فصل «رب‌پزان» در همدان
پختن رب گوجه، شغل و درآمد فصلی برخی بانوان استان است
فصل پاییز که می‌رسد بیشتر محله‌ها پر می‌شود از بوی خوش رب گوجه. زنان خوش‌ذوق همدان به سبک قدیمی‌ها در این فصل گوجه‌فرنگی سفارش می‌دهند و شروع می‌کنند به پخت این چاشنی خوشمزه.
به گزارش ایرنا، اواسط شهریور تا اواخر مهر، فصل «رب‌پزان» در همدان است. گوجه‌های قرمزی که داخل دیگ‌های بزرگ ریخته می‌شوند و می‌جوشند و عطر خوششان در محله‌ها می‌پیچد.
در گذشته وقتی مادرها و مادربزرگ‌ها در فصل رب‌پزان دست به کار می‌شدند تقریباً کار به صورت گروهی انجام میشد. مردها جعبه‌های بزرگ گوجه را جابه‌جا می‌کردند و کوچک‌ترها هم در شستن آنها کمک می‌کردند بماند که این وسط چقدر گوجه خوشمزه هم نصیب بچه‌ها میشد. بعضی وقت‌ها همسایه‌ها هم به کمک می‌آمدند و دست آخر هم سهمی از رب خانگی می‌بردند.
کار ریختن گوجه‌های قاچ‌شده داخل ظروف سفالی که شروع میشد وسواس کار بالا می‌رفت و همه باید از اطراف ظروف کنار می‌رفتند و می‌مانند چند نفر اصلی دست‌اندرکار. وقتی که نمک روی گوجه‌ها اضافه میشد، روی آن را با لحاف می‌کشیدند چون معتقد بودند با این کار گوجه‌ها به خوبی می‌رسند و دستاورد آن می‌شود: رب بیشتر.
بعد از چند روز گوجه‌های تقریباً له‌شده داخل ظروف بزرگی به نام «وان» ریخته میشد و بعد از کوبیده شدن با وسیله بزرگی شبیه گوشت‌کوب چوبی، از یک توری رد میشد تا هسته‌ها داخل رب نماند.
آب گوجه را داخل یک دیگ مسی به اسم «تیان» می‌ریختند و بعد آن را روی اجاق گلی قرار می‌دادند و آن را به حال خودش می‌گذاشتند تا حسابی بپزد. وسط کار یک ملاقه روغن برای خوش‌طعم شدن آن اضافه میشد، قسمت آخر کار این بود که رب آماده‌شده را داخل دبه‌ها و ظروف سفالی معروف به «بستی» می‌ریختند تا برای مصرف زمستان نگهداری شود. بعضی هم روی مواد درست‌شده یک ملاقه دیگر روغن جامد می‌ریختند تا مبادا کپک بزند.
محصولات خانگی این‌چنینی از رب گرفته تا انواع ترشی‌ها و خیارشور سهم تازه عروس و دامادها هم بود، سنتی که هنوز هم کم و بیش بین برخی خانواده‌ها دیده می‌شود.
با پیشرفت زندگی صنعتی و شاغل شدن خانم‌ها، مردم به مصرف مواد کارخانه‌ای گرایش پیدا کردند، چراکه دیگر وقتی برای پختن رب و دیگر مواد خوراکی نبود. اخیراً برخی به دلیل خاصیت مصرف محصولات تازه و ارگانیک دوباره به محصولات خانگی به ویژه رب رو آورده‌اند. قیمت بالای رب کارخانه‌ای و بعضی مواقع کمیاب شدن آن در بازار را هم می‌توان دلیل دیگری دانست.
با این تفاسیر فصل رب‌پزان بهترین موقعیت برای درآمدزایی است، ضمن این‌که مشاغل خانگی هم طرفداران زیادی پیدا کرده است و می‌تواند بهترین راه برای افزایش درآمد خانوارها و کاهش نرخ بیکاری باشد.
براساس قانون حمایت از مشاغل خانگی، اگر اشخاص فعالیت‌های منطبق بر تعریف این مشاغل را داشته باشند و در خانه‌ها کار کنند و به عنوان پشتیبان چند نفر را زیر پوشش قرار دهند، می‌توانند تا سقف یک میلیارد ریال تسهیلات قرض‌الحسنه دریافت کنند. این روزها افرادی در زمینه مشاغل خانگی دست به کار شده‌اند و نه تنها برای خود منبع درآمدی ایجاد کرده‌اند، بلکه باعث شده‌اند دغدغه بانوان شاغل نیز رفع شود.
2 بانوی همدانی که چندین سال سابقه پخت رب خانگی دارند، این روزها داخل یک پارکینگ این چاشنی را در کنار دیگر مواد غذایی خانگی درست می‌کنند. تصمیم گرفتم با آنها گپ و گفتی داشته باشم تا شاید تجربه‌ای باشد برای کسانی که دنبال کار و اشتغال‌زایی‌اند.
قفسه‌های پارکینگ پر بود از شوید و نعنای خشک‌شده، باقلا و نخودفرنگی‌های بسته‌بندی‌شده، پیاز و سیر سرخ‌شده، لیموترش‌های آب‌گرفته، بادمجان‌های سرخ و کبابی، بسته‌های سبزی پلویی، خورشی، کوکویی و آشی، شیشه‌های رب گوجه و انواع ترشی و مربا.
این 2 خانم تقریباً 45 تا 50 ساله با درست کردن مواد خوراکی خانگی در آن فضای نه چندان بزرگ برای خود درآمدزایی می‌کنند، البته تمایلی نداشتند اسمی از آنها برده شود. با یکی از آنها که 11 سال سابقه کار داشت صحبت کردم، گفت: از طریق بهزیستی با این کار آشنا شدیم. این مجموعه سرمایه کمی در اختیارمان گذاشت که بعد از آن با تشکیل یک شرکت تعاونی تعدادمان به 8 نفر رسید هرچند آنها هم بعد از مدتی رفتند و ماندیم ما 2 نفر.
این خانم با بیان این‌که بهزیستی مدتی کمک کرد تا روی پای خود بایستیم و بعد خودکفا شدیم، افزود: در حال حاضر محلی که در آن مشغول کاریم اجاره‌ای است، اوایل امسال وقتی برای پیدا کردن مکان جدید به بنگاه مراجعه کردیم با آقایی آشنا شدیم که در کار فروش شیره انگور بود و پیشنهاد داد با هم کار کنیم. او از ما اجاره‌ای دریافت نمی‌کند و در واقع جا و تهیه مواد اولیه برعهده ایشان است و کار از ما. 60 درصد سود را من و همکارم می‌بریم و 40 درصد را هم او.
به گفته خودش در برخی اوقات مثل فصل رب‌پزان از ساعت 8 صبح تا 10 شب مشغول کارند و درآمدشان هم در این ایام و یا نزدیک عید خوب است، اما به طور متوسط در هر ماه 500 تا 600 هزار تومان عایدی دارند و برخی مواقع هم یک میلیون تومان.
وی بیان کرد: 5 سال است من و همکارم با هم حق بیمه پرداخت می‌کنیم. اوایل بیمه کارگری بودیم اما از عهده تأمین آن برنیامدیم به همین دلیل بیمه خویش‌فرما شدیم و ماهانه 200 هزار تومان واریز می‌کنیم.
این بانو در مورد بازار مشتری‌هایش چنین توضیح داد: مشتری‌های ثابتی داریم که بعضی از آنها 10 سال است از ما خرید می‌کنند. با تغییر مکان تعدادی از مشتری‌هایمان کم می‌شوند، اما گذری‌ها آن را جبران می‌کنند. خانم‌های شاغل زیاد به سراغمان می‌آیند و برخی هم برای فرزندانشان در خارج از کشور از ما خرید می‌کنند ــ با مزاح اضافه کرد ــ به نوعی می‌توان گفت ما هم صادرکننده‌ایم اما خب از نوع خرد.
او در ادامه صحبت‌هایش گفت: در حال حاضر قیمت گوجه ارزان است، کیلویی 1100 تا 1200 تومان به همین دلیل رب را کیلویی 18 هزار تومان می‌فروشیم. پارسال که قیمت آن کیلویی 2500 تومان بود رب را کیلویی 25 هزار تومان می‌دادیم.
این خانم با بیان این‌که خیلی برایمان مهم است در محصولات از مواد افزودنی استفاده نکنیم، افزود: بعضی از فروشندگان رب خانگی را بیرون از یخچال نگهداری می‌کنند در صورتی که نباید این‌طور باشد، اما ما به رعایت این اصل مقیدیم.
همان‌طور که یکی‌یکی گوجه‌ها را داخل دستگاه آبگیری می‌انداخت، در مورد روش درست کردن رب دست‌ساز پرسیدم که جواب داد: اگر بخواهیم به روش قدیم پیش برویم زمان‌بر است. در گذشته وقتی گوجه را می‌خواباندند با دست آب آن را می‌گرفتند که رب آن کمی ترش میشد، اما ما الان با دستگاه این کار را انجام می‌دهیم که این نوع رب شیرین می‌شود، البته هر فردی ذائقه خاصی دارد یکی شیرین دوست دارد یکی ترش.
سوال کردم برای این کار چقدر وام گرفته‌اید که توضیح داد: تمایلی به گرفتن وام ندارم، چون بالاخره باید آن را پس داد. حسابی سرش شلوغ بود یا مشغول درست کردن مواد سفارشی بود و یا تحویل آنها به سفارش‌دهندگان. در این اثنا چند نفری هم می‌آمدند برای خرید و او لابه‌لای تمام کارهایش به سوالات من هم جواب می‌داد.
این خانم و همکارش که هر 2 سرپرست خانوارند و هزینه‌های زندگی‌شان را با این کار تأمین می‌کنند، به بانوان دیگر توصیه کردند اگر نیاز به کار دارند دست روی دست نگذارند و در حد وسع خود هر کاری که از دستشان برمی‌آید انجام دهند، چون خدا به هر حرکتی که برای رونق تولید باشد برکت می‌اندازد. کافی است چند نفر با هم جمع شوند و با سرمایه‌ای اندک کسب‌وکار خوبی را راه بیندازند.
