منابع طبیعی
تلاش جهانی برای نجات جنگل‌ها
مؤسسه منابع جهانی اعلام کرده که با احیای جنگل‌ها می‌توان از گرمایش زمین جلوگیری کرد
زهرا رفیعی/خبر‌نگار
دیگ زمین در حال جوشیدن است. تابستان امسال گرم‌ترین فصل در 140سال اخیر بود. حرارت زمین از وسعت یخ‌های قطب شمال و قطب جنوب کاسته است. تصور اینکه آلاسکا دمایی شبیه به بهار تهران را تجربه کند دور از ذهن به‌نظر می‌رسد، ولی مسئله این است که هوا آنچنان گرم است که بخشی از مراتع آلاسکا، سیبری و گرینلند در تابستان امسال آتش گرفت.
دانشمندان سال‌هاست که نسبت به گرمایش جهانی هشدار می‌دهند، اما هیچ سیاستمداری از توسعه ناپایدار دست برنمی‌دارد. اطلاعاتی وجود دارد که نشان می‌دهد اگر گونه‌های مناسبی از درختان در سراسر زمین کاشته شود، می‌توان به کاهش ۲۰۵ گیگاتن دی‌اکسیدکربن طی ۴۰ تا ۱۰۰ سال آینده امیدوار بود.
مؤسسه منابع جهانی اخیرا در گزارشی اعلام کرده است که طی قرن‌های اخیر با افزایش جمعیت و کشاورزی، زمین‌های زیادی از جنگل‌ها و مراتع تخریب شده‌اند. بیش از 30درصد جنگل‌های جهان به‌طور کامل حذف و 20درصد نیز تخریب شده‌اند. در میانه تخریب و پاک‌تراشی جنگل‌ها پیدا کردن راه‌حل برای احیای جنگل‌ها، می‌تواند امیدهای از دست رفته را باز‌یابی کند.
احیای اراضی با احیای معیشت و تنوع زیستی به‌طور همزمان از طریق تامین آب پاک، کاهش فرسایش خاک، بهبود زیستگاه‌های حیات‌وحش، استفاده از سوخت‌های زیستی و سایر محصولات جنگلی ممکن است. درختان در زمین‌های کشاورزی می‌توانند باعث تقویت باروری خاک شوند و رطوبت را درون خود برای تهیه غذا حفظ کنند.
بیش از 2میلیارد هکتار از زمین‌های سراسر جهان به اندازه مساحت آمریکای جنوبی قابلیت ترمیم دارند. بیشتر این زمین‌ها در مناطق گرمسیری و معتدل قرار دارند. یک‌و نیم میلیارد هکتار از زمین‌ها قابلیت ترمیم موزائیکی دارند و نیم میلیارد هکتار از زمین‌های جهان باید به‌صورت وسیع بازسازی شوند. علاوه بر این 2میلیارد هکتار؛ 200میلیون هکتار زمین نیز در اراضی غیرمسکونی جهان، عمدتا در جنگل‌های شمال کره زمین قرار دارند که به‌دلیل آتش‌سوزی‌های مکرر تخریب شده و احیای آنها دشوار است.
مزارع و مناطق پرجمعیت روستایی در یک میلیارد هکتار از اراضی جنگلی ساخته شده و توسعه یافته‌اند که عملا اجازه ترمیم جنگل‌ها را نمی‌دهند. اما کارشناسان مؤسسه منابع جهانی معتقدند می‌توان نقاط استراتژیک این مناطق را هدفگذاری کرد و با کاشت گیاهانی که به کشاورزی و عملکرد اکوسیستم منطقه کمک می‌کند، برای احیای بافت جنگلی تلاش کرد.
ترمیم امکان‌پذیر است
همه کشورهای دنیا با از بین رفتن جنگل‌ها و مراتع آسیب دیده‌اند. ولی در عین حال فرصت مرمت دارند. بخش‌هایی از اروپا و آمریکای شمالی پروژه‌های موفقیت‌آمیزی را اجرا کرده‌اند و کشورهای کره‌جنوبی و کاستاریکا، راهبردهای موفق برای احیای جنگل را آغاز کرده‌اند. آنها در ابتدا تلاش کردند با کند کردن روند بیابانزایی، معیشت جامعه محلی و محیط‌زیست را به یک اندازه حفاظت کنند و بهبود بخشند. با این حال بسیاری از فرصت‌های ترمیم جنگل‌های دنیا در حال از دست رفتن است.
احیای جنگل‌ها با کمک جامعه محلی
مرمت جنگل‌ها و مراتع چیزی بیش از کاشت درختان است. یعنی باید به چیزی فراتر از بیابانزایی، جنگل‌تراشی و احیای اکولوژیک برای بهبود معیشت انسان و یا محیط‌زیست اندیشید.
براساس آنچه مؤسسه منابع جهانی اعلام کرده است، مرمت بافت‌های تخریب شده جنگل‌ها چند ویژگی اصلی دارد: ذی‌نفعان در تصمیمات و اجرای پروژه‌های مربوط به احیای جنگل‌ها و مراتع باید فعالیت مستقیم داشته باشند. همه مراتع و نه فقط زمین‌های شخصی باید ترمیم شوند؛ به‌طوری که بتوان تضاد منافع را به‌طور وسیع به حداقل ممکن رساند. همچنین هدف از احیای جنگل باید ترکیبی از بهبود اکوسیستم و معیشت باشد نه آنکه صرفا بر افزایش پوشش جنگلی تمرکز داشت. برای این کار باید طیف متنوعی از استراتژی‌های مرمت را از کاشت تا مدیریت بافت‌های احیا شده اتخاذ کرد. نظارت مداوم، آموزش به جامعه محلی و سازگاری با شرایط همیشه یک اصل است. مراتع مرمت‌شده می‌تواند ترکیبی از قطعات موزائیکی، اراضی کشاورزی، مناطق محافظت شده، کریدورهای اکولوژیک، احیای جنگل‌های طبیعی و یا مصنوعی باشد.
ترمیم جنگل‌های آفریقا
در طرح ترمیم مراتع و جنگل‌های آفریقا که به AFR100 معروف شده، قرار است تا سال 2030میلادی 100میلیون هکتار از اراضی جنگل‌زدایی شده در آفریقا ترمیم شود. این پروژه با ابتکار عمل و پشتیبانی مالی و فنی کشورهای آفریقایی برای ترمیم جنگل‌ها با هدف بهبود وضعیت امنیت غذایی، مقاومت در برابر تغییر اقلیم و کاهش فقر اجرایی می‌شود.
پروژه ترمیم جنگل‌های آفریقا در واقع پاسخی به دستورالعمل اتحادیه آفریقا برای حذف جنگل‌زدایی است. تاکنون 28کشور عضو، پایبندی خود را برای دستیابی به 100میلیون هکتار جنگل در آفریقا نشان داده‌اند. 12شریک مالی و 27شریک فنی با کمک وزارت همکاری‌های اقتصادی آلمان از این پروژه برای تدوین استراتژی‌ها حمایت می‌کنند. بانک جهانی نیز یک‌میلیارد دلار برای برنامه کنترل تغییر اقلیم آفریقا اختصاص داده است. بخش خصوصی نیز 481میلیون دلار به این پروژه تزریق کرده است.
ابتکار عمل 20در 20
تلاش برای احیای 20میلیون هکتار از زمین‌های تخریب شده جنگلی تا سال2020 یکی از نمونه‌های موفقی است که با کمک جمعی از کشورها در آمریکای لاتین در حال اجراست. تاکنون نیز 17کشور از منطقه آمریکای لاتین و کارائیب برای اجرای 3برنامه اصلی احیای جنگل‌های آمریکای لاتین متعهد شده‌اند.
در این برنامه آنها متعهد شده‌اند که 20میلیون هکتار از زمین‌های تخریب شده را تا سال2020 احیا کنند. حجم زمین‌های تخریب شده در آمریکای لاتین 50میلیون هکتار است. علاوه بر 40 نهاد علمی، سرمایه‌گذاران بخش خصوصی نیز برای تامین 2.4میلیارد دلار در اجرای این برنامه تعهد داده‌اند. رسیدن به چشم‌اندازهای زیبا، نخستین دستاورد احیای جنگل‌ها و مراتع است.
کشورهای جهان در کنوانسیون تنوع‌زیستی به این توافق رسیده‌اند که تا سال2020، حدود 15درصد اکوسیستم‌های تخریب شده را احیا کنند، میزان کربن را کاهش دهند و تغییرات اقلیمی را کند کنند. احیای جنگل‌ها و مراتع به‌صورت جمعی نیز این فرصت را فراهم آورده است.
ظرفیت افزایش جنگل‌های جهان با اجرای پروژه جهانی احیای جنگل
وضعیت کنونی جنگل‌های جهان به روایت مؤسسه جهانی منابع
در همینه زمینه :
