محیط زیست
کلنگ کارخانه فولاد اندیمشک در شرایطی بر زمین خورد که این پروژه فاقد ارزیابی‌های کامل محیط‌زیستی است
محیط زیست بازهم قربانی صنعت شد
سازمان حفاظت محیط‌زیست در برابر احداث صنایع آلاینده در خوزستان سکوت کرده است
الهام مصدقی راد/خبر‌نگار
حدود 4ماه قبل کلنگ آغاز فعالیت پروژه بزرگ صنعتی دیگری در اندیمشک بر زمین خورد؛ احداث کارخانه فولاد اندیمشک! به‌گفته استاندار خوزستان، بزرگان صنعت فولاد کشور در این پروژه حضور دارند و فعالیت آن تأثیر مثبتی در رونق اقتصادی منطقه دارد. اما جدای از تأثیرات مثبتی که این پروژه به‌گفته شریعتی استاندار خوزستان در حوزه اقتصاد و اشتغال دارد، هنوز ارزیابی‌های محیط‌زیستی این پروژه به‌طور کامل مورد بررسی و ارزیابی قرار نگرفته است.
کارخانه فولاد اندیمشک در حالی قرار است عملیات اجرایی خود را آغاز کند که اداره حفاظت از محیط‌زیست اندیمشک از روالی همیشگی در پروژه‌هایی از این دست خبر می‌دهد.
کارشناسان محیط‌زیست معتقدند، احداث صنعت مملو از آلودگی‌های محیط‌زیستی فولاد باید پیش از اجرا به‌طور کامل مورد بررسی محیط‌زیستی قرار بگیرد و احداث کارخانه فولاد و استقرار آن در خوزستان در شرایطی که این استان با آلودگی ناشی از پدیده گردوغبار دست و پنجه نرم می‌کند، اهمیت بررسی‌های محیط‌زیستی پیش از آغاز عملیات اجرایی را چندین برابر می‌کند.
عیسی کلانتری، رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست سال گذشته و در مراسم معارفه مدیرکل جدید محیط‌زیست خراسان‌رضوی گفته بود: «ما نسبت به استقرار آمایشی کشور بی‌توجه بوده‌ایم. در واقع در مناطقی که آب وجود ندارد اجازه داده شده صنعت آب‌بر مستقر شود، مانند شهر چند میلیونی اصفهان که آب آشامیدنی ندارد، حال آنکه آب‌برترین صنایع کشور در اصفهان ایجاد شده است.»
مقصود کلانتری از استقرار آب‌برترین صنایع کشور، احداث کارخانه‌های صنعت فولاد است که رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست در لفافه به استقرار آن در استان خشک و کم آب اصفهان خرده گرفت. هرچند که بعد از آن هم دیگر کارخانه‌های فولاد کشور یکی پس از دیگری در نقاط نامناسب افتتاح شدند. نمونه این صنعت آلاینده کارخانه فولاد بافت در استان کرمان است که اکنون آماده بهره‌برداری است.
اما به جز آب‌بر بودن صنعت فولاد، تأثیرات منفی این صنعت بر افزایش آلودگی هوا را نیز نباید نادیده گرفت.
پریسا احمدی، دانش آموخته دکتری آلودگی محیط‌زیست به همشهری می‌گوید: «صنعت فولاد به‌دلیل تنوع فعالیت‌ها، دارای انواع آلودگی‌ها، ذرات معلق و گازهای سمی است که اگر تمهیدات فنی و استاندارد لازم برای آن درنظر گرفته نشود، تأثیرات بسیار منفی بر محیط‌زیست و بعد از آن بر انسان خواهد گذاشت و لازم است تمام ارزیابی‌ها و بررسی‌های محیط‌زیستی به درستی انجام شود.»
اردیبهشت‌ماه سال‌جاری، کلنگ احداث کارخانه فولاد اندیمشک در استان خوزستان و با حضور معاون وزیرصنعت، معدن و تجارت و همچنین نماینده اندیمشک در مجلس شورای اسلامی بر زمین زده شد تا یکی از بزرگ‌ترین کارخانه‌های فولاد کشور این بار در استانی با مشکلات جدی گردوغبار احداث شود.
با این حال و با وجود کلنگ‌زنی رسمی و آغاز عملیات اجرایی، این پروژه هم‌اکنون تنها دارای نظر کارشناسی محیط‌زیست در موضوع مکان‌یابی است و هنوز بررسی‌های ارزیابی محیط‌زیستی آن انجام نشده است.
پیگیری‌های همشهری مشخص کرده است که اطلاعات مرتبط با پروژه فولاد اندیمشک اکنون روی میز معاون فنی محیط‌زیست خوزستان قرار دارد و هنوز نتایج بررسی‌های استقرار و مکان‌یابی این پروژه صنعتی که فاقد ارزیابی محیط‌زیستی است، همچون دیگر پروژه‌ها بر سایت سازمان حفاظت محیط‌زیست قرار نگرفته است. این شرایط در حالی ادامه دارد که رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست، دی‌ماه سال 96در بخشنامه‌ای، تمامی معاونت‌های این سازمان را موظف به انتشار اطلاعات مرتبط با مصوبه‌های محیط‌زیستی کرده است.
پیش‌بینی مثبت بودن ارزیابی زیست‌محیطی قبل از انجام آن
مسعود تجریشی، معاون محیط‌زیست انسانی سازمان حفاظت محیط‌زیست اما به همشهری خبر داده است که 54پروژه، بدون مجوز ارزیابی محیط‌زیستی نمی‌توانند کار خود را آغاز کنند که یکی از این موارد کارخانه‌های فولاد است.
او به همشهری می‌گوید: «سازمان حفاظت محیط‌زیست اجرای ضوابط و مقررات را به‌طور جدی دنبال می‌کند و اگر واحد تولیدی، تکنولوژی لازم برای کاهش آلایندگی را داشته باشد، مجوز فعالیت برای او صادر می‌شود. اما اگر پروژه‌ای بدون دریافت ارزیابی محیط‌زیستی قصد افتتاح داشته باشد، برخورد می‌شود و تا رفع مسائل محیط‌زیستی اجازه فعالیت صادر نمی‌شود.»
او با بیان اینکه در ارزیابی‌های محیط‌زیستی باید هم موضوع محیط‌زیست و هم اشتغال را درنظر گرفت؛ به موضوع کلنگ‌زنی احداث کارخانه فولاد اندیمشک بدون داشتن ارزیابی محیط‌زیستی اشاره و تأکید کرد: «اگر مسئولان پروژه، بدون دریافت مجوز محیط‌زیست کلنگ آغاز فعالیت را بر زمین زده باشند، کارشان غیرقانونی است.»
بیشتر از یک‌ماه قبل نیز، رضا رحمانی، وزیر صنعت، معدن و تجارت در گفت‌وگوی اختصاصی خود با همشهری، حفظ محیط‌زیست را از موضوعات با اهمیت برای این وزارتخانه اعلام کرد و گفت: «امکان ندارد بدون نظر سازمان حفاظت محیط‌زیست هیچ کجا مجوز فعالیت صادر شود؛ نه‌تنها در معادن که در صنایع هم اینگونه است.» مسئولان محلی در استان خوزستان اما با وجود اینکه پروژه احداث کارخانه فولاد اندیمشک فاقد ارزیابی محیط‌زیستی است، از همین حالا مثبت بودن ارزیابی‌ها را پیش‌بینی کرده‌اند.
سعید عیدی گماری، مدیر اداره کل حفاظت محیط‌زیست اندیمشک در پاسخ به سؤال همشهری که چرا پیش از ارزیابی کامل محیط‌زیستی، کلنگ احداث کارخانه فولاد در اندیمشک بر زمین خورده است؟ می‌گوید: «یکسری مسائل اداری وجود دارد که روال خودش را دارد. خودتان که بهتر می‌دانید. ما هم به آنها ورود نمی‌کنیم.»
او همچنین درخصوص احتمال دریافت مجوز نهایی از سوی سازمان حفاظت محیط‌زیست برای این پروژه ادامه می‌دهد: «هنوز فعالیت اجرایی احداث کارخانه فولاد آغاز نشده است و نظر کارشناس نیز در مورد مکان احداث این پروژه مثبت بود و روال این است که نظر کمیته نهایی هم مثبت باشد.»
عیدی گماری در پاسخ به این سؤال که با توجه به آلودگی هوا در خوزستان چطور اطمینان دارید نظر کمیته نهایی در صدور مجوز احداث کارخانه آلاینده فولاد در اندیمشک مثبت باشد؟ افزود: «چون نتیجه کارشناسی و استعلام در مورد مکان استقرار این کارخانه مثبت است.»
براساس اظهارات مدیرکل اداره حفاظت محیط‌زیست اندیمشک، ظاهرا نقش کارشناس اولیه درخصوص استقرار و مکان‌یابی به‌مراتب جدی‌تر از داشتن ارزیابی کامل محیط‌زیستی در ارتباط با پروژه‌های دارای آلایندگی بالاست و حتی نظر نهایی را نیز همین گزارش مکان یابی تعیین می‌کند.
جمال شاکری، معاون فنی محیط‌زیست خوزستان نیز در پاسخ به همین سؤال که چرا اجازه کلنگ‌زنی به پروژه‌ای آلاینده که فاقد ارزیابی محیط‌زیستی است داده شده است؟ به همشهری می‌گوید: «کجا را ندیده‌اید که پیش از ارزیابی محیط‌زیستی، کلنگ آن‌را بر زمین نزنند؟! ما با توسعه پایدار مخالف نیستیم. چرخ صنعت باید بچرخد. اما با لحاظ مقررات و ضوابط مرتبط با محیط‌زیست.»
شاکری با بیان اینکه تنها کارخانه فولاد اندیمشک نیست که عملیات احداث آن بدون مجوز محیط‌زیستی آغاز شده است، با طرح چنین سؤالی، تلاش می‌کند مسئولیت بررسی‌های محیط‌زیستی را را از دوش سازمان حفاظت محیط‌زیست بردارد.
او می‌گوید: « مسئولانی که برای کلنگ‌زنی چنین پروژه‌هایی حاضر می‌شوند باید بدانند آیا پروژه‌ها دارای مجوز‌های محیط‌زیستی هستند یا خیر؟ تا بعد به سرعت کلنگ‌زنی کنند.»
ارزیابی مثبت مکان‌یابی دلیلی برمثبت بودن ارزیابی زیست‌محیطی نیست
محمد درویش، کنشگر محیط‌زیست، با اعلام اینکه استقرار کارخانه فولاد اندیمشک در استان خوزستان با برخورداری از 33درصد منابع آبی کشور اشتباه نیست و منطقی‌تر از استقرار صنعت فولاد در اصفهان است که از کم‌آبی رنج می‌برد، به موضوع آلودگی‌های ناشی از احداث کارخانه‌های فولاد در کشور اشاره‌کرد.
محمد درویش به همشهری گفت: آنچه نگران‌کننده است تن ندادن به تجهیزات و فیلترهای کاهش آلایندگی‌هاست. در همه جای دنیا صنعت فولاد وجود دارد و جزء لاینفک توسعه است. اما آغاز عملیات پیش از انجام ارزیابی محیط‌زیستی این نگرانی را ایجاد می‌کند. به‌ویژه اینکه اندیمشک در بالادست استان خوزستان قرار گرفته و بی‌توجهی به ضوابط محیط‌زیستی، منابع آبی را تا پایین دست آلوده می‌کند.»
او ارزیابی مثبت از مکان‌یابی چنین پروژه‌هایی را دلیل مثبت بودن تمامی ارزیابی‌های محیط‌زیستی نمی‌داند و می‌افزاید: «جانمایی و استقرار پروژه پارس‌جنوبی در عسلویه درست است. اما این مجتمع هنوز تصفیه‌خانه ندارد و به بهانه‌های مختلف همچون تحریم، نصب فیلترها اجرایی نمی‌شود.»
پریسا احمدی، مشاور و متخصص آلودگی‌های محیط‌زیست نیز به همشهری می‌گوید:«با وجود تمام اقداماتی که می‌توان برای جلوگیری از انتشار ذرات معلق و گازهای سمی و آلاینده صنعت فولاد انجام داد، بازهم نگرانی‌های محیط‌زیستی در مورد این صنعت به‌ویژه با توجه به قرار گرفتن احداث پروژه فولاد در خوزستان که مشکل گردوغبار دارد، وجود خواهد داشت.»
او با طرح این سؤال به احداث پروژه‌های آلاینده در مناطقی از کشور که خود با مشکلات مرتبط با آلایندگی هوا، آب و خاک مواجه هستند می‌پردازد:«طرح‌های ایده‌آل بسیاری روی کاغذ می‌آیند اما آیا بعد از اجرا، نظارت‌ها و اجرای ضوابط در مورد آنها به درستی انجام می‌گیرد؟»
