تغییر لحن ترامپ در قبال ایران

محمدامین خرمی ـ خبرنگار

 درست زمانی که تصور مــی‌شد تلاش‌های دیپلماتیک امانوئل مکرون برای نجات برجام و کاهش تنش‌ها میان ایران و آمریکا با شکست روبه‌رو شده، محمدجواد ظریف با سفر به محل برگزاری نشست گروه7 در جنوب غرب فرانسه، روند وقایع را تغییر داد؛ اتفاقی که با تغییر لحن دونالد ترامپ در قبال ایران نیز همراه شد.
تابستان داغ امسال با تلاش‌های امانوئل مکرون برای سرد کردن آتش تنش میان ایران و آمریکا همراه بود که 2کشور را تا آستانه یک رویارویی نظامی در خلیج‌فارس نیز پیش برد. تلاش‌های هفته‌های اخیر رئیس‌جمهور فرانسه اما هربار با واکنش منفی دونالد ترامپ روبه‌رو می‌شد؛ چه آنکه او ‌ماه گذشته در پستی توییتری حتی به مکرون اعتراض کرد و گفت که اقدامات او باعث ارسال «سیگنال اشتباه» به ایران شده است.
دونالد ترامپ در حساب توییتری‌اش نوشت: «می‌‌دانم که امانوئل مکرون نیت خیر دارد، مثل دیگران؛ اما هیچ‌کسی نباید از قول آمریکا سخن بگوید، جز خود آمریکا.»
آن زمان ترامپ دلیل موضع‌گیری خود را شفاف اعلام نکرد اما به‌نظر می‌رسید او به ماجرای دعوت مکرون از حسن روحانی برای شرکت در نشست گروه7 واکنش نشان داده است. مکرون که طی 2‌ماه گذشته بارها تلفنی با روحانی مذاکره کرده، در یکی از تماس‌های خود، ضمن دعوت از رئیس‌جمهور ایران برای حضور در نشست سران گروه7، وعده داد این دیدار بسیاری از مشکلات میان ایران و آمریکا را حل کند؛ دعوتی که البته از سوی روحانی رد شد. آن زمان،روحانی متناسب نبودن خواسته‌های فرانسه با امتیازات ارائه شده به ایران را دلیل رد پیشنهاد مکرون اعلام کرد.
مکرون به‌عنوان میزبان نشست گروه7، موضوع توافق هسته‌ای قدرت‌های بزرگ با ایران را در دستور کار نشست قرار داد تا شاید بتواند به نفع نجات برجام، گامی بردارد. او ساعاتی پیش از پایان نشست در گفت‌وگو با تلویزیون‌های فرانسوی پیروزمندانه اعلام کرد که توانسته نظر مثبت اعضا را جلب کند و اکنون «مجوز» لازم برای گفت‌وگو با ایران را از سوی کشورهای گروه7 در اختیار دارد؛ ادعایی که البته خیلی زود از سوی دونالد ترامپ رد شد. ترامپ اعلام کرد کشورهای عضو هرگز چنین مجوزی به مکرون نداده‌اند. مکرون طرحی را نیز در نشست با همتایان خود در گروه7 ارائه کرده بود که شامل توقف بخشی از تحریم‌های نفتی ایران در قبال بازگشت کامل ایران به تعهدات برجامی خود و آغاز مذاکرات بود. رئیس‌جمهور آمریکا حتی بررسی این طرح را هم رد کرد تا همه اذعان کنند این نقطه پایان تلاش‌های مکرون برای کم کردن از تنش‌های بی‌سابقه میان ایران و آمریکاست.
شامگاه یکشنبه اما زمانی که هواپیمای ظریف در فرودگاه شهر ساحلی بیاریتس به زمین نشست، مشخص شد که رئیس‌جمهور فرانسه قصد ندارد از برنامه خود برای نجات توافقی که اروپایی‌ها سال‌ها برای آن زمان صرف کرده‌اند، کوتاه بیاید. این‌بار اما ترامپ پس از سکوت چندساعته، گفت که با سفر ظریف به محل نشست سران گروه7 مخالفتی نداشته است. دونالد ترامپ که یک‌ماه پیش مخالفت خود را با دعوت مکرون از رئیس‌جمهور ایران با لحنی تند در یک پست توییتری نشان داده بود، پیش از ترک بیاریتس در پاسخ به سؤال خبرنگاران گفت: «می‌دانستم که او قرار است بیاید. در جریان تمام کارهای مکرون بودم. او از من نظر خواست و من با اقداماتش موافقت کرده بودم.» اشاره ترامپ به دعوت مکرون از ظریف برای حضور در بیاریتس بود که گفته می‌شد بدون اطلاع رئیس‌جمهور آمریکا انجام شده است.
دونالد ترامپ علاوه بر این تأکید کرد: «من به‌دنبال یک ایران خوب و قوی هستم؛ من در پی تغییر رژیم در ایران نیستم.» این سخنان از سوی فردی که طی یک‌سال گذشته با اعمال سیاست «فشار حداکثری» دائما به‌دنبال ضربه زدن به ایران و اقتصادش بوده، یک چرخش معنادار به‌شمار می‌رود. او همچنین گفت: «به‌دنبال این هستیم که ایران یک کشور ثروتمند باشد؛ اگر خودشان بخواهند.»
سخنان رئیس‌جمهور آمریکا با واکنش‌های مثبت اما محتاطانه در تهران همراه بوده است. محمدجواد ظریف پس از بازگشت از فرانسه، در پستی توییتری نوشت: «مسیر پیش‌رو دشوار است، اما ارزشش را دارد.» حسن روحانی نیز طی سخنانی تأکید کرد که به‌خاطر مردم حاضر است با هر شخصی دیدار کند. او گفت: «اگر بدانیم ملاقاتی منافع‌مان را تأمین می‌کند، دریغ نخواهیم کرد.»
واکنش‌های مثبت از مقام‌‌های عالی‌رتبه آمریکا و ایران حول ابتکار عمل فرانسه می‌تواند این احتمال را تقویت کند که مذاکره 2رئیس‌جمهور با میانجیگری امانوئل مکرون در راه باشد؛ شاید 4هفته دیگر همزمان با برگزاری مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک.



مکث
واکنش تندروهای آمریکایی

 سفر ناگهانی وزیر خارجه ایران به فرانسه، تا ساعت‌ها رسانه‌ها و تحلیلگران سیاسی را گیج و مبهوت کرده بود. اندکی پس از حضور 4ساعته ظریف در بیاریتس، مشخص شد که هیچ‌یک از سران کشورهای عضو گروه7 یعنی آمریکا، کانادا، آلمان، انگلیس، ژاپن و ایتالیا با اقدام رئیس‌جمهور فرانسه برای دعوت از ظریف مخالف نبوده‌اند. غیر از ترامپ، تنها آنگلا مرکل صدراعظم آلمان بود که به این سفر واکنش نشان داد. مرکل ضمن اعلام حمایت از فرانسه در گفت‌وگو با خبرنگاران گفت: «از هر فرصتی باید برای پایان دادن به تنش میان آمریکا و ایران استفاده کرد. باید راهی پیدا کنیم تا تنش‌ها را کاهش دهیم یا اینکه باید منتظر گام بعدی ایران در کاهش تعهدات برجامی‌اش باشیم.» اگرچه تصور می‌شد حضور جان بولتون در هیأت آمریکایی حاضر در فرانسه، در نهایت مشکلاتی را ایجاد کند، اما مخالفت‌ها با سفر ظریف نه از درون هیأت بلکه از کیلومترها دورتر، از خاک آمریکا شنیده شد. نیکی هیلی، سفیر پیشین آمریکا در سازمان ملل که طی دوره فعالیتش در این سمت نشان داد رویکرد خصمانه‌ای در قبال ایران دارد، در پستی توییتری اقدام مکرون را «توهین‌آمیز» خواند. او دعوت از ظریف برای حضور در بیاریتس را توهین فرانسه نسبت به رئیس‌جمهور آمریکا و دیگر سران کشورهای عضو گروه7 دانست و نوشت که دعوت از کشوری که همچنان شعار مرگ بر آمریکا می‌دهد، غیردوستانه است. لیندزی گراهام، سناتور جمهورخواه نیز اقدام فرانسه را زیر سؤال برد و در پستی توییتری نوشت: «اگر واقعا فرانسوی‌ها بدون مشورت با آمریکا، ظریف را دعوت کرده ‌باشند، نشانه ضعف در قبال ایران است. امیدوارم ترامپ همچنان در برابر ایران سفت و سخت بایستد.»