس حوزه آب، منابع طبیعی و کشاورزی نیز بیان کرد: موضوع باغ‌های شیراز اخیرا به دلیل فعالیت خوب رسانه‌ها و تلاش شهروندان در فضای مجازی به گفتمان تبدیل شده است. «داریوش مختاری» موضوع تغییر کاربری باغ‌های شیراز را گره‌خورده با مساله سوداگری در بازار مسکن، هتل‌سازی و ساخت مراکز درمانی دانست و افزود: سیستمی که رو به خرابی می‌رود اگر رها شود، مانند گلوله برفی رفته‌رفته دامنه تخریب را افزایش می‌دهد و در حوزه باغ‌های شیراز نیز این موضوع اتفاق افتاده و چون نگهداری و تغییر کاربری باغ‌ها از دهه ۵۰ تشدید شده، از آن زمان تاکنون در شیراز ۱۳۵۵ هکتار باغ تغییر کاربری داده شده است. 


هر سال، ۳۰ هکتار تخریب 

وی با بیان این‌که طی ۵۰ سال گذشته به طور متوسط هر سال حدود ۳۰ هکتار باغ در شیراز تخریب و تغییر کاربری داده شده است گفت: این حجم از تغییر کاربری در شرایط کنونی که حفظ باغ‌ها عملا در شیراز رها شده است و سیستم مدیریتی نیز در این خصوص به جایی رسیده که سالانه حکم تغییر کاربری حدود ۶ هکتار از باغ‌های شیراز را کمیسیون ماده ۵ صادر می‌کند باعث تاسف است. ۲۴ هکتار دیگر نیز از طریق غیرمجاز ساخت‌و‌ساز می‌شود، اما این ۲۴ هکتار هم در ادامه مجوز پایان کار می‌گیرد و عملا وجهه قانونی به آن داده می‌شود. 

مختاری گفت: زمانی که بازار ساخت‌و‌ساز و مسکن در شیراز از دهه‌های گذشته تاکنون به فعالیت خود ادامه داده و کماکان در واقعیت سالانه ۳۰ هکتار باغ را به مجتمع مسکونی تبدیل و کار خود را انجام می‌دهد، مشخص نیست جایگاه کمیسیون ماده 5 و نظارت استانداری، فرمانداری، شورای شهر و مجموعه شهرداری شیراز که متولیان قانونی این مساله هستند کجا است.


باغ‌های گروه 5؛ قربانی گروه یک

این نویسنده و پژوهشگر در ادامه گفت: در سال ۷۹ بخش‌نامه‌ای از شورای عالی شهرسازی ابلاغ و شهرداری شیراز متولی آن شد که ۳۰۹ هکتار باغ را از گروه ۵ تغییر کاربری دهد و معادل آن از گروه یک خریداری و عملا گروه 5 باغ‌های شیراز برای نگهداری گروه یک قربانی شد. وی اضافه کرد: این میزان تغییر کاربری توسط شهرداری شیراز انجام شده و یا در حال انجام است و مجموعا بر اساس برآوردها از محل تغییر کاربری این باغ‌ها مبلغ ۱۴ تریلیون تومان برای شهرداری شیراز درآمدزایی ‌دارد که البته همه این باغ‌ها هنوز تغییر کاربری نیافته است. 

مختاری افزود: تراز مالی درآمد حاصل از تغییر کاربری این باغ‌ها مقرر بوده که با تراز مالی خریداری و نگهداری باغ‌های گروه یک برابر باشد، اما تاکنون شهرداری برای خرید و نگهداری باغ‌های گروه یک حدود ۳۳۰ میلیارد تومان هزینه کرده، در صورتی که چندین برابر این رقم را از تغییر کاربری باغ‌های گروه 5 درآورده است. وی عنوان کرد: قرار بوده با هزینه حاصل از تغییر کاربری ۲۷۰ تا ۳۰۹ هکتار از باغ‌های گروه ۵ شیراز، شهرداری این شهر باغ‌های گروه یک را خریداری و در نگهداری آن تلاش کند، اما عملا اکنون باغ‌های گروه 5 تغییر کاربری داده می‌شود و در قبال آن شهرداری با درآمد حاصل از آن جاده سلامت، خدمات شهری، پل، خیابان و بوستان خانواده احداث می‌کند و عملا سیاست‌های شهری با این درآمد اجرا می‌شود، در صورتی که تنها می‌بایست با درآمد حاصل از این موضوع باغ‌های گروه یک تملک و نگهداری شود. 


روال نامطلوب خشکاندن باغ‌ها 

مختاری این‌ گونه اقدامات را موجب بروز رقابتی منفی بین باغداران برای خشکاندن و تغییر کاربری باغ‌ها دانست و گفت: در قانون حفظ و گسترش فضای سبز، شهرداری ملزم به تملک باغ‌هایی که خشکانده می‌شوند شده و این‌که این باغ‌ها باید با همان هویت باغی نگهداری و احیا شوند.  کارشناس حوزه آب، منابع طبیعی و کشاورزی افزود: در حال حاضر، به دلیل سهل‌انگاری دیریت شهری و دستگاه‌های ناظر، مالکانی که اقدام به خشکاندن و یا سوزاندن باغ‌های خود کرده‌اند در ادامه موفق به اخذ مجوز تغییر کاربری و موافقت اصولی شده‌اند و در ادامه باغ‌های همجوار آن نیز در همین مسیر می‌افتند، هرچند دلالی در این حوزه نیز بر سرعت گرفتن این روند افزوده است. 

وی موضوع خشکاندن و سوزاندن باغ‌های شیراز و تغییر کاربری آن را به صورت روال و فرایندی جاافتاده عنوان کرد و گفت: این روند به قاعده‌ای در شیراز برای نابودی باغ‌ها تاریخی و ارزشمند این شهر تبدیل شده است، در صورتی که اگر از ابتدا مدیریت شهری و دستگاه‌های ناظر با جدیت با این موضوع برخورد کرده بودند، امروز هرگز شاهد این وضعیت نبودیم. مختاری معتقد است که در حال حاضر، صدها باغ خشکانده و رهاشده در کلان‌شهر شیراز وجود دارد. 


وسعت باغ‌های شیراز رو به کاهش است

نماینده ولی فقیه در استان فارس و امام‌ جمعه شیراز اواخر شهریور ۹۸ در دیدار با اعضای شورای شهر شیراز مساله باغ‌ها و فضای سبز این شهر را یکی از مسائل مهم و بغرنج موجود عنوان کرد و گفت: همه مسئولان معتقدند باغ‌ها و فضای سبز شیراز باید حفظ شود، اما واقعیت این است که این فضا هر روز محدودتر و کوچک‌تر می‌شود. 

آیت‌الله «لطف‌الله دژکام» افزود: برای حل مساله باغ‌های شیراز باید دنبال راهکار مناسب و منطقی باشیم. اگر می‌خواهیم این باغ‌ها حفظ شود، باید به چه شکلی آنها را ساماندهی کنیم که برای مالک آن، درآمد مشروع اقتصادی هم داشته باشد؟
وی ادامه داد: باغی که آورده اقتصادی چندانی برای مالکش ندارد در عین حال، هر متر‌ مربع آن در صورت تغییر کاربری به مسکونی و یا تجاری، میلیون‌ها تومان ارزش دارد طبیعتا در معرض نابودی قرار دارد. دژکام اضافه کرد: چگونگی حفظ باغ‌ها و فضای سبز شیراز به نحوی که برای مالکان آنها سرمایه و ارزش افزوده مناسبی محسوب شود باید یکی از دغدغه‌ها و مسائل مهم شورای شهر شیراز باشد.