لایه‌لایه؛ زیباترین قالب ترانه کُردی

هیوا محمدپور _  دیواندره - خبرنگار

قسمتی از فرهنگ عامیانه مردم کُرد را تصنیف‌ها تشکیل می‌دهند. این تصنیف‌ها در قالب‌ها و با موضوعات متفاوتی سروده شده‎اند؛ یکی از آن‌ها لالایی است که مادران برای فرزندان خردسالشان زمزمه می‎کنند. لحن لالایی‌ها موزون و بسیار نرم و آرام و به شیوه مویه کردن است و با صدای محزونی اجرا می‌شود. محقق و پژوهشگر مسائل تاریخی منطقه دیواندره درباره لالایی‌های مادرانه می‌گوید: از دل همین ملودی و سروده‌ها، خیلی ناگفته‎ها و نانوشته‎های تاریخ منطقه را می‌توان برداشت کرد. در زمانی که به دلایل‎ گوناگون، از جمله نداشتن سواد یا اجازه نداشتن، مکتوب کردن تاریخ در منطقه ممکن نبود مردم مناطق کردنشین رخدادهای تلخ و شیرین زمان خود را از طریق بیت، فرد، مقام و سرودن اشعار در قالب «هوره»، «لوره»، «گورانی»، «لالایی»، «به‎رکارانه» و «به‎رتونانه» به نسل امروز انتقال داده‎اند. لذا بی‌تفاوت و به‌آسانی از کنار دل‌سروده‌های این ملودی‌های حماسی عبور نکنیم. سیف‌الله کرمی ادامه می‎دهد: آن هنگام که تاریکی شب همه‌جا را فرا می‌گرفت و سکوتی عمیق بر فضا حاکم می‎شد صدایی حزین شنیده می‌شد و مادری به قصد خواباندن نوزاد دلبندش نوایی دلنشین سر می‎داد. این کارشناس بیان می‎کند: نوای لالایی بود که در دل شب‌ها به‌آرامی روح کودک را می‎نواخت، لالایی یا لایه‌لایه، در اصطلاح، آوازی است که مادران برای خواباندن کودکان می‌خواندند. در زبان کُردی نیز این آهنگ‌های دلنشین سینه به سینه روایت شده‌اند و هدف اصلی آنها در نهایت خواباندن کودکان است.  وی می‎افزاید: در واقع لالایی‎ها عمیق‌ترین احساسات مادرانه هستند که ضمن آرام کردن کودک و خواباندن او می‌توانند به‌خوبی بیانگر آرمان‌ها، آرزوها، عقاید، اندیشه‌ها و عواطف فروخورده یک مادر باشند. در پس هر لالایی مادرانه چه‌بسا دردها و رنج‌های عمیقی هستند که جایی بهتر از کنار بستر فرزند برای خودنمایی نداشته باشند. کرمی بیان می‎کند: نوای لالایی زیبا، دلنشین و آرام‌بخش بود. مادر از ته دل می‌خواند. لحن صدای سوزناک و غم نهفته در آن بیانگر مفاهیمی عمیق بود مفهوم لالایی‌ها در بسیاری موارد مشترک است. کودک باید زود بخوابد زیرا فرصت اندک است. فرزند باید شجاع باشد و مقاوم. مادر از بند بیزار است و از آینده کودک هراسان. گاه فرزندش را به میدان جنگ می‎فرستد و گاه او را در رخت عروسی می‌بیند و گاه از آینده شیرین برایش می‌گوید. این محقق و پژوهشگر مسائل تاریخی منطقه دیواندره اظهار می‌کند: لالایی‌ها می‌توانند آیینه‌ای تمام‌نما از مسائل سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، محیط زندگی، مذهب و حتی اشاره‌های تاریخی و اساطیری باشند.