شب‌نشینی زیر سقف آسمان

رابعه تیموری_ خبرنگار

  «یومورتا»، «شامی‌بابلی»، «کافه تیلیت»، دیدن نام این غذاهای محلی بر روی تابلو غرفه‌های «‌‌گذر طهرون» تنوع اقوام در منطقه 17 را به خاطر می‌آورد. این گذر غذایی در بخشی از حریم آزاد شده خط آهن تهران‌ـ تبریز ایجاد شده که پیش از این محل تجمع معتادان و افراد ناباب بود و از نقاط پرآسیب محله امامزاده حسن(ع) به شمار می‌آمد. «گذر طهرون» با هدف ساماندهی این محل و کارآفرینی برای جوانان و بانوان سرپرست خانوار منطقه، ایجاد و به محلی شاد و پرجنب‌وجوش برای گردهمایی اهالی تبدیل شده است. 

پس از پشت سر گذاشتن شلوغی کلافه‌کننده بازار امامزاده حسن(ع) کافی است چند‌متر در امتداد خیابان سجاد شمالی قدم بزنید تا به خیابان شهید ابدام برسید. تابلو گذر طهرونی در ابتدای این خیابان قرار گرفته و حوض فیروزه‌ای و آبنمای مدور کاشیکاری شده‌ نقطه شروع گذر است. دیوارهای خیابان شهید ابدام که آثار شب‌نشینی معتادان، رنگ و رخی برایشان باقی نگذاشته بود با کاهگل پوشانده شده و حس نوستالژیک دلنشینی را تداعی می‌کنند. کلبه نقلی که در قاب این دیوار گلی جا خوش کرده شبیه خانه‌ای روستایی است و قفل و زنجیری که به در پرنقش و نگارش آویخته شده، شکل و شمایل صندوقخانه‌های پررمز و راز مادربزرگ‌ها را به آن بخشیده است. این کلبه گلی اتاق نگهبانان گذر طهرون است و در همسایگی آن پنجره فولاد یک سقاخانه‌ خودنمایی می‌کند. طاق و رف‌های بیضی‌شکل و سفالینه‌های فیروزه‌ای روی دیوار، این تابلو پر از تصاویر خوشایند را کامل کرده است. 

ضیافتی برای اقوام مختلف
در نخستین غرفه گذر انواع تنقلات به فروش می‌رسد. ساعت‌کاری بانوان فروشنده غرفه ساعت 8 صبح تا 2 نیمه‌شب است که میان یکدیگر تقسیم کرده‌اند و به نوبت غرفه را می‌چرخانند. حقوقشان چندان نیست که کفاف زندگی‌شان را بدهد، اما از کارشان ناراضی نیستند. آنها ساکن منطقه هستند و مسیر رفت‌وآمدشان نزدیک است. پیش از آنکه عبارت «‌شامی بابلی» را بر سردر کلبه فروش اغذیه مازندران ببینی، با دیدن بادبزن و کیف حصیری و عروسک باران که به پیشانی کانکس چوبی آویخته شده متوجه می‌شوی اینجا غذاهای محلی شمال کشور عرضه می‌شود. حتی برای کلبه‌ای که نیمرو و املت و عدسی می‌فروشد، نامی محلی انتخاب شده است. این ایده زیرکانه در جلب توجه اقوام ساکن در این منطقه مهاجرپذیر بی‌تأثیر نبوده است. «‌‌قاسم بهشتی» اهل شمال کشور است و 15سال پیش به محله آذری آمده. او مشتری پروپاقرص گذر طهرون است و می‌گوید: «در محل خودمان هم غذاهای محلی می‌فروشند، ولی در گذر طهرون غذاخوردن لذت بیشتری دارد. اینجا زیر آسمان خدا می‌نشینی، اطرافت گل و سبزه‌ هست، به در و دیوار این کلبه‌ها هم که نگاه می‌کنی یاد ولایتت می‌افتی.» 

حریم خط امن شده
در امتداد گذر طهرون و در حریم آزادشده خط تهران‌ـ تبریز چند آلاچیق گذاشته شده و بساط فوتبال و والیبال بچه‌ها هم به راه است. بهشتی می‌گوید: «قبلاً اینجا پاتوق معتادان و اراذل و اوباش بود و نمی‌توانستی غروب به اینجا پا بگذاری، ولی حالا خانواده‌ها با خیال راحت غذا می‌خورند و کودکانشان در زمین بازی کنار گذر سرگرم می‌شوند.» فاصله میان کلبه‌ها با چیدن کالسکه و بشکه‌های پرگل، حوض کاشی یا ریسه‌های انار، پرده‌های شاهنامه و تصاویر هنرمندان و ورزشکاران مشهور و محبوب کشور به زیبایی تزیین شده‌اند. در میان این هنرنمایی‌های چشمنواز طرح «‌‌ساعت‌های به وقت محله» خلاقانه‌تر به نظر می‌رسد. در این طرح نام محله‌های منطقه داخل 14ساعت گرد و هم شکل که عقربه آنها ساعت 6 و 55 دقیقه را نشان می‌دهد نوشته شده و روی دیوار چیده شده‌اند. در گذر طهرون از کباب و دیزی و پیتزا و ماهی تنوری تا آبمیوه و فالوده بستنی یافت می‌شود و نانوایی نقلی که لابه‌لای کلبه‌ها قرار گرفته سوروسات چیدن سفره‌ای پربو و رنگ را کامل می‌کند. 

گذر طهرون را اهالی نمی‌شناسند
«‌ابراهیم عباسی» نگهبان گذر طهرون و از اهالی محله امامزاده حسن(ع) است و با راه‌اندازی گذر طهرون صاحب کسب و کار شده است. او می‌گوید: «اینجا چند نگهبان دارد و 2 مأمور کلانتری 149 امامزاده حسن(ع) هم در تأمین امنیت گذر به ما کمک می‌کنند.» «‌‌مهدی کلامی» کاسب کلبه جگرکی گذر طهرون است. او می‌گوید: «اینجا امکان گرفتن سفارش آنلاین غذا هم به وجود آمده، اما برای گذر به اندازه کافی تبلیغ نشده وهنوز مشتری و سفارش غذای زیادی نداریم.» او از معدود فروشندگان ساکن منطقه است و می‌گوید: «گذرهای غذایی جاده ساوه و سی تیر شهرت پیدا کرده‌اند و مشتریان زیادی دارند، اما گذر طهرون را حتی اهالی منطقه هم نمی‌شناسند.» 

معاون فرهنگی‌ اجتماعی شهردار منطقه اعلام کرد
حمایت از بانوان سرپرست خانوار در اولویت 
  یکی از مهم‌ترین اهداف راه‌اندازی گذر طهرون اشتغالزایی برای اهالی منطقه 17 بوده، اما انگشت‌شمار بودن تعداد فروشندگان و صاحبان بومی غرفه‌ها از محقق‌نشدن این طرح حکایت می‌کند. «‌‌بابک حقیقی‌راد» معاون فرهنگی و اجتماعی شهردار منطقه17 معتقد است برای دستیابی به این هدف نباید از سلامت و بهداشت مردم غفلت شود و در صورتی که فروشندگان در صنف مورد تقاضای خود سابقه مناسبی داشته باشند غرفه به آنها واگذار می‌شود. حقیقی‌راد در گفت‌وگوی زیر درباره مراحل ایجاد گذر طهرون توضیح داده است. 
 تصور می‌کردیم در واگذاری کلبه‌های غذای گذر طهرون ساکنان منطقه دراولویت قرار می‌گیرند، اما اغلب فروشندگان و صاحبان غرفه‌ها غیربومی هستند. این کار علت خاصی دارد؟
از ساکنان منطقه 150 تقاضای دریافت کلبه به بهره‌بردار طرح رسید که اغلب آنها صنف فلافلی و جگرکی را برای فعالیت انتخاب کرده بودند و صنف برگر و پیتزا به دلیل هزینه بالا از سوی اهالی پیشنهادی نداشت. داشتن سابقه و تجربه موفق در صنف پیشنهادی، معیار دیگری بود که مورد توجه قرار گرفته است. بسیاری از متقاضیان فقط برای داشتن شغل و نزدیکی مسیرشان به فعالیت در گذر تمایل داشتند و با روش پخت و عرضه محصولات غذایی آشنا نبودند؛ در حالی که سلامتی مردم و موفقیت طرح از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بود و نمی‌توانستیم این 2 هدف را در حاشیه قرار دهیم. البته تعداد شاغلان بومی گذر طهرون هم کم نیستند و 5 بانوی سرپرست خانوار که به‌عنوان فروشنده یا بهره‌بردار کار می‌کنند از ساکنان منطقه 17 هستند. 
 مدیریت شهری منطقه برای ساماندهی حریم آزادشده خط آهن تهران‌ـ تبریز طرح‌های متنوعی عنوان کرده که در میان آنها گذر غذایی دیده نمی‌شود. دلیل استفاده از این فضا برای راه‌اندازی گذر غذایی چه بوده است؟ 
 برای راه‌اندازی گذر غذا چند محل از سوی سرمایه‌گذار بخش خصوصی پیشنهاد شده بود. پس از بررسی مکان‌های پیشنهادی، این فضا را که در نزدیکی بازار مبل یافت‌آباد و پوشاک امامزاده حسن(ع) قرار داشت انتخاب کردیم. این فضا بدون استفاده رها و پاتوق معتادان و افراد ناباب شده بود و با این طرح امنیت را به آن بازگرداندیم. 
 برای حمایت از کاسبان گذرچه برنامه‌ای دارید؟ 
سرمایه‌گذار بر اساس قرارداد در ازای سرمایه‌ای که صرف کرده به مدت 10سال اجازه بهره‌برداری از گذر را دارد، اما از او خواسته‌ایم تا زمانی که بازار رونق بگیرد در دریافت اجاره‌بها تخفیف در نظر بگیرد و با ارائه تخفیف به بانوان سرپرست خانوار از آنها حمایت کند.