کمین بحران در زنجان

حمید نصرتی‌قانعی| زنجان ـ خبرنگار:

استان زنجان یک میلیو‌ن و 57 هزار نفر جمعیت دارد. از این تعداد حدود 60 هزار نفر بر روی گسل زندگی می‌کنند. سا‌ل‌ها قبل شهر‌های طارم و خدابنده در استان زنجان تجربه ناخوشایند زلزله را داشتند و از زلزله آوج و بویین‌زهرا هم تاثیر گرفتند.

 با این وصف، همچنان برخی از اهالی شهرها‌ و روستا‌های استان زنجان محل سکونت و فعالیت خود را بهسازی و مقاوم‌سازی نکرده‌اند. سال‌‌های اخیر تسهیلات مناسب بهسازی و مقاوم‌سازی بنا‌های مسکونی و غیره نیز به متقاضیان ارائه شد و همچنان نیز ارائه می‌‌‌شود، اما باز ‌هم بافت‌های تهدید‌پذیر در استان زنجان وجود دارد.

 سال قبل مسئولان، در قالب ستاد بازآفرینی شهرستان زنجان، 30 میلیارد ‌تومان اعتبار به دستگاه‌‌های مرتبط اختصاص دادند. استان زنجان در زلزله 7/4 ریشتری اخیر که در قزوین و گیلان روی داد، تاثیر پذیرفت اما خوشبختانه به گفته مسئولان آسیبی به بنا‌های استان وارد نشد. با این همه باید به یاد داشته باشیم حوادث طبیعی به خصوص زلزله خبر نمی‌کند و مشخص نیست وسعت خسارت مادی و معنوی زلزله چقدر است. 


جمعیت ساکن روی گسل

مدیرکل مدیریت بحران استانداری زنجان درباره وضعیت استان زنجان در برابر زلزله می‌گوید: 18 هزار و 734 واحد با 60 هزار و382 نفر جمعیت در استان زنجان روی گسل قرار دارند. این جمعیت در‌ شهرستان‌های زنجان، ابهر، خرمدره، خدابنده، طارم، ایجرود، ماهنشان و سلطانیه سکونت دارند. 

بیش از 30 گسل در استان زنجان داریم. استان زنجان 900 روستا دارد که از این تعداد 162 روستا روی گسل قرار دارد. ارزیابی‌ها نشان می‌دهد زلزله اخیر مرز مشترک بین استان‌های گیلان و قزوین در 6 شهرستان از 8 شهرستان استان احساس شد که خسارتی نداشت. 

توحید سلیمی با یاد‌آوری این‌که هماهنگی و آمادگی کاملی بین مدیران بحران استانداری و شهر‌ستان‌ها وجود دارد، اظهار می‌کند: از واحد‌های واقع‌شده روی گسل 5259 واحد مقاوم‌سازی شده‌اند و باقی بناها نیز براساس برنامه باید تا افق سال 1404 مقاو‌م‌سازی شوند. 

افزون بر آن در گام نخست، آگاه‌سازی اهالی ساکن در این مناطق را برای آمادگی در مقابل زلزله و کاهش خسارت‌های حاصل از آن با آموزش‌های مدیریت بحران در دستور کار داریم. هسته مدیریت بحران نیز در روستا‌ها با محوریت استانداری، همکاری و هماهنگی فرمانداری‌ها، بخشداری‌ها، دهیاری‌های، اعضای شورا‌ها، فرهنگیان مستقر، مسئول خانه بهداشت و مانند آن تشکیل شده است. 


ارتباط فوری با مدیران

مدیرکل مدیریت بحران استانداری زنجان در پاسخ به این سوال‌ خبرنگار همشهری که در حوادث نقش برقراری ارتباط در زمان طلایی مهم است، برای آن چه برنامه‌ای دارید، می‌گوید: استفاده از تلفن ماهواره‌ای در زمان بحران هزینه ‌زیاد و کارایی کمی دارد به این دلیل برنامه‌ریزی شده است که همه مدیران و افرادی که در مدیریت بحران نقشی برعهده دارند، یک خط تلفن 5 رقمی اختصاصی داشته باشند تا در شرایط بحرانی بتوانند با سهولت ارتباط برقرار کنند (50 تا 60 دستگاه). 

سلیمی تصریح می‌کند: آموزش در کاهش آثار حوادث نقش موثری دارد و به این دلیل آموزش مستمر شهروندان همیشه در دستور کار بوده و هست. سال قبل 167 دوره آموزشی برای 182 هزار و 538 نفر در قالب 80 هزار و 886 ساعت برگزار کردیم. امسال هم این روند ادامه دارد و سند جامع آموزشی در این حوزه تدوین شده است. قبلا 16 کارگروه برای مدیریت حوادث غیر‌مترقبه داشتیم.

 با ابلاغ قانون جدید مدیریت بحران وظیفه هر دستگاهی قبل، حین و بعد از بحران به وضوح مشخص است و ارزیابی عملکرد دستگاه‌های اجرایی در این حوزه نیز براساس این وظایف است. برای اسکان اضطراری هم همه اماکن حائز شرایط اسکان فوری و ضروری مانند هتل‌ها، مساجد، مدارس، مراکز آموزشی، ورزشی و فرهنگی و مانند آن شناسایی شده است. 


بافت متراکم 

آسیب‌پذیرترین بافت فرسوده در مرکز استان، یعنی شهرستان زنجان، قرار دارد. فرماندار شهرستان زنجان در این ‌باره می‌گوید: 7 تا 8 نقطه در داخل بافت شهری زنجان مانند اسلام‌آباد، نجف‌آباد، وحدت، کوی فاطمیه و... بافت آسیب‌پذیر دارد (سکونتگاه‌های غیر‌رسمی) و مناطق روستایی شهرستان زنجان نیز مقاوم‌سازی نشده است. یعنی بافتی که اصول ساخت فنی ساختمان در آن رعایت نشده یا از مصالح نامناسب برای ساخت بنا‌ها استفاده شده است و بافت متراکم نیز دارد. 

رضا عسگری با یاد‌آوری این‌که در بافت شهری شهرستان زنجان100 تا 110 هزار نفر و در بافت روستایی این شهرستان نیز حدود 70هزار تا 80هزار نفر در بافت فرسوده، غیر‌مقاوم و متراکم زندگی می‌کنند، می‌افزاید: ستاد باز‌آفرینی شهرستان زنجان در 2 سال اخیر تسهیلات مناسبی را در اختیار دستگاه‌های فعال خدمات‌رسان قرار داده است.

 از نظر اصلاح زیر‌ساخت‌ها در بافت‌های شهری نگرانی نداریم، زیرا سال قبل در حوزه باز‌آفرینی شهری 30 میلیارد ‌تومان تسهیلات اختصاص دادند و امسال نیز این روند ادامه دارد. 


اختصاص تسهیلات برای بهسازی 

فرماندار شهرستان زنجان تصریح می‌کند: برای بهسازی بافت فرسوده و نوسازی اماکن شهری و روستایی، بنیاد مسکن و اداره راه‌ و شهرسازی تسهیلات ساخت با معرفی به بانک‌های عامل ارائه می‌کنند. بهسازی بافت فرسوده در مناطقی مانند زینبیه شرقی و غربی آغاز شده است، اما روند کار مطلوب نیست و باید با سرعت بیشتری در سایر نقاط شهرستان ادامه یابد. از شهروندان تقاضا داریم با همکاری و همدلی برای نوسازی بافت محل سکونت خود اقدام کنند.

 اگر زلزله با شدت 5 ریشتر در شهرستان واقع شود، در بافت فرسوده و متراکم شهرستان خسارت سنگینی را شاهد خواهیم بود. مشوق‌های لازم برای بهسازی بافت نیز به شرکت‌های خدمات‌رسان اختصاص داده شده است. 

وی با اشاره به وقوع و تجربه زلزله سال‌های اخیر در شهر‌ستان‌های طارم، خدابنده، بویین‌زهرا و آوج ادامه می‌دهد: با وقوع زلزله در استان، مدیران استان برای مدیریت بحران تجربه‌های مفیدی را کسب کردند حتی در حوادث طبیعی به‌ عنوان استان معین به استان‌های مجاور خدما‌ت‌دهی کرده‌اند.

 در این میان همکاری مردم در بهسازی هم برای کاهش آسیب‌ها موثر است که تاکنون کافی نبوده است و به صورت حدودی 40 درصد از جمعیت آسیب‌پذیر بافت فرسوده شهرستان زنجان برای بهسازی محل سکونت خود اقدام کرده‌اند. 

عسگری می‌گوید: در داخل شهر زنجان محلات پر‌تراکم، خانه‌های کوچک و پر‌جمعیت داریم و مردم باید برای نوسازی و بهسازی محل سکونت خود در این بافت اقدام جدی انجام دهند. 

شرکت‌های خدمات‌رسان زیر‌ساخت‌های شهری را در سال‌های اخیر در این محدوده به‌روز‌رسانی کرده‌اند و برای اسکان اضطراری در شهر نقاطی ارزیابی و پیش‌بینی شده است. تسهیلات بهسازی بافت فرسوده روستایی حدود 40 میلیون ‌تومان با سود 5 درصد و در محیط شهری نیز 50 تا 60 میلیون‌ تومان برای هر واحد است. 


برنامه هلال‌احمر برای امداد‌رسانی 

مدیر‌عامل جمعیت هلال‌احمر استان زنجان می‌گوید: حوادث طبیعی هیچ زمانی خبر نمی‌کند براساس این قاعده باید همیشه برای وقوع و پیشگیری از آثار منفی و خسارت‌زای حوادث طبیعی آمادگی داشت تا در مدیریت بحران موفق عمل کرد و خسارت‌های مادی و معنوی وقوع بحران را به حداقل رساند. 

شهرام میرزایی بیان ‌می‌کند: یکی از راهبرد‌های اصلی که در مدیریت بحران بسیار مهم و تاثیر‌گذار است و آثار حوادث طبیعی را به حداقل کاهش می‌دهد، آموزش مردم است. یعنی کسانی که در خط مقدم بحران و حوادث قرار دارند تا قبل از دریافت کمک‌های امدادی و خدماتی از نهاد‌های متولی می‌توانند در این حوزه نقشی موثر داشته باشند. 

وی با یاد‌آوری این‌که استان زنجان براساس آمار موجود یک میلیون‌ و 57 هزار نفر جمعیت دارد، می‌افزاید: سال گذشته بیش از 13 هزار نفر آموزش‌های مقدماتی حوزه مدیریت کمک‌‌های امدادی هلال‌احمر را آموختند. امسال نیز پیش‌بینی کرده‌ایم 15 هزار نفر در این کلاس‌های آموزشی شرکت خواهند کرد. این آموزش‌ها هر سال برای جامعه هدف برگزار می‌شود. 

مدیر‌عامل جمعیت هلال‌احمر استان زنجان توضیح می‌دهد: نقاط اسکان اضطراری را نیز طبق ضوابط با هماهنگی مدیریت بحران استان و فرمانداران شناسایی و مشخص کرده‌ایم. 

در شهر‌های با جمعیت کمتر از 500 هزار نفر سالن‌های ورزشی و بوستان‌ها را داریم یعنی فضایی باز و بدون خطر که امکان دسترسی سریع به خدمات امدادی دارند و به سرعت امکان امداد‌رسانی با کمترین موانع در آنجا وجود دارد. امکانات امدادی هلال‌احمر نیز در قالب انبار پشتیبانی و نیرو‌‌های امدادی ساماندهی و برنامه‌ریزی شده است.