محمد درویش:
1- چه‌کسی فکر می‌کرد ممکن است فضولات دامی برای یک کشور در شمار مهم‌ترین تهدید امنیت زیستی و پایداری در توسعه محسوب شود؟ گزارش جدید روزنامه گاردین، اما با بررسی وضعیت امروز کشور دوچرخه‌ها، هلند؛ نشان می‌دهد: مردمان کشور نارنجی‌پوش‌ها علاوه بر تحول در نظام حمل‌ونقل خود، باید به سرعت در تولید صنعت لبنیات و گوشت هم انقلابی دیگر را سامان دهند.
2- در واقع از بخش تولید لبنیات هلند بوی تعفن بیرون می‌آید. این صنعت از بسیاری جهات موفق‌ترین است: برخلاف ابعاد کوچک این کشور - فقط 2درصد مساحت ایران را دارد! - هلند پنجمین صادرکننده لبنیات دنیاست و به کشور کوچکی که دنیا را تغذیه می‌کند، شهرت دارد. اما در این موفقیت اشکالی به‌وجود آمده است! ۱٬۸میلیون گاو کشور بیش از اندازه کود حیوانی تولید می‌کنند و فضایی کافی برای دفع بی‌ضرر آنها وجود ندارد. در نتیجه صندوق جهانی طبیعت خواستار کاهش شمار گاوها تا 40درصد در طول یک دهه آینده و بازگشت به آستانه‌ای از تولید است که بتواند با مدفوع گاوها متناسب باشد. ناتاشیا اورلمانس، مدیر بخش کشاورزی از صندوق جهانی طبیعت هلند می‌گوید: «ما در واقع کارایی و اثربخشی را در طول دهه‌های گذشته ترقی داده‌ایم، اما در مقابل چه هزینه‌ای برای محیط‌زیست؟ ما بعد از مالتا، پایین‌ترین تنوع زیستی در اروپا را داریم؛ تنها با 15درصد باقیمانده از تنوع زیستی اولیه.»
3- دقت کنید که هم‌اکنون تنوع زیستی ایران با ۱۷۲۸گونه اندمیک، تقریبا برابر با کل قاره اروپاست. ما البته قدر این تنوع را نمی‌دانیم و رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست حتی تلاش برای حفظ یوزپلنگ را موضوعی جزئی برمی‌شمرد، اما آنها در حسرت زوال تنوع زیستی خود هستند، آن هم درحالی‌که پول پارو می‌کنند! چقدر راه نرفته و کار نکرده داریم... چقدر...
4- در حدود 80 درصد از دامداری‌های هلند بیش از حد مجازی که بتواند مورد استفاده آنها قرار بگیرد، مدفوع جانوری تولید می‌کنند. برای کنار آمدن با حد مجاز، دامداران سالانه ناچار به پرداخت ۵۵۰ میلیون یورو هستند تا این فضولات را به بیرون منتقل کنند. یک کلاهبرداری که اخیرا برملا شده، نشان می‌دهد که شماری از دامداران برای پرهیز از پرداخت این هزینه تنها روی کاغذ از انتقال کود حیوانی به بیرون گزارش داده بودند اما در واقع آنها را در مزارع خود پخش کرده‌اند. هلندی‌ها هم‌اکنون در مقایسه با دیگر کشورهای اتحادیه اروپا حد مجاز بالاتری برای پخش کودهای حیوانی در مزارع خود دارند، اما توسعه بزرگی که در سال‌های اخیر در این بخش رخ داده، موجب بالا رفتن مکرر سطح فسفات شده. تحت فشار اتحادیه اروپا، دولت هلند اکنون ناچار به پرداخت غرامت به دامداران است تا آنها را به کاهش شمار گاوهای خود تشویق کند. به گفته ویبرن وان استرالن، مشاور سابق اتحادیه دامداران هلند در امور سیاسی، این یک هشدار سخت برای بیدار کردن دامداران است. او می‌گوید: رشد اخیر در بخش لبنیات از طریق واردات ارزان غلات، سویا و ذرت پایدارتر و به تولید بیش از حد شیرخشک کم‌ارزش برای صادرات منجر شده است. ریچارد اسکِپر، از Rabobank می‌گوید: «ما نمی‌خواهیم به‌عنوان جزئی از بخش صنعت دامداری پرمصرف به‌شمار آییم؛ هلند مثل یک شهر بزرگ است. هر کس خانه‌ای دارد و یک زندگی خوب و خوراک کافی و البته یک دوچرخه! به همین دلیل هم به طبیعت فکر می‌کند. با وجود این، فشار به طبیعت و بدهکاری بوم‌شناختی هلند، بیشتر و خطرناک‌تر از برخی کشورهای فقیرتر است.»
5- نگران‌کننده‌تر آنکه همه در هلند بر این باور نیستند که نیاز فوری به محدود کردن فضولات گاوها وجود دارد. مارتین شولتِن، رئیس بخش علوم جانوری از دانشگاه واگِنینگن می‌گوید که کاهش بازده در بخش لبنیات به‌معنای بی‌توجهی نسبت به مسئولیتی است که ما برای تغذیه دنیا برعهده داریم. و اتحادیه لبنیات هلند اعتقاد دارد که سرنوشت گاوهای کشور باید در نهایت وابسته به بازار باشد. به‌گفته سخنگوی این اتحادیه؛ «شمار مصرف‌کنندگان لبنیات در دنیا در حال افزایش است؛ و ما به‌عنوان یک کشور صادرکننده لبنیات در جهان، ساده‌لوحانه است که صدور محصولات خود را کاهش دهیم.»
6- با وجود این، پشتیبانی سیاسی برای لبنیات در هلند در حال افول است. با توجه به انتخابات سال گذشته که افزایش پشتیبانی از محدودیت‌ها در بخش دامداری را از جانب حزب سبز و حزب حمایت از جانوران نشان می‌دهد؛ تولید‌کننده اصلی شیر در هلند، FrieslandCampina، که 80درصد از شیر در هلند را جمع‌آوری می‌کند، اکنون به دامدارانی که به گاوهای خود امکان چرا در فضای آزاد را می‌دهند و با صندوق جهانی طبیعت برای بهبودی سطح تنوع زیستی در مزارع خود همکاری می‌کنند، پول بیشتری می‌پردازد. هانس وان تریپ، استاد رشته بازاریابی و رفتار مصرف‌کنندگان از دانشگاه واگنینگن اعتقاد دارد که روزهای پررونق صنعت لبنیات هلند به شکل کنونی رو به پایان است. او می‌پرسد: «اگر شما می‌خواستید هلند را دوباره طراحی کنید و به وضعیت موجود وابسته نبودید، آیا باز این راه را می‌رفتید؟ پاسخ احتمالا نه خواهد بود!»
7- یک نکته اخلاقی در ماجرای هلند آن است که چگونه مردمی که مروج زیست محوری در مبلمان شهری و پرچمدارِ ملاحظات و اخلاق محیط‌زیستی هستند، خود به یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان گاز متان و اثرگذار در تشدید فرایند مخرب جهان‌گرمایی بدل شده و در مواجهه با این صنعت انرژی بر، سکوت کرده‌اند؟ و چرا نباید خود به ترویج کاهش مصرف پروتئین حیوانی در سبد غذایی همت کنند؟ ماجرای هلند از این منظر بسیار شبیه سوئد یا دانمارک و ژاپن است؛ کشورهایی که آنها هم در شمار سرآمدگان رعایت هنجارها و اخلاق محیط‌زیستی محسوب می‌شوند، اما خود در ردیف بزرگ‌ترین صادرکنندگان اسلحه یا شکار آبزیان درشت جثه قرار دارند! ناسازه‌هایی که آدم را یاد مرحوم اخوان و شعر ماندگارش می‌اندازد که آیا آسمانِ هرکجا همین رنگ است؟ بگذریم و به هشدار پایانی برسیم:
خواننده عزیز روزنامه وزین همشهری!
سیاست‌های تولید گوشت قرمز به‌دلیل تنگناهای بوم‌شناختی در حالی در هلند مشمول بازنگری قرار گرفته، که در ایران همچنان کم آب‌ترین استان‌های کشور چون خراسان رضوی، فارس، قم، تهران، یزد و اصفهان در شمار بزرگ‌ترین تولیدکنندگان گوشت هستند؛ صنعتی که برای تولید هرکیلوگرم گوشت گوساله باید ۱۵۵۰۰لیتر آب مصرف کند که بیش از 5برابر افزون‌تر از پرمصرف‌ترین محصول زراعی، یعنی برنج است! امید که دریابیم جهت‌گیری‌های نادرست توسعه، بدون لحاظ واقعیت‌های جغرافیایی و اقلیمی ۳۱ استان کشور، چگونه می‌تواند پایداری در توسعه را ناپایدارتر از همیشه کند. آمین.
