یادداشت
میش‌مرغ؛ پرنده مظلوم در حال انقراض ایران
محسن ملاح/عضو کمیته شناسایی پرندگان ایران
میش‌مرغ، سنگین‌ترین پرنده ایران است که می‌تواند پرواز کند. وزن این پرنده بزرگ و سنگین‌جثه حدود 15کیلوگرم است.
خانواده میش‌مرغ شامل 3گونه؛ میش‌مرغ، هوبره و زنگوله‌بال است. اما در این نوشتار تنها به میش‌مرغ که جمعیت آن در ایران کاهش یافته و در معرض انقراض است می‌پردازیم. 2جمعیت از میش‌مرغ در ایران وجود دارد که یکی از آنها در استان‌های شمالی کشور یعنی خراسان‌شمالی، مازندران، گلستان و گیلان گزارش شده و دیگری در غرب ایران و کرمانشاه، همدان و آذربایجان‌ها مشاهده شده است. هم‌اکنون به نوشته کتاب پرنده‌های ایران «از جمعیت‌های جوجه‌آور و مقیم غیرمعمول در استپ‌های مرتفع آذربایجان، کردستان، کرمانشاه و همدان، تنها جمعیت جوجه‌آور کوچکی در ناحیه بوکان (آذربایجان‌غربی) باقی است. میش‌مرغ به‌طور محلی، مهاجر زمستانه در شمال خراسان و مهاجر عبوری کمیاب در نواحی جنوب‌شرقی خزر است. در ایران تنها، حضور گونه
Otis trada trada Linnaeus ,1758 محتمل است. فرم دیگر میش‌مرغ از مغولستان تا شرق سیبری و شمال چین حضور می‌یابد.»
متأسفانه برنامه مدون، عملی و علمی برای حفاظت از میش‌مرغ در ایران وجود ندارد. طی 2دهه اخیر از جمعیت میش‌مرغ‌های شمالی گزارش‌های پراکنده‌ای در سال‌های مختلف وجود دارد. آخرین نمونه آن مربوط به مشاهده یک پرنده از تالاب میانکاله مازندران و یک فرد از پارک ملی بوجاق در استان گیلان در زمستان سال۱۳۹۷ بوده است.
اما به گفته علی ابوطالبی محیط‌بان منطقه میانکاله در سال۱۳۴۸ جمعیت فراوانی از میش‌مرغ در مازندران وجود داشت که قبل از حفاظت از تالاب‌ها توسط شکارچیان هرساله شکار شدند. این جمعیت شمالی در پاییز و زمستان از مرزهای شمالی به ایران مهاجرت می‌کردند. مازندرانی‌ها به میش‌مرغ، «اسپریک ماره» می‌گفتند. به گفته ابوطالبی در سال۱۳۷۹ و ۱۳۸۹ و همچنین سال۱۳۹۴ میش‌مرغ در اطراف تالاب میانکاله مازندران مشاهده شد. پس همچنان جمعیت اندک زمستان‌گذران میش‌مرغ‌ها در شمال کشور وجود دارند که مسئولان محیط‌زیست کشور باید از این گونه باارزش در مناطق مشاهده‌شده حفاظت بیشتری به‌عمل آورند.
میش‌مرغ‌های منطقه غرب کشور نیز درحال حاضر در بوکان به‌سر می‌برند و ۳۰پرنده از جمعیت میش‌مرغ در اطراف بوکان مشاهده شده است.
جمعیت میش‌مرغ‌های ایران نیز مانند یوز آسیایی، هوبره، زاغ بور، بالابان، شاهین، بحری، عروس غاز، غاز پیشانی‌سفید کوچک و ده‌ها گونه دیگر از حیوانات و پرندگان کشور اسیر دست قاچاقچیان و شکارچیان شده است.
امسال از جمعیت ۳۰میش‌مرغ که در سال‌های گذشته در بوکان دیده شد، تنها ۱۸میش‌مرغ مشاهده شده که از آنها هم در زیستگاه‌های محل زادآوری، تنها 3میش‌مرغ نر و یک میش‌مرغ ماده در لانه مشاهده شد که همین موضوع فرضیه کاهش جمعیت میش‌مرغ‌های رو به انقراض ایران را تشدید کرد.
با تداوم این وضعیت، آینده میش‌مرغ‌های ایران که وضعیت آنها از شکار به حفاظت‌شده تغییر کرده است، باید به‌تدریج در صورت بی‌توجهی مسئولان، با میش‌مرغ‌های ایران همانند تک‌درنای سیبری خداحافظی کنیم. در این شرایط پرسیدن این سؤالات از متولیان حفاظت از این گونه حیات‌وحش ضروری است. چرا در مورد میش‌مرغ اقدام عملی خاصی انجام نمی‌شود و چرا مسئولان با بی‌توجهی نسبت به انقراض این گونه ارزشمند و تحت حمایت، بی‌تفاوت هستند؟ آیا آنها می‌خواهند میش‌مرغ را تا لبه پرتگاه انقراض همراهی کنند؟
محیط‌بان‌های منطقه بوکان نقش اساسی در حفظ همین اندک جمعیت باقیمانده از میش‌مرغ‌های ایران دارند اما آیا اقدام آنها به‌تنهایی ضامن حفظ این گونه در معرض انقراض است؟ مرکز تحقیقات میش‌مرغ در ایران هم‌اکنون مشغول چه کاری است؟ چرا بخش احیا و تکثیر میش‌مرغ؛ پرنده‌ای که در فهرست سرخ اتحادیه بین‌المللی حفاظت نیز قرار دارد، فعالیت ندارد؟ آیا باید همچنان شاهد کاهش جمعیت میش‌مرغ در ایران بود و کاری برای حفظ این گونه ارزشمند انجام نداد؟
در همینه زمینه :
