«ولایت پاکستان»؛ سنگر جدید داعش

محمد امین خرمی ـ خبرنگار

نفس‌های داعش ماه‌هاست که در عراق و سوریه به‌شماره افتاده اما تقلای این گروه برای زنده ماندن، به تقویت حضور نیروهای آن ابتدا در افغانستان و اکنون در پاکستان منجر شده است.
«داوود محسود» که زمانی از فرماندهان ارشد گروه «تحریک طالبان پاکستان» به‌شمار می‌رفت، اکنون به‌عنوان رهبر «ولایت پاکستان» داعش منصوب شده تا با استفاده از نفوذی که در پاکستان دارد بتواند با جذب نیروهای تازه، پایگاهی جدید برای این گروه در منطقه شبه‌قاره ایجاد کند.
داوود محسود معروف به حاجی‌داوود، تا 2سال پیش رهبری نیروهای تحریک طالبان پاکستان در شهر کراچی را به‌عهده داشت اما اختلاف با برخی رهبران ارشد این گروه باعث جدایی او و پیوستنش به داعش شد. داوود محسود از معدود افراد مورد اعتماد حکیم‌الله محسود، از رهبران پیشین تحریک طالبان پاکستان بود که در سال2013 در حمله پهپادهای آمریکایی در پاکستان کشته شد. حاجی‌داوود از اعضای قبیله هیبت خیل در منطقه وزیرستان جنوبی پاکستان است و پیش از آنکه به طالبان پاکستان بپیوندد، جزو نیروهای پلیس کراچی بود.
داوود محسود در سال2017 پس از اعلام بیعت با داعش که از حدود 3سال قبل‌تر با نام ولایت خراسان در افغانستان اعلام موجودیت کرده بود، خانواده‌اش را از مرز عبور داد و به مناطق تحت کنترل داعش در افغانستان نقل مکان کرد. اکنون منابع امنیتی در پاکستان اعلام کرده‌اند اطلاعاتی در دست دارند که نشان می‌دهد حاجی‌داوود به پاکستان بازگشته و در ایالت بلوچستان مستقر شده است.

تقویت داعش با جذب نیرو
تحریک طالبان پاکستان در سال2007 از سوی بیت‌الله محسود پایه‌گذاری شد. این گروه ارتباط نزدیکی با طالبان افغانستان دارد اما برخلاف این گروه که به‌دنبال ساقط کردن حکومت مرکزی افغانستان و بیرون کردن نیروهای خارجی از این کشور است، هدف اصلی‌اش مبارزه با دولت مرکزی در پاکستان و تشکیل یک امارت اسلامی در این کشور است. تحریک طالبان پاکستان همچون چتری دیگر گروه‌های تروریستی فعال در پاکستان را دربر می‌گیرد و سازماندهی‌کننده آنان است.
بیت‌الله محسود در سال2009 و جانشینش حکیم‌الله محسود در سال2013، در حمله پهپادهای آمریکایی کشته شدند. ملا فضل‌الله، جانشین حکیم‌الله محسود در پی آغاز عملیات گسترده ارتش پاکستان علیه گروه تحریک طالبان به افغانستان گریخت، اما او هم در نهایت در خاک افغانستان هدف حمله پهپادهای آمریکایی قرار گرفت و کشته شد. تحریک طالبان پاکستان پس از کشته شدن ملافضل‌الله، مفتی نور ولی محسود را به‌عنوان رهبر تازه خود برگزیده است اما گفته می‌شود که او نیز در مناطق مرزی نزدیک به پاکستان، در خاک افغانستان به‌سر می‌برد.
عدم‌حضور کادر رهبری تحریک طالبان در خاک پاکستان، باعث ایجاد اختلافات در این گروه شده است. به همین دلیل، بازگشت داوود محسود به پاکستان، احتمال جدایی نیروهای تحریک طالبان پاکستان از این گروه و پیوستن‌شان به داعش را تقویت کرده است. همین الگو در افغانستان نیز دنبال شد. در سال2014 و اوایل سال2015، زمانی که داعش با عنوان ولایت خراسان در افغانستان اعلام موجودیت کرد و پاکستان و ایران را نیز جزو مناطق تحت سیطره خود نامید، برخی از نیروهای به‌شدت افراطی طالبان به این گروه پیوستند. داوود محسود نیز جزو چهره‌های افراطی و البته کاریزماتیک تحریک طالبان پاکستان به‌شمار می‌رفت و تعیین او به‌عنوان امیر ولایت تازه‌تأسیس پاکستان، به روند جذب نیروهای داعش در این کشور کمک می‌کند.

داعش در افغانستان و پاکستان
گروه داعش حدود 5‌ماه پیش با انتشار اطلاعیه‌ای اعلام کرد که با جدا کردن پاکستان از ولایت خراسان، ولایت پاکستان را ایجاد کرده است. داعش همچنین در زیرمجموعه خلافت خودخوانده‌اش، هند را به‌عنوان ولایت هند نامگذاری کرد.
داعش در سال2014، یعنی زمانی که بخش عمده مناطق تحت کنترل خود در عراق و سوریه را از دست می‌داد، پرچم خود را در افغانستان علم کرد تا نشان دهد نه‌تنها موجودیت خود را حفظ کرده، بلکه همچنان در حال توسعه مناطق تحت پوشش خود است. نیروهای داعش وابسته به ولایت خراسان، هم در خاک افغانستان و هم در خاک پاکستان، شیعیان را هدف اصلی حملات خود قرار داده‌اند.
اگرچه داعش در سال2014 با انتشار چند ویدئوی تبلیغاتی در افغانستان اعلام موجودیت کرد، اما حمله این گروه در سال2016 به یک تجمع اعتراضی شیعیان در کابل، همه را متوجه داعش در افغانستان کرد. این حمله 80کشته و بیش از 400زخمی به‌جا گذاشت. داعش پس از آن، حملات خونین به مسجد باقرالعلوم(ع) و مسجد امام زمان(ع) را نیز ترتیب داد. سال گذشته، حمله به یک شعبه رأی‌گیری در منطقه شیعه‌نشین غرب کابل و‌ ماه قبل حمله به یک عروسی شیعیان در پایتخت افغانستان نیز صدها قربانی گرفت.
حضور داعش در افغانستان طی سال‌های اخیر محدود به برخی مناطق کوهستانی در 2ولایت «ننگرهار» و «کونار» در نزدیکی مرز پاکستان بوده است اما سال گذشته زمانی که نیروهای این گروه موفق شدند منطقه‌ای را در ولایت «جوزجان» در شمال افغانستان به تصرف درآورند، همه گروه‌های حاضر در افغانستان ازجمله طالبان متوجه خطری تازه شدند. حضور داعش در این منطقه، درگیری‌‌های پراکنده میان طالبان و داعش را نیز به‌دنبال داشته است. از آنجا که مناطق اولیه تحت کنترل داعش در ننگرهار و کونار، مناطق نه‌چندان مهم کوهستانی به شمار می‌رفتند، حضور این نیروها در وضعیت آشفته افغانستان چندان جدی گرفته نمی‌شد. اکنون اما برآورد نهادهای امنیتی آمریکا این است که داعش موفق شده حدود 3هزار نیرو را در افغانستان جذب کند؛ نیروهایی که در همین مناطق نه‌چندان مهم، سازماندهی شده و آموزش دیده‌اند.
در پاکستان، حملات داعش اغلب از سوی نیروهای «لشکر جهنگوی» انجام می‌شود که با این گروه اعلام بیعت کرده است. شیعیان هزاره در منطقه بلوچستان پاکستان، هدف اغلب حملات لشکر جهنگوی بوده‌اند. طبق گزارش کمیسیون حقوق بشر پاکستان، بین سال‌های 2012 تا 2017، بیش از 500نفر از هزاره‌ها در بلوچستان در حملات تروریستی کشته شده‌اند.
طی ماه‌های اخیر، در درگیری میان نیروهای امنیتی پاکستان و نیروهای داعش، تعدادی از اعضای این گروه در مرکز ایالت بلوچستان یعنی شهر کویته و اطراف آن کشته شده‌اند. به گفته پلیس ضدتروریسم پاکستان، شهرهای دیگر بلوچستان ازجمله خضدار، قلات و مستونگ نیز به پایگاه داعش تبدیل شده‌اند.
غیر از لشکر جهنگوی، دیگر گروه‌های تروریستی مستقر در منطقه بلوچستان پاکستان ازجمله گروه جیش‌العدل که منشعب از گروه تروریستی جندالله است نیز با گروه داعش همکاری دارند. جیش‌العدل پس از نابودی گروه جندالله به رهبری عبدالمالک ریگی، اعلام موجودیت کرد و در بسیاری از حوادث و حمله‌های تروریستی در منطقه سیستان و بلوچستان در خاک ایران نقش داشته است. مستقل شدن ولایت پاکستان از ولایت خراسان و حضور داوود محسود در رأس هرم رهبری داعش در پاکستان می‌تواند به تقویت گروه جیش‌العدل نیز منجر شود.