حقابه قم در انتظار یک تصمیم

فاطمه امامی| قم - خبرنگار:


 قمرود یا همان «انباربار» قرن‌هاست که در میانه شهر قم به زحمت خود را سرپا نگه داشته است. باید تاریخ بخوانیم تا بدانیم چه‌ها به این رود گذشته و چه جنگ‌ها که بر سر حقابه‌اش میان قمی‌ها و اهالی بالادست صورت گرفته است.

این در حالی است که در مورد حقابه کشاورزی همچنان تردیدهایی وجود دارد. یعنی با وجود این‌که بارندگی‌ها در بهار امسال مطلوب بود و حجم آب خوبی به سدهای کوچری و گلپایگان وارد شد، اما سهم قم در کشاورزی امسال نسبت به سال گذشته افزایش چشمگیری نداشته است. این در حالی است که شهرهای بالادست مانند گلپایگان و محلات سهم خوبی از این آوردهای بهاری داشته و کشاورزان شرایط بهتری نسبت به سال‌های گذشته دارند.

مدیر کل آب منطقه‌ای استان قم البته معتقد است در این زمینه به کشاورزان قم اجحاف نشده و برداشت آب کشاورزان گلپایگان هم به دلیل سهمی است که این افراد در سد گلپایگان از گذشته داشته‌اند.

به گفته «احمد حاج حسینی»، آب‌هایی که این روزها از رودخانه عبور می‌کند، 40 میلیون متر مکعب رهاسازی شده است که 35 میلیون از آن حقابه زیست‌محیطی است، اما آثار کشاورزی هم دارد.


نگهداری ذخیره آب قم در خارج از جغرافیای استان

این صحبت‌ها در حالی مطرح می‌شود که خبرها حاکی از افزایش سطح زیر کشت کشاورزی در شهرهای بالادست قم پس از اجرای طرح انتقال آب از سرشاخه‌های دز است. شهرهایی که در گذشته هم به دلیل بالادست بودن، حقابه‌های قم را مصرف کرده‌اند و حالا در طرح انتقال آب از سرشاخه‌ها هم هر روز سهم بیشتری می‌خواهند.

همین موضوع موجب شد سد کوچری که دومین سال ساخت خود را می‌گذراند، امسال تا 210 میلیون متر مکعب آبگیری شود. این در حالی است که برخی می‌گویند قرار بود این سد برای حفظ پایداری‌اش فقط 160 میلیون متر مکعب آبگیری کند و بقیه آب به سد 15 خرداد بیاید.

نگهداری ذخیره آب مورد نیاز شرب استان در خارج از جغرافیای استانی ریسکی بود که طراحان طرح انتقال آب از سرشاخه‌های دز به قم تحمیل کردند و سیاست‌های وزارت نیرو در دریغ کردن مدیریت سد از قمی‌ها هم این پازل را تکمیل کرده است.

سد کوچری که مخزن ذخیره طرح انتقال آب از سرشاخه‌های دز به قم است، این روزها به دست اداره کل آب منطقه‌ای تهران مدیریت می‌شود.
مدیر کل آب منطقه‌ای استان تهران که از مدیران قمی این مجموعه است می‌گوید: آبگیری بیش از 200 میلیون متر مکعبی این سد در بارندگی‌های امسال مطابق با دستورالعمل مشاور بوده و ایرادی به آن وارد نیست.

«سید حسن رضوی» در عین حال معتقد است سد 15 خرداد در زمستان سال گذشته می‌توانست بیشتر آبگیری شود و این اتفاق نیفتاد.

وی می‌گوید: در زمستان اگر اجازه رهاسازی به سد کوچری می‌دادند،  این سد به جای این‌که فروردین سرریز کند می‌توانست اردیبهشت سرریز کند و در 45 روز زمستان که کشاورزان آب نمی‌خواهند ما آب را به سد 15 خرداد برسانیم.


مطالبه‌ای که به درستی پیگیری نشده

مدیر کل آب منطقه‌ای استان تهران با اشاره به این‌که سد 15 خرداد هم از 40 میلیون متر مکعب به 130 میلیون متر مکعب رسید و اکنون 6 متر مکعب در ثانیه رهاسازی دارد می‌افزاید: سد کوچری برای تأمین آب شرب ایجاد شده و باید 2 سال ذخیره آب داشته باشد. نیاز شهر قم 100 میلیون متر مکعب است و ذخیره 200 میلیون متر مکعبی در این سد طبیعی است.

رضوی با تأکید بر این‌که استان قم و ادارات مرتبط باید برای گرفتن تخصیص کشاورزی از سد 15 خرداد تلاش کنند می‌گوید: تا همین امروز نه تخصیص شرب و نه تخصیص کشاورزی و صنعت سد 15 خرداد مشخص نیست. همه سدها از جمله گلپایگان و کوچری تخصیص مشخص دارند، اما سد 15 خرداد بلاتکلیف است. شاید در کشور یکی دو سد شبیه به سد 15 خرداد این گونه بلاتکلیف باشند. 

او می‌گوید: در گذشته در استان قم تلاش‌هایی برای تخصیص آب کشاورزی از سد 15 خرداد صورت گرفته است. حتی در مرحله‌ای، استان تقاضای تخصیص 60 میلیون متر مکعب آب داشته، اما وزارت نیرو با نیمی از این مقدار موافقت کرده، منتهی این موضوع هیچ وقت به درستی پیگیری نشده است.

مدیر کل آب منطقه‌ای استان تهران افزود: این‌که سد 15 خرداد تخصیص مشخص ندارد و سالیانه و فصلی آب می‌گیرد موجب شده کشاورزان قم امسال 5 میلیون متر مکعب تخصیص دارند و سال قبل 4 میلیون متر مکعب داشتند. در صورتی که آب امسال بسیار وضعیت بهتری داشته و در همه کشور کشاورزان تخصیص‌های بهتری گرفته‌اند.

وی با اشاره به این‌که حق کشاورزی قم از تخصیص آب حداقل 30 میلیون متر مکعب است اظهار می‌کند: امسال وزارت نیرو، تخصیص آب کشاورزی سد 15 خرداد را 5 میلیون متر مکعب اعلام کرده، اما کشاورزی گلپایگان از سد کوچری 59 میلیون متر مکعب تخصیص دارند. چراکه آنها تخصیص دارند و عدد را می‌گیرند، اما قمی‌ها این موضوع را پیگیری نکرده‌اند.

رضوی ادامه می‌دهد: قمی‌ها بیشتر در قم حرف می‌زنند و مسائلشان را منعکس نمی‌کنند و مسئولان وزارت نیرو می‌گویند که این‌ها با 5 میلیون متر مکعب حقابه کشاورزی راضی هستند و حتما نیاز ندارند.
او هم این نکته را قبول دارد که می‌شد سد کوچری را در نقطه دیگری ساخت که ادعاهای استان‌های دیگر نسبت به آن کمتر باشد، اما سیمای طرح اکنون همین است و باید در این زمین بازی کرد.


تخصیص  سد 15 خرداد بر اساس خشکسالی است 

به گفته مدیر کل آب منطقه‌ای استان تهران، مدیریت سد کوچری تا آخر تیر در دست این اداره بود و پس از آن به شرکت آب نیرو تحویل داده شد. این شرکت هم بهره‌بردار سد می‌شود و هم اداره کارهای باقی‌مانده را به اتمام می‌رساند.

«سید حسن رضوی» می‌گوید: در کشور ما اکنون حسابداری آب جایگاه خاص خودش را پیدا کرده است. هر کسی هر جا که حقابه دارد باید تخصیصش را از وزارت نیرو بگیرد. اگر این کار را انجام ندهند سرشان کلاه می‌رود. چه حق داشته باشند و چه نداشته باشند.

وی می‌افزاید: برای این‌که قم حقش را بگیرد باید تخصیص بر اساس مخزن مشخص شود نه آورد رودخانه. وزارت نیرو هم آمادگی دارد تا این برنامه را برای سد 15 خرداد تدوین کند، اما باید پیگیری صورت بگیرد تا اعداد و ارقام تثبیت شوند.

رضوی معتقد است یکی از دلایلی که این کار فراموش شده خشکسالی‌های پی در پی است. خیلی‌ها در آن شرایط می‌گفتند اصلا آبی وجود ندارد که کسی دنبالش برود، اما الان که شرایط قدری تغییر کرده مشخص شده که این پیگیری‌ها می‌توانست نتایج بهتری داشته باشد.

مدیر کل آب منطقه‌ای استان تهران می‌گوید: در واقع همه تخصیص‌های سد 15 خرداد و قم براساس خشکسالی طراحی شده، در حالی که باید مشخص شود در ترسالی و حالت نرمال چه تخصیصی می‌توان برای شرب، صنعت و کشاورزی در استان قم در نظر گرفت. دلیجان دنبال تخصیص صنعتی از سد 15 خرداد است. واقعا هم اگر قرار است آب در سد 15 خرداد تبخیر شود باید برای کاری اختصاص دهند.