مهریه برای ازدواج، ازدواج برای مهریه

مهریه یک بُعد قانونی، شرعی و عرفی در ازدواج است. قدیم‌ترها که اکثر مردم شغل دامداری یا کشاورزی داشتند، وقتی پسری می‌خواست پیمان زندگی مشترک ببندد از همان زمین‌های کشاورزی موجود مثلا یک قطعه از باغش را مهریه همسرش می‌کرد. به گزارش مهر، امروزه شرایط متفاوت شده است و دیگر موقع توافق برای میزان مهریه کمتر کسی به داشته‌های فعلی پسر توجه می‌کند بلکه ملاک‌های دیگر چون میزان مهریه دختران آشنا و فامیل و مواردی از این قبیل مطرح می‌شود. 

همه این موارد باعث شده که بسیاری از مردان جامعه توان پرداخت مهریه را نداشته باشند و از طرف دیگر به واسطه این عدم توان پرداخت، زنان نیز به حق شرعی، قانونی و عرفی خود نرسند.  بررسی روند افزایش پرونده‌های درخواست مهریه در دادگاه‌های خراسان‌ جنوبی ما را بیشتر با این وضعیت آشنا می‌کند.«علیرضا صیفی» رئیس کل دادگستری خراسان ‌جنوبی در تیرماه ۹۸ در نشست خبری با خبرنگاران از افزایش ۳۰ درصدی پرونده‌های مربوط به دعاوی مهریه در خراسان ‌جنوبی در سال ۹۷ نسبت به سال ۹۶ خبر داده و گفته در سال گذشته ۹۵۳ پرونده طلاق توافقی، ۴۶۳ پرونده طلاق به درخواست زوجه و ۱۵۹ پرونده طلاق به درخواست زوج به محاکم دعاوی خانوادگی ارجاع داده شده است. 

«حمیدرضا جعفری» سردفتر شماره ۶ ازدواج بیرجند و دکترای فقه و مبانی حقوق اسلامی نیز در این زمینه گفت: در زمینه ازدواج و مهریه بیش از هر چیز فرهنگ‌سازی تاثیرگذار است که وظیفه آن بر عهده اهل منبر و رسانه‌هاست. وی بیان کرد: البته در موضوع مهریه با اشکالات و خلأ‌های قانونی روبه‌رو هستیم؛ از جمله این‌که در قانون برای مهریه سقف معین نشده است، در حالی که برخی از علما در این زمینه نظراتی دارند که می‌توان از آن بهره گرفت. این سردفتر ازدواج با بیان این‌که امروزه به اجرا گذاشتن مهریه بسیار راحت شده است، ادامه داد: این در حالی است که وقتی فردی از طریق قانونی مطالبه مهریه می‌کند در ۹۰ درصد موارد در زندگی با یک شکاف روبه‌رو است که باید برای حل آن شکاف چاره اندیشید. جعفری افزود: اگر میزان مهریه متعادل و متناسب با توان داماد و حتی عرف باشد حتی چون گذشته می‌توان فی‌المجلس آن را پرداخت کرد و نیازی به طی کردن راهروهای دادگاه و بالا و پایین رفتن از پله‌های دادگستری نیست. 


فرهنگ خراسان‌ جنوبی؛ مانع نگاه کاسب‌کارانه به مهریه

جعفری در پاسخ به این سوال که آیا در خراسان‌ جنوبی افرادی هستند که به مهریه نگاه کاسب‌کارانه و تاجرانه داشته باشند، افزود: با توجه به شرایط فرهنگی خراسان‌ جنوبی این مساله در استان بسیار کم است و معدود افرادی هستند که تنها با هدف کسب مهریه حاضر باشند مُهر ازدواج و طلاق در شناسنامه‌شان ثبت شود. این سردفتر ازدواج بیرجند در زمینه تفاوت مهریه در ازدواج دائم و موقت افزود: اگر ازدواج موقت ثبت شده باشد، اجرای مهریه در آن با ازدواج دائم تفاوتی ندارد ولی مساله این است که در ازدواج‌های موقت خانم گاه جز یک برگ سند عادی چیز دیگری ندارد. 

حجت‌الاسلام «علیرضا نخعی‌پور» معاون فرهنگی حوزه علمیه خراسان ‌جنوبی نیز در باب جایگاه مهریه در پیوند ازدواج بیان کرد: وقتی دختر و پسری با یکدیگر عقد ازدواج می‌بندند، باید به این نکته توجه داشته باشند که این پیوند علی‌رغم همه معنویت و قداست یکسری لوازم قانونی دارد. وی ادامه داد: یکی از این لوازم قانونی مهریه است که جایگاه فقهی و قانونی خاص خود را دارد و یک حداقلی برای آن مشخص شده است. 

معاون فرهنگی حوزه علمیه خراسان ‌جنوبی با اشاره به این‌که در فرهنگ دینی از مهریه به عنوان صداق و نشانه صداقت مرد در محبت به همسر یاد شده است، افزود: البته همواره باید این نکته را مد نظر قرار داد که مهریه هیچ‌گاه نمی‌تواند ضمانت استحکام و پایداری زندگی مشترک باشد. نخعی‌پور یادآور شد: اگر مردی اهل ایمان واقعی و اخلاق باشد، بی‌شک تعهد او ضمانت اصلی برای وفاداری و مراعات حقوق همسر است و به‌جز آن نمی‌توان بر چیز دیگری تکیه کرد. 


باورهای نادرست درباره مهریه

حجت‌الاسلام «یدالله وحدانی‌نیا» معاون اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم دادگستری خراسان‌ جنوبی اظهار کرد: برای این‌که از برخی آسیب‌های اجتماعی و اختلافاتی که در موضوع مهریه رخ می‌دهد جلوگیری شود باید 2 اصل مهم را مد نظر قرار دهیم. وی اظهار کرد: اصل اول این است که جمله مشهور و غلط «مهریه را چه کسی داده و چه کسی گرفته» را از ذهن پاک کنیم، چراکه به لحاظ شرعی و قانونی مهریه حق زن محسوب می‌شود. معاون اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم دادگستری خراسان ‌جنوبی ادامه داد: اصل دوم این است که مهریه در حد توان مالی و اقتصادی داماد باشد یا انتظار این باشد که در آینده فرد بتواند این میزان مهریه را پرداخت کند.

وحدانی‌نیا با اشاره به این‌که در برخی از موارد مهریه حالت تجارت و کاسب‌و‌کاری در ازدواج به خود می‌گیرد، افزود: این موضوع در شهرهای بزرگ شایع‌تر است اما در موارد بسیار کمی شاهد بوده‌ایم در خراسان ‌جنوبی نیز معدودی از زنان مهریه را به اجرا گذاشته و طلاق گرفته‌اند و همین اتقاق را در ازدواج بعدی نیز تکرار کرده‌اند. وی در پاسخ به این سوال که آیا این روند در ازدواج‌های موقت بیشتر شایع است یا خیر، بیان کرد: اگر کسی وارد موضوع ازدواج موقت می‌شود در وهله اول باید بداند که این نوع از ازدواج مانند ازدواج دائم قیودی چون رعایت عده (در ازدواج موقت 2ماه) را دارد.

وحدانی‌نیا ادامه داد: نکته بعد این است که در ازدواج دائم اگر موقع عقد میزان مهریه مشخص نباشد، عقد باطل نمی‌شود و طرفین می‌توانند بعداً درباره آن توافق کنند ولی در ازدواج‌های موقت عقد بدون مشخص کردن مهریه باطل است و از این منظر زنی که در ازدواج موقت بر روی مهریه اصرار داشته باشد، راه دوری نرفته است. وی با اشاره به این‌که میزان مهریه نه باید خیلی پایین و نه خیلی بالا باشد، گفت: از همه مهم‌تر این است که بدانیم تجربه به مراتب ثابت کرده که هیچ‌گاه مهریه زیاد مانعی بر تصمیم آقایان در طلاق دادن همسرانشان نبوده و از این منظر مهریه‌های زیاد نمی‌تواند پایه خانواده را مستحکم کند.

معاون اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم دادگستری خراسان ‌جنوبی با اشاره به بخش نامه‌ها در قوه قضائیه در باب مهریه یادآور شد: این‌که مردی به خاطر عدم توان مالی پرداخت مهریه نباید در زندان بماند از گذشته هم بوده و چیز جدیدی نیست. وحدانی‌نیا گفت: بر این اساس حبس برای آن دسته از مردانی است که علی‌رغم توان مالی و درخواست زوجه از دادن مهریه استنکاف می‌کنند. هرچند مهریه یک بُعد قانونی، شرعی و عرفی در ازدواج است اما اگر نقش آن در پیمان معنوی ازدواج پررنگ‌تر از حد معمول و متداول شود به این پیمان رنگ مادی‌گرایی داده و از زیبایی و قداست آن می‌کاهد.