حذف در4حرکت

شبنم سیدمجیدی/روزنامه نگار

 مرور فیلم‌های اکران شده در 4دهه سینمای بعد از انقلاب نشان می‌دهد که فیلم‌های خارجی در اکران و فروش گیشه روندی به‌شدت نزولی را طی کرده‌اند. تعداد فیلم‌های خارجی در دهه60 به‌مراتب بیشتر از فیلم‌های اکران شده ایرانی بود و البته از اقبال خوبی هم برخوردار بودند اما از دهه 70 روند نزولی اکران‌های خارجی آغاز شد. در این دهه تعداد فیلم‌های خارجی اکران شده در سینماها به کمتر از نصف فیلم‌های ایرانی رسید. اکران فیلم‌های خارجی در دهه 80 به یک سوم کاهش یافت و در دهه90 تقریباً از سینمای ایران حذف شد. برای آنکه بتوانیم تصویر دقیقی از وضعیت اکران فیلم‌های خارجی در 4دهه سینمای ایران به‌دست آوریم به آمار و اطلاعات منتشر شده از سوی سازمان امور سینمایی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مراجعه کردیم. آمار و اطلاعات فروش سینمای ایران از سال 1364 وارد سیستم‌های ثبت دیجیتال شده‌اند، به همین دلیل آماری که اکنون به‌صورت یکپارچه و ضابطه‌مند در این زمینه در دسترس است، مربوط به همین سال است. با این حال وضعیت کلی اکران فیلم‌های خارجی در همین 6سال پایانی دهه60هم کاملاً قابل‌تشخیص است. در آخر، سینمای ایران را از نظر وضعیت اکران فیلم‌های خارجی با 4کشور فرانسه، آلمان، کره‌جنوبی و چین مقایسه کرده‌ایم؛‌کشورهایی که علاوه بر تولید داخلی سهم بزرگی از بازار سینماهای‌شان در دست فیلم‌های خارجی زبان است.


  فیلم‌های خارجی دهه 60
در 6 سال پایانی دهه 60 یعنی سال‌های 64 تا 69 به‌طور کلی 708 فیلم در اکران یک، 2و3 در سینماهای ایران به نمایش درآمده است که از این تعداد 293 فیلم ایرانی و 415عنوان فیلم خارجی بوده است. در این مدت میانگین مدت نمایش فیلم‌های ایرانی 3سال و فیلم‌های خارجی تقریبا کمی بیش از 2سال بوده است که حکایت از کمبود تولید فیلم‌های ایرانی مناسب دارد. برتری عددی تعداد فیلم‌های خارجی نکته‌ای است که در این آمار جلب توجه می‌کند. مجموع تماشاگران فیلم‌های ایرانی 319میلیون نفر و مجموع تماشاگران فیلم‌های خارجی 150میلیون نفر بوده است. فیلم« مشعل» محصول سینمای هندوستان پرفروش‌ترین و پرتماشاگرترین فیلم خارجی اکران شده در سینماهای ایران بود که در مدت 3سال بیش از 430میلیون‌ریال فروش و 4میلیون و 621هزار نفرتماشاگر داشت.



  فیلم‌های خارجی دهه 70
در دهه70 تعداد کل فیلم‌های به نمایش درآمده 963 عنوان بود که از این میزان، تعداد فیلم‌های ایرانی  697 و تعداد فیلم‌های خارجی به نمایش درآمده 266 بود. پرفروش‌ترین فیلم خارجی این دهه «گایال» محصول هندوستان با 263میلیون تومان فروش در مدت 5سال و پرتماشاگرترین فیلم خارجی «سایه شوگان» محصول ژاپن با 3میلیون و 254هزار نفر تماشاگر در مدت 8سال بود. در این دهه تعداد تماشاگران سینما نسبت به دهه60 کاهش داشته است.

  فیلم‌های خارجی دهه80
از دهه 80 به‌عنوان دهه قهر تماشاگر از سینما و ریزش مخاطبان یاد می‌شود. آمار نیز این موضوع را تأیید می‌کند. تعداد کل تماشاگران از 466میلیون نفر در دهه 70 به 159میلیون نفر در دهه80 کاهش یافت. فیلم‌های خارجی نیز از این کاهش مخاطب و اکران در امان نماندند. تعداد کل فیلم‌های به نمایش درآمده در این سال918 فیلم است. تعداد فیلم‌های ایرانی به نمایش درآمده 741عنوان و تعداد فیلم‌های خارجی به نمایش درآمده 177عنوان است. پرفروش‌ترین فیلم خارجی «کینه» محصول آمریکا با 94میلیون تومان فروش در مدت3سال و پرتماشاگرترین فیلم خارجی «خدا گواه» محصول هندوستان با 229هزار نفر تماشاگر در مدت 5سال بود.





  فیلم‌های خارجی در دهه 90
در دهه90 تا پایان سال97 تعداد 1295فیلم ایرانی اکران شده که از این تعداد 351مورد مربوط به گروه سینمای هنر و تجربه بوده است. در این دهه تعداد فیلم‌های خارجی اکران‌شده به‌شدت کاهش یافت. در این سال‌ها مجموعاً 25عنوان فیلم خارجی‌زبان در کشور اکران عمومی گرفته‌اند و مجموع تماشاگران این فیلم‌های خارجی معادل 79هزار نفر بوده است.
در سال90 فقط 4فیلم خارجی داشته‌ایم که پرفروش‌ترین آن «ما یک پاپ داریم» بوده است. در سال91 معادل 9فیلم خارجی اکران شده که «درخت زندگی» بالاترین فروش را داشته است. در سال92 فقط 3 فیلم خارجی توانستند روی پرده‌ها بروند که پرفروش‌ترین آن «میراث چینی» بود. عناوین فیلم‌های اکران‌شده خارجی در سال93 در دست نیست و فقط با عنوان فیلم‌های خارجی اکران محدود در سایت سازمان سینمایی عنوان شده‌اند و درباره جزئیات آنها فقط می‌دانیم که 19هزار تماشاگر داشته‌اند. در سال94 اکران 4فیلم خارجی را در کشور داشتیم که «باب اسفنجی» پرفروش‌ترین بود. در سال‌های 95 و 96 هیچ فیلم خارجی در سینماهای کشور اکران نشد. همچنین در سال97 فقط 3 فیلم اکران شد که «وینچستر» پرفروش‌تر بود. مجموع فروش فیلم‌های خارجی از سال90 تا پایان سال97 برابر با 581میلیون تومان بوده است، این در حالی است که مجموع فروش فیلم‌های ایرانی اکران‌شده در این سال‌ها 836میلیارد و 650میلیون تومان بوده است.
از سال93 هر سال، اکران محدودی از چند‌فیلم خارجی را در گروه هنر و تجربه هم داشته‌ایم که تعداد این فیلم‌ها 33عنوان بوده است. اما مجموع فروش این فیلم‌ها و تعداد تماشاگران آن به‌دلیل اکران محدود، بسیار اندک بوده است.




  مقایسه با کشورهای دیگر
حال بیاییم آمار فروش و اکران فیلم‌های خارجی زبان در کشور خودمان را با برخی از کشورهای دیگر دنیا مقایسه کنیم. سال2017 را به‌عنوان سال پایه درنظر می‌گیریم. در این سال میزان کل فروش سینماهای کشور 180میلیارد تومان بوده است و 22میلیون نفر تعداد کل تماشاگران سینماهای ایران بوده‌اند. 10فیلم پرفروش این سال نهنگ عنبر2، آیینه بغل، اکسیدان، خوب بد جلف، ساعت 5عصر، خالتور، رگ خواب، زرد و ماجرای نیمروز بوده‌اند اما نکته مهم اینجاست که از مجموع 191فیلم اکران شده در این سال، سهم فیلم‌های خارجی صفر بوده است.
فرانسه: در سال2017 برابر با 209میلیون نفر در سینماهای فرانسه فیلم دیده‌اند. در این سال، فرانسه 300فیلم ساخت داخلی داشته است. در مجموع، 37/4درصد بازار سهم فیلم‌های ملی و 62/6درصد سهم بازار خارجی است. وقتی به فهرست 10فیلم پرفروش و پرمخاطب این کشور در سال2017 نگاه می‌کنیم، 3فیلم ساخت فرانسه و بقیه، فیلم‌های خارجی ساخت آمریکا هستند. پرفروش‌ترین فیلم فرانسه در این سال، «مرد نفرت‌انگیز3»ساخت آمریکا بوده که 5میلیون و700هزار نفر آن را دیده‌اند.
آلمان: فیلم‌های اکران شده در آلمان 122میلیون نفر در سال 2017 تماشاگر داشته‌اند. تعداد فیلم‌های تولید شده آلمان در این سال معادل 247عنوان بوده است که فقط 23/9درصد از سهم بازار فیلم‌های اکران شده در آلمان را شکل می‌دهند و 1/76درصد سهم فیلم‌های خارجی است. همچنین نگاهی به 10فیلم پرفروش سال در این کشور نشان می‌دهد که فقط یک فیلم آلمانی با نام «لعنت به شکسپیر» در این فهرست قرار دارد و پرفروش‌ترین فیلم این سال است. بقیه پرفروش‌ها، فیلم‌های خارجی آمریکایی یا کانادایی هستند.

کره جنوبی: در سال 2017 سینماهای کشور 51 میلیون نفری کره‌جنوبی، 219میلیون تماشاگر را جذب فیلم‌های خود کردند. در این سال تعداد کل فیلم‌های اکران شده در کره 1765عنوان بوده است. از این تعداد، 1271فیلم، خارجی و 494فیلم محصول ملی خود کره بوده است. 51/8درصد از بازار، سهم فیلم‌های ملی کره و 48/2درصد سهم فیلم‌های خارجی است. در سال 2017 سینمای داخلی کره با 7 فیلم از 10فیلم برتر از لحاظ تماشاگر، در صدر جدول فروش گیشه قرار گرفت. فیلم راننده تاکسی(ساخت کره) پرفروش‌ترین فیلم این کشور شد. اما 3 فیلم خارجی‌زبان هم میان 10فیلم برتر دیده می‌شود؛ فیلم‌های« مرد عنکبوتی»، «دیو و دلبر» و« شاهنشاه» از فیلم‌های آمریکایی حاضر در این رده‌بندی هستند.
چین: در سال2017 یک میلیارد و 620هزار نفر در چین به سینما رفته‌اند. در این سال970 فیلم چینی راهی گیشه‌های سینما شده است. فیلم‌های ملی چین 53/8درصد از اکران سینمای این کشور را شکل داده‌اند و2/46درصد، سهم بازار فیلم‌های خارجی است. پرفروش‌ترین فیلم گیشه در این کشور «جنگجویان گرگینه2» است که با 154میلیون نفر تماشاگر، پرفروش‌ترین فیلم تاریخ چین شد. بعد از آن فیلم «سرنوشت سرعت» ساخت آمریکا قرار دارد. در رده‌بندی 10 فیلم پرفروش چین، 4فیلم چینی، 5 فیلم آمریکایی و یک فیلم از اندونزی وجود دارد.