گشت و‌گذار در خانه‌موزه‌های موسیقی پایتخت که پاتوق علاقه‌مندان به هنر پنجم است
دعوت به صدای خوش سازها
پرنیان سلطانی
صدای خش‌خش صفحه گرامافون و آهنگ خش‌دار و کم‌کیفیت ضبط‌شده روی نوار کاست، یادآور روزهایی است که گوش سپردن به نوای موسیقی و لذت بردن از آوای دل‌انگیز سازها به راحتی امروز نبود. در روزهایی که خیلی هم دور نیست، هنرمندان عرصه موسیقی کار بسیار سختی برای تولید یک کار هنری داشتند؛ نبود استودیوهای مجهز برای ضبط، کم بودن نوازندگان حرفه‌ای و کاربلد و از همه مهم‌تر فراگیر نبودن موسیقی به شکل امروزی‌اش، همه و همه شرایط سختی را برای موسیقی‌دان‌ها رقم زده بود؛ شرایطی که فقط با قرار گرفتن در آن محیط می‌توانید درکش کنید. درست است که امروز حضور یافتن در محیط موسیقایی چند صدسال و حتی چند دهه قبل عملا غیرممکن است، اما هستند خانه‌ها و موزه‌هایی که با شبیه‌سازی روزگار گذشته موسیقی، درست مثل یک ماشین زمان دست هر علاقه‌مندی را گرفته و او را با خود به دنیای خاک‌گرفته موسیقی سال‌های دور می‌برند. اگر می‌خواهید لذت گوش جان سپردن به نوای موسیقی در روزگار گذشته را تجربه کنید، با ما به موزه‌های حوزه موسیقی بیایید؛ به خانه‌هایی که شهرت امروزشان را مدیون هنر پنجم، یعنی موسیقی هستند.
ضیافت قراردادها در خانه‌موزه بتهوون
نمی‌شود اهل موسیقی باشی و نامی از فروشگاه بتهوون یا خانواده چمن‌آرا نشنیده باشی. سال‌ها پیش که این‌قدر همه‌چیز در دسترس نبود و نمی‌شد فقط با چند کلیک به آهنگ‌های موردعلاقه و قطعه‌های روز دسترسی پیدا کرد، عاشقان موسیقی برای پیدا کردن صفحه، نوار کاست و بعدها حتی برای تهیه سی‌دی‌های موسیقی راهی فروشگاه بزرگ بتهوون می‌شدند؛ فروشگاهی که آن روزها در محدوده چهارراه ولیعصر برای خودش برو بیایی داشت. این مرکز سال 1332با نام «صفحه‌فروشی بتهوون» به‌دست برادران چمن‌آرا در خیابان منوچهری شکل گرفت و از شهریور‌ماه سال گذشته با عنوان «خانه‌موزه بتهوون» وارد مرحله جدیدی از فعالیت 65ساله‌اش شد. در این خانه دوطبقه قدیمی، صدای موزیک یک لحظه هم قطع نمی‌شود و فضای زیبای موزه مراجعه‌کنندگان را به سال‌های سال قبل می‌برد؛ به سال‌هایی که صفحات موسیقی تنها راه ارتباطی مردم با دنیای هنر پنجم بود و سازهای موسیقی تا این اندازه تنوع و گستردگی نداشت. در جای‌جای این خانه می‌توانید صفحات موسیقی، نوارهای کاست، سازهای مختلف، ضبط‌های قدیمی و از همه مهم‌تر بیش از 2هزار سند قرارداد و دست‌نوشته از خواننده‌ها، آهنگسازها، ترانه‌سراها و دیگر هنرمندان عرصه موسیقی از گذشته تا امروز را ببینید. به گفته مسئولان موزه، در این مرکز جلد صفحه‌های گرامافون مربوط به اواسط دهه 30 و قراردادهایی از دهه 40 در معرض دید علاقه‌مندان به موسیقی قرار گرفته که همه و همه روند شکل‌گیری موسیقی در کشورمان را نشان می‌دهد. اگر به خانه‌موزه بتهوون رفتید، حتما خودتان را به شنیدن نخستین صفحه «تولد مبارک» ایران هم مهمان کنید.
گنجینه سازها در موزه موسیقی
اگر دلتان می‌خواهد یک مجموعه بی‌نظیر از سازهای موسیقی را یکجا ببینید، حتما راهی موزه موسیقی ایران شوید؛ موزه‌ای با مساحت تقریبی 3هزار و 650متر و در 3طبقه که کارش را رسما از سال1388 آغاز کرده و در آن انواع سازها و اسناد مرتبط با دنیای موسیقی به نمایش درآمده است. همانطور که هر بازدیدکننده‌ای از موزه موسیقی انتظار دارد، سالن‌های اصلی این موزه واقع در طبقه همکف و اول، به نمایش سازهای مختلف اختصاص یافته. بیش از 240ساز به 3بخش سازهای بادی، سازهای کوبه‌ای و سازهای زهی تفکیک شده و در معرض دید علاقه‌مندان قرار گرفته است؛ ضمن اینکه در این سالن‌ها می‌توانید سازهای کمترشناخته‌شده نواحی مختلف ایران ازجمله سرنا، سوتک، قیچک و... و حتی سازهای خودصدا مثل زنگوله‌ها را هم از نزدیک ببینید. کارگاه ساخت ساز، یکی دیگر از بخش‌های پربازدید موزه است که در آن مراحل ساخت انواع سازها نشان داده شده است. این کارگاه یک بخش هیجان‌انگیز به نام «به سازها دست بزنید» دارد؛ بخشی که به همه علاقه‌مندان این امکان را می‌دهد تا با لمس سازهای مختلف، نوازندگی آنها را هرچند فقط برای چند لحظه کوتاه تجربه کنند. بخش گنجینه یکی دیگر از بخش‌های جذاب موزه به‌حساب می‌آید. در این بخش، آثار، سازها و برخی لوازم شخصی اساتید موسیقی، ازجمله احمد عبادی، حاج قربان سلیمانی، خاطره پروانه، کلنل علینقی وزیری و... در معرض دیدتان قرار دارد. اگر از این بخش دیدن کردید، از دیدن نمایشگاه تجهیزات تاریخ ضبط موسیقی هم غافل نشوید. در این نمایشگاه روند تکمیل صنعت ضبط صدا و موسیقی به نمایش درآمده و شما می‌توانید با گشت و‌گذار در آن، انواع دستگاه‌های فتوگراف، گرامافون‌های کوکی، برقی، باتری‌دار و قابل حمل مخصوص اتومبیل، نمونه‌هایی از دستگاه ضبط صفحات گرامافون، دستگاه‌های ضبط‌های سیمی و ریل کوچک و بزرگ، ضبط و پخش کارتریج، نوار کاست و... را از نزدیک ببینید. آرشیو صوتی 42هزار ساعت موسیقی در قالب صفحه، نوارهای ریل، نوارهای کاست، سی‌دی و دی‌وی‌دی و کتابخانه تخصصی با 6هزار جلد کتاب و مجله‌های قدیمی حوزه موسیقی بخش‌های دیگر این موزه هستند.
تجریش، خیابان مقصودبیک، خیابان موزه، نبش کوچه نیلوفر، پلاک 9
همه روزه جز شنبه‌ها از ساعت 10تا 17 _ 22231708- 22672785
خانه‌موزه ابوالحسن صبا
ابوالحسن صبا که نیاز به معرفی ندارد. مگر می‌شود کسی این نوازنده و آهنگساز بزرگ ایرانی را نشناسد؟ او که از نوادگان فتحعلی خان صبا، ملک‌الشعرای دربار قاجار بود و صدای تار، سه‌تار، سنتور، کمانچه، تنبک، نی، پیانو ویولن‌اش دل از هر اهل هنری می‌برد، شاگرد کمال‌الملک بود و بعدها شاگردان نام‌آشنایی را تحویل جامعه موسیقی کشورمان داد. اگر می‌خواهید با سبک زندگی این موسیقی‌دان برجسته بیشتر آشنا شوید، حتما به خانه‌موزه‌اش در محدوده میدان بهارستان سری بزنید. ابوالحسن صبا وصیت کرده بود پس از فوتش، خانه‌ای را که در آن زندگی می‌کرد به موزه تبدیل کنند؛ به همین دلیل خانه‌اش در خیابان ظهیرالاسلام از سال1353 به موزه تبدیل شد؛ موزه‌ای که در آن وسایل شخصی، اسناد، نامه‌های اداری و مکاتبات شخصی‌اش در معرض دید علاقه‌مندان قرار دارد. در خانه اجدادی صبا می‌توانید دفتر یادداشت‌های شخصی، شعرهایی که صبا به خط خودش نوشته، بنچاق قدیمی خانه، عینک، کلاه، قلم و دوات، کت و شلوار، سازها و دیگر وسایل شخصی او را ببینید؛ ضمن اینکه تمامی عکس‌های این موسیقی‌دان برجسته از دوران کودکی و نوجوانی تا بزرگسالی‌اش قاب شده و دیوارهای خانه را زینت بخشیده‌اند. ماسک گچی از صورت او هم یکی دیگر از وسایل ماندگاری است که در این موزه در معرض دید بازدیدکنندگان قرار می‌گیرد.
میدان بهارستان، خیابان ظهیرالاسلام، نبش بن‌بست صبا، پلاک 90
شنبه تا چهارشنبه از ساعت 8:30 تا 15:30 _ 33111246
مهمانی «فرهاد» در موزه سینما
خیابان ولیعصر، باغ فردوس، موزه سینمای ایران، نشانی سرراستی است که علاقه‌مندان به فرهاد مهراد، خواننده نام‌آشنای سبک پاپ - راک را به خانه‌اش می‌رساند؛ جایی که سال1390 به همت همسر فرهاد مهراد و با طراحی بهروز غریب‌پور -کارگردان تئاتر و سینما- دقیقا مشابه خانه خالق قطعه‌های ماندگار «جمعه»، «گنجشکک اشی‌مشی»، «کودکانه»، «سقف»، «وحدت (والا پیامدار محمد)» و... بازسازی شده است. برای رفتن به خانه فرهاد و دیدن وسایل شخصی‌اش کافی است سالن‌های اصلی و دالان‌های موزه سینمای ایران را به انتها رسانده و خودتان را به در چوبی برسانید؛ دری که بعد از آن قدم به دنیای فرهاد خواهید گذاشت. به محض ورود چراغ‌ها روشن شده و آهنگ‌های خاطره‌انگیز سال‌های نه‌چندان دور فضای اتاق را پر می‌کند. فرهاد دوباره با آن صدای گرم و گیرایش می‌خواند: بوی عیدی، بوی توپ، بوی کاغذ رنگی.... انگار نه انگار که 17سال است از این خانه رفته. هنوز عبای کرم‌رنگش روی صندلی چوبی است و عصایش به دیوار اتاق تکیه داده. کتاب‌هایش به ردیف داخل کتابخانه قرار گرفته و نوار‌کاست‌هایش مرتب روی میز پیانو چیده شده‌اند. لباسش هنوز به چوب لباسی آویزان است و یادداشت‌های روزانه‌اش هنوز روی میز ناهارخوری دیده می‌شوند؛ «تحویل شعر و آهنگ به وزارت ارشاد. نام نوار برف. پس از حدود 3سال معطلی». این‌طور که مسئولان موزه سینما می‌گویند، پوران گلفام - همسر فرهاد- به‌خاطر علاقه شخصی و تمایلی که به ایجاد خانه فرهاد در موزه سینمای ایران داشت، سال90 تصمیم گرفت وسایل شخصی همسرش را در یکی از اتاق‌های این موزه به نمایش بگذارد. حالا 8سال از آن روز می‌گذرد و طبق گفته راهنماهای موزه، خانه فرهاد به یکی از پرطرفدارترین بخش‌های موزه سینمای ایران تبدیل شده است.
خیابان ولیعصر، نرسیده به میدان تجریش، باغ فردوس، موزه سینمای ایران
یکشنبه تا پنجشنبه از ساعت 9تا 19(نیمه اول سال) و از ساعت 9تا 17(نیمه دوم سال)، جمعه‌ها از ساعت 14تا 17(روزهای شنبه موزه تعطیل است). _ 22705005
