باج‌گیری شوهران از زنان ملی‌پوش

آمنه شیرافکن:  افروز اردستانی {با بازی باران کوثری}، کاپیتان تیم ملی فوتسال زنان ایران است. با گلزنی افروز، تیم ملی برای نخستین بار به فینال بازی‌های آسیایی راه پیدا می‌کند و عازم مالزی می‌شود. افروز در فرودگاه می‌فهمد که ممنوع‌الخروج شده است. برخی تماشاچی‌‌ها مبهوتند؛ یعنی می‌شود با یک زن اینطور برخورد کرد؟ «عرق سرد» عرق مخاطب را درمی‌آورد. در پیچ‌وتاب داستان می‌چرخاندش و عاقبت او را متوجه تبعیضی می‌کند که سال‌‌‌های سال به آن خو کرده یا اطلاعی درباره‌اش نداشته است. نه‌تنها زنان تماشاچی که مردانی که به تماشای عرق سرد نشسته‌اند هم متعجب‌اند و سردرگم. مگر می‌شود؟ مگر می‌شود مردی به همین راحتی جلوی موفقیت یک زن ملی‌پوش را بگیرد؟ اما روایت طیبه سیاوشی، نماینده اصلاح‌طلب مجلس و عضو فراکسیون زنان مجلس دهم لایه‌‌های دیگری از بی‌حرمتی‌ها را پیش روی مخاطب می‌گشاید. او به همشهری گفته: «متأسفانه در نشست و جلسه‌‌هایی که با فدراسیون‌ها و وزارت ورزش داشتیم اخبار ناامیدکننده‌ای از سوءاستفاده برخی مردان برای ممانعت از حضور همسرانشان در مسابقات بین‌المللی به‌دست ما رسید. براساس آخرین داده‌‌های ما نه‌تنها نیلوفر اردلان و زهرا نعمتی، ملی‌پوشان ایرانی که نزدیک به 10زن ملی‌پوش دیگر در سال‌های اخیر به‌دلیل ممانعت همسرانشان از خروج از کشور، نتوانسته‌اند در رویدادهای ملی و معتبر حاضر شوند». آمار زنان ممنوع‌الخروج بیشتر از اینهاست  روایت زندگی نیلوفر اردلان هنوز در اذهان زنان و مردان ایرانی باقی مانده است. سال تحصیلی آغاز می‌شود و حضور بچه در مدرسه همزمان می‌شود با مسابقات قهرمانی آسیا. نیلوفر اردلان فوتسالیست تیم ملی زنان ایران، نمی‌تواند از کشور خارج شود. همسرش با حضور او در این مسابقات مخالف است. همسرش از او خواسته در آغاز سال تحصیلی در کنار فرزندش باشد. زهرا نعمتی، ملی‌پوش تیر و کمان کشور نیز اسیر سناریویی مشابه می‌شود. حالا تبعیض در قوانین خروج از کشور به هنر رسیده و فیلم عرق سرد بر پرده سینماهای کشور یادآور حقوق ابتدایی‌ای است که از بسیاری زنان دریغ شده است. پروانه سلحشوری، رئیس فراکسیون زنان مجلس نیز به همشهری می‌گوید: «از کجا معلوم اینها 8تا 10نفر باشند. حالا از فدراسیون آماری گرفته‌ایم. چه‌بسا زنانی که به‌خاطر آبروداری و از ترس، مسائل را بازگو نمی‌کنند. چه بسیار زنان تاجری که شاید در معرکه‌ای مشابه گیر افتاده باشند و چه بسیار زنان پژوهشگر، هنرمند و توانمندی که گاهی یک دعوای خانوادگی مانع از حضورشان در کنفرانس‌های معتبر جهانی شده است». تغییر پله پله قانون  سیاوشی اینطور ادامه می‌دهد: «در شبکه‌‌های اجتماعی خیلی نقد شده‌ایم. نقد زنان این است که چرا می‌خواهید تنها یک گروه از زنان را سوا کنید و برای آنها امتیازی درنظر بگیرید. انتظار ما این است که زنان و مردان گام به گام به نمایندگان خود اعتماد کنند و همراه ما باشند. اگر آنها هم در جریان انواع و اقسام سنگ‌اندازی‌ها و مخالفت‌ها و بی‌توجهی‌ها قرار بگیرند می‌فهمند که ما در این مسیر با چه فراز و نشیب‌های فراوانی مواجه هستیم». بند 3تبصره 4ماده 18قانون گذرنامه مصوب اسفند سال 1351برای صدور گذرنامه زنان شوهردار ولو کمتر از 18سال تمام با موافقت کتبی شوهر و در موارد اضطراری اجازه ‌دادستان شهرستان محل درخواست گذرنامه که مکلف است نظر خود را اعم از قبول درخواست یا رد آن حداکثر ظرف 3 روز اعلام دارد کافی است‌. زنانی که با شوهر خود مقیم خارج هستند و زنانی که ‌شوهر خارجی اختیار کرده و به تابعیت ایرانی باقی مانده‌اند از شرط این بند مستثنا هستند. کمیته طرح را نهایی کرده  در شرایطی که تقریبا از همان ابتدای آغاز به‌کار فراکسیون زنان مجلس دهم، اصلاح قانون خروج زنان از کشور در دستورکار بود اما حالا به گفته سیاوشی، این طرح کماکان در کمیسیون امنیت ملی سردرگم است و گویا چندان صاحب اولویت نیست. در همین حال ولی‌الله نانواکناری، رئیس کمیته امنیت کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی، در مورد طرح ارائه شده به این کمیته می‌گوید: «ما قانون را به این شکل اصلاح کردیم که اگر شوهر بدون دلیل از خروج همسر خود از کشور برای حضور در مجامع علمی، ورزشی و فرهنگی ممانعت کرد دادگاه ظرف 3 روز در این رابطه تصمیم‌گیری و اجازه خروج را برای اعزام خانم صادر کند». به گفته او کار بررسی و تصویب این طرح در کمیته امنیت به پایان رسیده و این طرح باید در صحن کمیسیون امنیت ملی مورد بررسی و تصویب قرار گیرد.  تعداد واقعی زنان ممنوع‌الخروج شده؟  در همین حال سیاوشی از نامه‌نگاری به وزارت ورزش برای ارائه آمار دقیقی از زنان ممنوع‌الخروج‌شده خبر می‌دهد؛ «باید بدانیم دقیقا چه تعداد زن ورزشکار ممنوع‌الخروج شده‌اند. در عین حال باخبر شده‌ایم که مردان پولی بابت ارائه مجوز برای حضور زنانشان در عرصه‌های ورزشی از فدراسیون‌ها دریافت کرده‌اند. می‌خواهیم بدانیم فدراسیون‌ها و وزارت ورزش چه رقمی به این مردان پرداخته‌اند. مادامی که قانونی برای حمایت از ‌شأن زن نباشد، این رفتار از جانب برخی مردان سودجو ادامه خواهد یافت.» برش‌های مختلف فیلم عرق سرد نمایشی است از تلاش بی‌مهابای افروز اردستانی برای رسیدن به موفقیت‌های ملی. با این حال آنچه پیش‌تر حق و حقوق مقدماتی را از او سلب کرده برخی قوانین و مقرراتی است که به سادگی به مردان اجازه می‌دهد به نخستین پلیس +10 بروند و همسرشان را از شرکت در مجامع بین‌المللی منع کنند. تحقیر زنان در بی‌پناهی قانون  سیاوشی می‌گوید: «این رفتار مردان با هر توجیهی که باشد تحقیر ‌شأن زن موفق ایرانی است. قطعا در همه خانواده‌ها فرازونشیب و تنش پیش می‌آید اما گروکشی به این شکل، محترمانه و در شأن هیچ انسانی نیست. اتفاقا فدراسیون مادامی که قانونی برای حمایت از زنان نباشد، راهی جز پرداخت این هزینه‌‌های گزاف به برخی مردان ندارد». برای تربیت هر نیروی ملی‌پوش اعم از زن و مرد، اعتبار ملی و معنوی هزینه می‌شود. ورزشکار سال‌‌های پیاپی تمرین و رقابت می‌کند و آن وقت در یک بزنگاه پشت مرزهای خاک کشور خود گیر می‌افتد؛ آن هم به‌خاطر حقی که ندارد و حق بیشتری که به دیگری داده شده است. شروط 12 گانه ضمن عقد، ناجی زنان  فراکسیون زنان مجلس از ابتدای فعالیت مجلس دهم بر بند سوم ماده ١٨ قانون گذرنامه (اذن خروج زوجه از زوج برای خروج از کشور) متمرکز شد؛ طرحی برای اصلاح قانون گذرنامه مصوبه سال1351. زنان عضو فراکسیون امید مجلس به‌دنبال این هستند تا برای زنان نخبه علمی، ‌ورزشی و فرهنگی امکانی فراهم کنند که اگر همسرانشان اجازه خروج از کشور برای حضور در رویدادهای علمی، فرهنگی و ورزشی را به آنها ندادند آنها بتوانند با اجازه دستگاه ذی‌ربط اعزام شوند، در غیراین صورت مراجع صالحه مثل دادستان در مدت کوتاهی نسبت به صدور مجوز خروج آنها از کشور اقدام کنند. فیلم عرق سرد در جشنواره فجر اکران شد. فیلم بعدتر در بسیاری از سینماهای ایران در معرض تماشای مخاطبان قرار خواهد گرفت. سیاوشی می‌گوید: «وقتی زندگی‌ها به قرار باشد برخی قوانین اذیت‌کننده نمی‌شود و مردها سوءاستفاده نمی‌کنند اما وقتی تعادل بر هم بخورد و تنش وارد زندگی شود تازه برخی مردها این قوانین را دستاویزی برای سوءاستفاده می‌کنند». سیاوشی پیش از این در گفت‌وگو با روزنامه شرق به تجربه شخصی‌اش اشاره کرده بود؛ تجربه‌ای که در آن با وجود رأی میلیونی برای خروج از کشور باید مجوز همسرش را می‌گرفت. زنان ایرانی با گنجاندن شرط‌های 12گانه ضمن عقد و محضری‌کردن آن در دادگاه می‌توانند حق خروج از کشور را به‌دست آورند؛ هرچند کمتر محضری در این زمینه همراه زنان می‌شود.