لایه‌برداری از تحریم‌های تکراری

آیا افزایش فشار تحریم‌های آمریکا علیه بانک مرکزی، صندوق توسعه ملی و یک شرکت ایرانی،  اثر ملموسی بر اقتصاد و معیشت ایران دارد یا آنگونه که رئیس‌کل بانک مرکزی و یک عضو هیأت امنای صندوق توسعه ملی می‌گویند، این تحریم‌ها توخالی است و اثر چندانی نخواهد داشت؟ اقدام دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا برای افزایش فشار تحریم‌ها کدام بخش‌های اقتصادی و زندگی مردم ایران را هدف قرار داده و آیا این سیاست فشار حداکثری، باعث  تسلیم ایران خواهد شد؟  به گزارش همشهری، بررسی اظهارنظر‌های مطرح‌شده نشان می‌دهد که کاخ سفید مصمم است تا شریان‌های اصلی نقل‌و‌انتقال ارز را از 2مسیر بانک مرکزی و صندوق توسعه ملی‌ ببندد و با تشدید نارضایتی‌های عمومی، سیاستمداران ایرانی را وادار سازد تا به مذاکره دوباره دل ببندند، اما تجربه نشان داده جمهوری اسلامی تحت هرفشار تحریم و تهدیدی مذاکره نخواهد کرد، به‌ویژه آنکه با تحریم دوباره بانک مرکزی به‌نظر می‌رسد برخلاف ادعای دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده، آمریکا دیگر تیری در ترکش تحریم‌ها ندارد؛ چنان‌که عبدالناصر همتی، رئیس‌کل بانک مرکزی می‌گوید: تحریم دوباره بانک مرکزی نشان داد دست آمریکا برای یافتن اهرم فشار علیه ایران خالی است.مقامات کاخ سفید با تشدید تحریم بانک مرکزی و صندوق توسعه ملی 2کانال اصلی تامین ارز اقتصاد ایران را هدف قرار داده‌اند و بر این گمان هستند که تحریم صندوق یادشده، منابع تامین مالی برای بسیاری از طرح‌های اقتصادی را در تنگنا قرار می‌دهد. این برای نخستین‌بار است که دولت آمریکا به‌صورت مستقیم صندوق توسعه ملی را هدف تحریم‌ها قرار می‌دهد. اما محمد حسینی، عضو هیأت امنای صندوق توسعه ملی درباره میزان اثر تحریم‌ها بر این صندوق می‌گوید: تحریم‌های جدید تأثیر بزرگی بر عملکرد آن نخواهد داشت. به گفته عضو هیأت امنای صندوق توسعه ملی، شاید با تحریم‌ها انجام کارها مقداری سخت شود، اما روند پرداخت منابع صندوق متوقف نخواهد شد و گزینه بلوکه‌کردن منابع آن هم منتفی است.

عبدالناصر همتی، رئیس‌کل بانک مرکزی با تأکید بر افزایش تاب‌آوری اقتصاد ایران تأکید می‌کند:‌ تجارت و مبادلات مالی ایران از راه‌هایی انجام می‌شود که غیرقابل تحریم است. به‌نظر می‌رسد اشاره همتی، به توافق‌های بین ایران با برخی کشورها برای ایجاد کانال‌های جدید مالی و پولی با کنارگذاشتن دلار آمریکا در مبادلات تجاری است. این تا حدود زیادی مشابه ‌نظر جواد صالحی اصفهانی، استاد اقتصاد دانشگاه ویرجینیا‌تک آمریکا و پژوهشگر مؤسسه بروکینگز است. صالحی اصفهانی با نقد سیاست فشار حداکثری ترامپ برای ضربه‌زدن به اقتصاد ایران، به‌صورت تلویحی ادعای رئیس‌کل بانک مرکزی ایران را تأیید می‌کند و می‌گوید: اقتصاد ایران تا فروپاشی کامل مدنظر آمریکایی‌ها فاصله بسیاری دارد. این اقتصاددان برجسته ایرانی به صراحت می‌گوید: داده‌های تازه نشان می‌دهد به‌رغم اینکه سیاست «فشار حداکثری» ترامپ صادرات نفت ایران را به‌شدت کاهش داده و به اقتصاد آن آسیب جدی زده، اما نتوانسته چیزی شبیه فروپاشی اقتصادی را در این کشور ایجاد کند. محاسبات این اقتصاددان ایرانی مقیم آمریکا نشان می‌دهد: اقتصاد ایران در آنچنان سراشیبی تندی قرار ندارد که به این زودی‌ها بتواند ایران را به تسلیم‌شدن وادارد.

او با اشاره به برخی شاخص‌های کلان اقتصاد ایران، تأکید می‌کند: اقتصاد ایران از تحریم آسیب‌دیده اما آنطور که ترامپ تشریح می‌کند، فاجعه‌ای رخ نداده است. به گفته او، برای بیشتر ایرانیان اظهارات ترامپ مبنی بر اینکه ایرانی‌ها حتی پول خرید نان را هم ندارند، نشان داد که او چقدر با پیامدهای سیاست خودش ناآشناست. کسانی که به ایران سفر می‌کنند، دیده‌اند که قفسه‌های فروشگاه‌ها مملو از کالاست و در مراکز توزیع دولتی از صف‌های طولانی که معیاری برای اقتصادهای مصیبت‌زده مانند ونزوئلا‌ست، خبری نیست.

صالحی اصفهانی در ادامه نقد سیاست تحریم ایران، می‌گوید: اگرچه افزایش قیمت‌ها همراه با 3برابر‌شدن ارزش دلار، درآمدهای خانوارها را در مناطق شهری و روستایی ‌ 7 تا 9درصد کاهش داده اما این کاهش‌ها آنقدر چشمگیر نیست که طبق انتظار دولت ترامپ آتش اعتراض را در مناطق شهری شعله‌ور کند. او در ادامه به گزارش صندوق بین‌المللی پول اشاره می‌کند و توضیح می‌دهد: رشد منفی اقتصادی در ایران در 2020میلادی پایان خواهد یافت و رشد مثبت یک‌درصدی سالانه تا 2024محقق خواهد شد. اگرچه این پیش‌بینی چندان نویدبخش نیست، اما برای متقاعد‌کردن رهبران ایران به تسلیم‌نشدن کافی است.
او در پایان تأکید می‌کند: اگرچه چشم‌اندازهای احیای اقتصاد ایران نامشخص است، اما با اطمینان می‌توان فرضیه قرار‌داشتن آن را در «سراشیبی مرگ» تکذیب کرد.

تحریم علیه سلامت و معیشت 
روی دیگر سکه فشار حداکثری تحریم‌ها، ابتر‌کردن تلاش‌های ایران با کشورهای اروپایی حاضر در برجام برای فعال‌سازی کانال مالی اینستکس است؛ موضوعی که مشاور سابق اوفک (دفتر کنترل دارایی‌های خارجی وزارت خزانه‌داری آمریکا) با اذعان به آن می‌گوید: تحریم بانک مرکزی ایران در واقع اقدامی علیه تجارت کالاهای بشردوستانه است و بار اصلی آن به مردم عادی تحمیل می‌شود. برایان او.تول با اشاره به اینکه بانک مرکزی ایران پیش‌تر هم تحریم شده بود، می‌افزاید: کارکرد تحریم‌های جدید این است که بانک مرکزی ایران معافیت‌های مرتبط با تجارت اقلام بشردوستانه را از دست خواهد داد و به این ترتیب ورود غذا، دارو و لوازم پزشکی به ایران دشوارتر از گذشته خواهد شد. به گفته این مقام سابق اوفک، تا قبل از وضع تحریم اخیر، بانک مرکزی از تحریم‌های ثانویه آمریکا معاف بود و نهادهای خارجی ازجمله سازوکار مالی اتحادیه اروپا برای تسهیل تجارت با ایران می‌توانستند بدون قرار‌گرفتن در معرض تحریم، با آن مراوده مالی داشته باشند، اما از این به بعد هرگونه تجارت اقلام بشردوستانه با ایران نمی‌تواند با مشارکت بانک مرکزی این کشور انجام شود. او می‌افزاید: این تصمیم، مخالفت شرکای آمریکا در اقصی نقاط جهان، به‌ویژه کشورهای اروپایی، که می‌خواهند کالاهای بشردوستانه را به ایران صادر کنند‌ نیز برخواهد انگیخت زیرا تحریم بانک مرکزی رسما طرف ایرانی را از اینستکس حذف خواهد کرد.

بازخورد تحریم‌ها در ایران
بازتاب افزایش فشار تحریم‌ها به‌ویژه بر بانک مرکزی ایران در داخل کشور نشان می‌دهد احتمال سخت‌تر‌شدن نقل‌و‌انتقالات ارزی برای تجارت کالاها وجود دارد و البته واکنش خنثی بازار داخلی ارز نشان داد که دست‌کم انتظارات تورمی متصور نیست. البته غلامعلی فارغی، رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق ایران می‌گوید: تحریم بانک مرکزی تامین نهاده‌های کشاورزی را کندتر و هزینه‌برتر می‌کند. او می‌افزاید: براساس قوانین بین‌المللی نباید در هیچ شرایطی برای تامین نهاده‌های کشاورزی، غذایی و دارویی کشورها مشکل ایجاد شود، اما تحریم‌های آمریکا از همان ابتدا در این زمینه‌ برای ما مشکل‌ساز بوده و تحریم جدید نیز تامین این نهاده‌ها را کندتر و هزینه‌برتر می‌کند.
وحید شقاقی شهری، از کارشناسان اقتصادی با بیان اینکه اقدام دولت آمریکا مبنی بر تحریم بانک مرکزی و صندوق توسعه ملی نمادین و دارای رویکرد سیاسی است، معتقد است: قطع ارتباط مالی بانک‌ مرکزی با نهادهای مالی امکان‌پذیر نیست. او می‌افزاید: در تحریم‌های گذشته فقط شهروندان آمریکایی حق مبادله با بانک مرکزی ایران را نداشتند اما در تحریم‌های جدید چون بانک مرکزی نهاد مشمول حمایت از تروریسم قرار گرفته است، هر شهروندی از هر کشور دیگری درصورت مبادله با بانک مرکزی ایران نیز مشمول تحریم می‌شود.

فشار تحریم‌ها تأثیری بر بازارها ندارد
سید‌حسین سلیمی، عضو هیأت مدیره بانک خاورمیانه هم با اشاره به تحریم دوباره بانک مرکزی تأکید می‌کند: این موضوع تأثیر چندانی بر بازارها نخواهد داشت و بیشتر جنبه روانی و تبلیغاتی دارد. او می‌گوید: پیش از این نیز با توجه به تحریم‌های یکجانبه آمریکا، نقل‌و‌انتقال پول با مشکل مواجه بود و با اعمال تحریم جدید، اتفاق جدیدی رخ نداده و محدودیت‌ها بیشتر نخواهد شد. سلیمی در عین حال توضیح می‌دهد: البته هر نوع تحریمی تأثیر روانی و انتظاری و همچنین افزایش ریسک معاملات در بازار را به همراه خواهد داشت و تحریم جدید نیز از این موضوع مستثنی نیست. او می‌گوید: با توجه به قانون اساسی آمریکا، با توجه به دستور اجرایی دونالد ترامپ به‌عنوان رئیس‌جمهور آمریکا در تحریم بانک مرکزی، رئیس‌جمهور بعدی این کشور (هر فردی که باشد)، برای برداشتن تحریم بانک مرکزی ایران به کسب مصوبه کنگره نیاز خواهد داشت که این موضوع روند برداشتن این تحریم را زمان‌بر خواهد کرد.

همتی : اعمال تحریم‌های تــکـراری نشان می‌دهد دست آمریکا خالی است


حسـینــی: تحریم صندوق توسعه‌ملی، در پرداخت تسهیلات ارزی تأثیر ندارد


جوادصالحی اصفهانی: تحریم‌ها باعث فروپاشی اقتصاد ایران نخواهد شد


برایان اوتول: تحریم‌های جدید به دشوارتر‌شدن واردات غذا و دارو می‌انجامد


سلیـمــی: تحــریــم دوباره بانک مرکزی جنبه تبلیغاتی و روانی دارد


شقاقی شهری: قطع ارتباط مالی بانک‌ مرکزی با نهادهای مالی امکان‌ ندارد


فـارغـی: تحریم، تامین نهاده‌های کشاورزی را کندتر می‌کند