گزارش اختصاصی همشهری از پایان چهل‌وچهارمین دوره جشنواره بین‌المللی فیلم تورنتو
مسابقه لاک‌پشت و خرگوش
کاوه جلالی ـ روزنامه‌نگار
روز پانزدهم سپتامبر و در بعدازظهری آفتابی، مراسم اختتامیه چهل‌وچهارمین دوره جشنواره بین‌المللی فیلم تورنتو برگزار شد و منتقدان و کارشناسان سینمایی تا حد زیادی فیلم‌های اصلی اکران پاییز و زمستان را شناختند تا رقابت بر سر جایزه اسکار رسماً آغاز شود.
امسال پنجمین دوره‌ای بود که بخش رقابتی جشنواره با عنوان «پلتفرم» برگزار می‌شد که در آن 10فیلم برای جلب نظر هیأتداوران با هم به رقابت می‌پرداختند. فیلم «مارتین ادن»، دومین فیلم داستانی بلند پترو‌مارسلو از ایتالیا، توانست جایزه اصلی این بخش را از آن خود کند. فیلم، اقتباسی است از رمان جک لندن، نویسنده آمریکایی اما فیلمساز توانسته با انتقال داستان از آمریکا به شهری ناشناخته در ایتالیا، ظرافت‌های کمتر دیده‌شده‌ای در سینمای روایی امروز جهان را به فیلمش تزریق کند و در عین حال با پرداختن به مضامینی مثل آگاهی طبقاتی، عدالت و مبارزه طعم سینمای کلاسیک ایتالیا را به تماشاگرانش بچشاند.
جایزه بخش سینما آسیا پاسیفیک هم به فیلم «1982» ساخته خالد‌موأنس از لبنان رسید. در بیانیه هیأتداوران ذکرشده است که فیلم به سبب «در یک قاب قراردادن معصومیت و لطافت کودکی با وحشت وقایع تاریخی، قابل‌ستایش است» اما خود فیلم چندان موردتوجه تماشاگران قرار نگرفت و چند نوبت نمایش هم نتوانست تماشاگران زیادی را به سالن بکشاند.
فیلم، داستان عشق و عاشقی چند بچه‌مدرسه‌ای در کشاکش جنگ داخلی لبنان را روایت می‌کند اما ریتم کُند و روایت بی‌اوج و فرود، توقع تماشاگر را برآورده نمی‌کند. دوربین از مدرسه خارج نمی‌شود (جز چند سکانس کوتاه) اما از دیگر سو از پیوندزدن دنیای بیرون و درون مدرسه هم ناتوان است.
اما تیف بیش از هر چیز یک جشنواره مردمی است و مهم‌ترین جایزه آن نیز فیلم منتخب از نگاه تماشاگران است. بزرگ‌ترین جایزه این دوره از تیف به فیلم«جوجو خرگوش» ساخته وایکا واتی‌تی از نیوزیلند رسید و 15هزار دلار کانادا را تصاحب کرد؛ فیلمی هجوآمیز درباره نازیسم و داستان پسربچه‌ای است که دوست خیالی‌اش آدولف هیتلر (با بازی خود کارگردان) است. بنا بر یک قانون نانوشته، برنده این جایزه، راه هموارتری به‌سوی اسکارِ بهترین فیلم پیش‌رو دارد و یک مرور تاریخی صحت این مسئله را تأیید می‌کند؛ «12سال بردگی»، «لالالند»، «کتاب سبز»، «3بیلبورد خارج از میسوری»، همه در هر دو جایزه تیف و اسکار مشترک بودند، اما مسئله امسال کمی پیچیده‌تر به‌نظر می‌رسد.
کمتر کسی فکر می‌کرد این فیلم، به‌رغم جنجالی‌بودن، جایزه اصلی را از آن خود کند و علاوه بر این، می‌شد در نظریات منتقدانی که در صف‌ها ایستاده‌اند هم شنید که چندان بافیلم همراه نیستند. حال سؤال اینجاست که فیلم تا چه اندازه می‌تواند در فصل اسکار موفق باشد؟ منتقد سینمایی CBC (شبکه رادیو تلویزیونی دولتی کانادا) ماجرا را اینگونه شرح داده است: «اول اینکه فیلم بیشتر از آنکه کمدی باشد، هجوآمیز است و همه می‌دانند کمتر فیلم کمدی موردتوجه اعضای آکادمی اسکار قرار می‌گیرد، دیگر چه رسد به فیلمی هجوآمیز و نکته دوم اینکه اسکار بیشتر به فیلم‌های همدلی‌برانگیز توجه دارد؛ فیلمی مثل «زندگی زیباست» ساخته روبرتو بنینی که مایه‌های کمدی هم داشت، اما «جوجو خرگوش»، به‌هیچ‌وجه همدلی برانگیزاننده نیست.»
دومین فیلمی که توانست بیشترین آرای مردمی را به‌دست بیاورد، «داستان‌های ازدواج» آخرین ساخته نوحا بومبک از آمریکا بود و پشت سر اینها «انگل» به کارگردانی بونگ جون‌هو قرار داشت؛ فیلمی که در بهار گذشته توانسته بود نخل طلای جشنواره کن را از آن خود کند.
نکته جالب توجه دست خالی‌ماندن فیلمی است که بیشترین کنجکاوی را میان مردم و منتقدان برانگیخته و تازه شیر طلایی جشنواره ونیز را نیز تصاحب کرده بود: «جوکر». تمام بلیت‌های اکران مردمی جوکر حتی پیش از شروع جشنواره به فروش رسیده بودند و فیلم همزمان در 2سالن بزرگ برای اهالی رسانه پخش شد. روزهای بعد کمتر مکالمه‌ای بود که دست‌آخر به جوکر ختم نشود اما گویا این کنجکاوی برای بردن جایزه کافی نبود. البته شاید هم حرکت لاک‌پشتی فیلم، آن را به قله اسکار برساند.
با به پایان رسیدن تیف دیگر چند ورق بیشتر از تقویم سینمایی سال۲۰۱۹ باقی نمانده است. برای دانستن نتیجه نهایی این بازی باید تا شب یکشنبه نهم فوریه سال آینده میلادی (شب اسکار) صبر کنیم.
در همینه زمینه :
