یکبارمصرف؛ یک عمر بیماری

زمانی که برای اولین بار ظروف یکبارمصرف وارد بازارها شد، مردم به خود وعده زندگی سالم‌تر و البته راحت‌تری دادند به گونه‌ای که این ظروف حتی در نذری‌ها و سفره‌های یکایک ایرانی‌ها جای خود را باز کرد. 

به گزارش ایرنا، پلاستیک‌ها پلیمرهایی‌اند که از سنتز مواد اولیه‌ای به نام مونومر تهیه می‌شوند. مونومرها موادی سمی و برای سلامت انسان مضرند در حالی که پلیمرها خنثی هستند و مشکلی ندارند، اما اشکال کار اینجاست که معمولا در فرایند تهیه پلیمرها مقداری مونومر باقی می‌ماند. 

هم‌اکنون 5 هزار کارخانه و کارگاه تولید ظروف یکبارمصرف در کشور وجود دارد در حالی که فقط ۳۰۰ کارخانه از این تعداد مجوز تولید این ظروف را دارند و مشخص نیست که مابقی این کارخانه‌ها از چه موادی و چگونه این ظروف را تولید می‌کنند. 


افزایش خرید

رئیس اتحادیه تولیدکنندگان و فروشندگان پلاستیک و نایلون زنجان با اشاره به این‌که شمار خریداران ظروف یکبارمصرف در ایام محرم بیش از ماه‌های دیگر است، گفت: با توجه به کثرت مراجعه‌کنندگان، قیمت این نوع اقلام در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته افزایش نیافته و بسیار جزئی بوده است. 

جواد رومی بیان کرد: عموم خریداران نه کیفیت را بلکه قیمت این محصولات را مبنا قرار می‌دهند هرچند در مقایسه با سال‌های گذشته مولفه مهم کیفیت نیز مد نظر قرار گرفته است. وی ادامه داد: ظروف یکبارمصرف و قیمت آن از سوی کارخانه‌های تولید‌کننده با وزن سنجیده می‌شود و در واقع می‌توان گفت به کیفیت بستگی ندارد. 

رئیس اتحادیه تولیدکنندگان و فروشندگان پلاستیک و نایلون زنجان با اشاره به این‌که قیمت ظروف یکبارمصرف گیاهی در مقایسه با نوع معمولی بالاتر است، افزود: بر این اساس مراجعه‌کنندگان ترجیح می‌دهند ظروفی متناسب با وضعیت اقتصادی خریداری کنند و به جنبه‌های دیگر آن توجه چندانی ندارند. 


مزایا و معایب

مدیر گروه بهداشت محیط استان زنجان مزیت‌های ظروف یکبارمصرف را چنین برشمرد: مقاومت در برابر مواد الکلی، صرف انرژی کمتر برای تولید، قابلیت شکل‌پذیری بالا با گستردگی متفاوت خواص فیزیکی، طرح‌پذیری و شفاف بودن. 

جمال ناصحی اشکال در بازیافت آنها و مخاطرات ‌زیست‌محیطی، انتقال مواد مضر (مونومرها) به غذا در شرایط خاص و غیرقابل استفاده بودن در ماکروویو را از جمله مهم‌ترین معایب این نوع ظروف اعلام کرد. 


تولید گاز هگزان

مدیر گروه بهداشت محیط استان زنجان گفت: پلی‌استایرن در لیوان‌های آب، کارد، چنگال، قاشق و ظروف غذایی مورد استفاده قرار می‌گیرند مثلا در چلوکبابی‌ها ظروفی که به صورت فوم هستند نوعی پلی‌استایرن به شمار می‌روند که در ساخت آنها از گاز هگزان استفاده می‌شود.

 این گاز در دمای ۱۶۰ درجه آزاد می‌شود، دمای غذای داخل ظرف ۲۰۰ درجه است و گاز همراه با غذا به بدن انسان انتقال می‌یابد. این گاز عوارضی مانند سردرد را به همراه دارد. وی خاطرنشان کرد: در فصل تابستان بسیاری از مردم از بطری‌های یکبارمصرف آب برای تهیه آب خنک از طریق یخ بستن آب استفاده می‌کنند. 

تحقیقات ثابت کرده است وقتی یخ درون ظروف یکبارمصرف آب می‌شود از جداره بطری مواد سرطان‌زا به درون آب راه می‌یابد. باید به این نکته نیز توجه داشت که ظروف پلی‌استایرنی شفاف برای نوشیدنی‌های سرد ساخته می‌شود و ریختن مواد داغ مثل چایی در آنها خطرناک است. 

به گفته ناصحی، مواد غذایی داغ در ظروف یکبارمصرف با رنگ روشن و شیشه‌ای به علت ضعیف بودنشان موجب آزاد شدن مونومرها (مواد شیمیایی) می‌شود. در این میان ضرر ظروف یکبارمصرف پلی‌استایرن در هنگام مصرف مواد نوشیدنی اسیدی و چرب مانند نوشابه و کاکائو بسیار بیشتر از مصرف چای داغ است. 

مدیر گروه بهداشت محیط استان زنجان ادامه داد: استفاده از ظروف یکبارمصرف خطر ابتلا به سرطان کبد را افزایش می‌دهد، چراکه این ظروف علاوه بر سمی بودن به دلیل آزاد کردن ماده مونومر استایرن موجب ابتلا به سرطان کبد می‌شود. 

وی یادآور شد: در ظروف پلاستیکی یکبارمصرف ماده‌ای سمی به نام دیوکسین آزاد می‌شود که خطر بروز سرطان به خصوص سرطان سینه را در زنان افزایش می‌دهد. علاوه بر آن استفاده درازمدت از این ظروف باعث مشکلات گوارشی، خستگی و ناراحتی اعصاب می‌شود. 


فقط یکبار استفاده

مدیر گروه بهداشت محیط استان زنجان گفت: مردم برای نوشیدنی‌های گرم از لیوان‌های کاغذی یا ظروف پلی‌استایرنی سفیدرنگ و برای نوشیدنی‌های سرد از ظروف پلی‌استایرنی بی‌رنگ و شفاف استفاده کنند و از ریختن مواد داغ در ظروف یکبارمصرف خودداری کنند. 

وی تصریح کرد: اگر قرار است غذاهای طبخ‌شده پس از ۲ ساعت ماندگاری در این ظروف مصرف شوند، باید غذا در شرایط مطلوب یعنی زیر دمای ۱۴ درجه یا بالای ۶۰ درجه نگه داشته شود و بهتر است این مواد غذایی را روی شعله ملایم گاز قرار داد تا از آلودگی ثانوی جلوگیری شود. 

ناصحی توضیح داد: اصولا ظروف یکبارمصرف برای یک بار استفاده ساخته شده‌اند، زیرا در صورت تکرار مصرف شیارهای بسیار کوچکی که قابل رویت نیستند در آنها به وجود می‌آید و به علت آزاد کردن مولکول‌های آلی و صنعتی به داخل آب یا غذا انسان را در معرض انواع سرطان قرار می‌دهند. همچنین غذا نباید بیشتر از ۲ ساعت در این ظروف باقی بماند. 


ضرورت کاهش ظروف یکبارمصرف

مدیر گروه بهداشت محیط استان زنجان گفت: انباشته شدن این مواد در طبیعت به‌خصوص در پارک‌های جنگلی و سواحل باعث نازیبایی مناظر و در نتیجه کاهش بازدیدکننده‌ها و کم شدن درآمد اقتصادی مناطق می‌شود. 

جمال ناصحی اظهار کرد: هم‌اکنون بسیاری از کشورها به ‌ویژه کشورهای اروپایی با به کار بستن روش‌های جایگزین سعی کرده‌اند استفاده از ظروف یکبارمصرف را به حداقل برسانند.

کاربرد پلیمرهای گیاهی برای تولید ظروف یکبارمصرف و به‌کارگیری کیسه‌های پارچه‌ای به جای کیسه‌های نایلونی در هنگام خرید نمونه‌ای از این روش‌هاست. 

وی ادامه داد: اغلب مردم از این خطرها و موارد استفاده هرکدام از این ظرف‌ها بی‌اطلاع هستند و لازم است اطلاعات مربوط به موارد مجاز استفاده و ممنوعیت‌های آن به صورت اتیکت روی محصول درج شود. 

به گفته مدیر گروه بهداشت محیط استان زنجان، بهترین راه‌حل برای کاهش آلودگی‌های حاصل از ظروف یکبار مصرف، فرهنگ‌سازی برای استفاده نکردن از آنهاست که پیشگیری یا کاهش مصرف را در پی خواهد داشت.