فرهنگ بیراهه نوردی و آسیب هایی که باید حذف شود

سپهر جعفری/مسئول کمیته تورینگ و سافاری تهران 

طبیعت گردی، طبق تعریف جهانی، انواع گوناگونی دارد. مثل خیلی از ورزش ها که سبک های مختلفی را شامل می شود. یکی از پرطرفدارترین سبک های طبیعت گردی نیز  بیراهه نوردی یا همان آفرود است.  هرچند که خود آفرود به تعابیری ورزش محسوب می‌شود و در بسیاری از منابع معتبر از آن به عنوان «گران ترین ورزش دنیا» نام برده اند، اما آفرود در تعریفی که ما می خواهیم به آن بپردازیم، به عنوان طبیعت گردی و تفرج در جنگل، کویر و سایر مناطقی است که به عنوان سرمایه های محیط زیستی کشور به آن نگاه می شود .
تب آفرود از حدود 10 سال پیش داغ و کم کم به عنوان تفریحی جدید و تجربه ای متفاوت مطرح شد .  طی سال های 90 تورهای طبیعت گردی حرفه ای با عنوان تورهای دودیفرانسیل راه اندازی شد که هدف آن، برگزاری سفرهای گروهی برای افراد دارای اتومبیل دودیفرانسیل بود. تعداد طبیعت گردان بیراهه نوردی، با برگزاری تورهایی از این دست، به تدریج افزایش یافت و پای افرادی به بیراهه نوردی باز شد که سررشته ای از طبیعت گردی نداشتند و به آن با نگاه صرفا تفریح می نگریستند. 
کم کم و طی سال های اخیر، بسیاری از این دسته افراد، بدون آگاهی از ملزومات و قوانین طبیعت گردی، به بیراهه نوردی در سرمایه ها و ارزش های طبیعی کشورمان پرداختند و نه تنها به خودی خود، باعث آسیب رسانی به بخشی از این سرمایه ها شدند، که نگاه و افکار عمومی را نیز به بیراهه نوردی و دودیفرانسیل سواری خدشه دار کردند. به طوری که امروز، بسیاری از بومیان، روستایی ها، عشایر و حاشیه نشینان، هنگام مواجه با خودروهای بزرگ و خشن دودیفرانسیل، گاردی تدافعی به خود می‌گیرند. 
ما خوب می دانیم و گواه می‌کنیم که بیراهه نوردی و آفرود، از اصول سختگیرانه و مهم اکوتوریسم تبعیت می‌کند.  دودیفرانسیل سوارها به خوبی آگاهند از آنجایی که خودروی آنها که ابزار سفر و طبیعت گردی شان محسوب می شود، امکان آسیب رسانی به مناطق طبیعی را دارد، چگونه و در کجا از آن استفاده کنند. همچنین مطلع‌اند که در اکوتوریسم، یکی از قواعد مهم و قابل تامل، حمایت از اقتصادهای محلی و بومی است و در این راستا کوتاهی نمی کنند.  جالب است بدانید برخلاف بسیاری از تصاویری که از چندین خودروی بزرگ پشت هم در میان جنگل و بیشه می بینید، این وسائل نقلیه در میان مراتع نیستند، بلکه درون جاده ای از پیش تعیین شده قرار دارند. یا در کویرها، دودیفرانسیل سوارهای حرفه ای به خوبی آگاهند که باید چگونه در یک رد چرخ و مسیر حرکت کنند تا آسیبی به بافت گیاهی و حیوانی منطقه وارد نشود. 
اما موضوع مهمی که در این میان مغفول مانده، مبحث فرهنگ سازی است.  فرهنگی که افکار عمومی را با مبحث بیراهه نوردی واقعی آشنا کند و همچنین به بیراهه نوردان ، اصول طبیعت گردی، اکوتوریسم و غیره  را آموزش دهد. این واقعیت وجود دارد که برخی از بیراهه نوردان از این اصول آگاه نیستند و همین موضوع، نگاه مردم را به این حوزه خدشه دار کرده است. امروز، برای این فرهنگسازی اصولی، گروهی متشکل از 30 گروه حرفه ای و مقنن بیراهه نوردی، که اکثرا نیز برگزارکنندگان تورهای طبیعت گردی و دودیفرانسیل هستند، کنار هم جمع شدند تا در یک حرکت جمعی، بتوانند این هدف والا و بزرگ را به سرانجام برسانند که نماد و نشان آن، هشتگ فرهنگ بیراهه نوردی در شبکه های اجتماعی است.  امید است با همدلی، همفکری و تضارب آرا و نظر تمام دلسوختگان طبیعت و محیط زیست ایران، بتوان گام های بزرگی در این راستا برداشت و طبیعت، این مادر بشریت را برای نسل های بعد، همان طوری که هست به امانت سپرد.