امیدهای تهران در مسیر شهری برای همه

مژگان رضایی _ کارشناس برنامه‌ریزی شهری

شهری برای همه یعنی شهر برای همه گروه‌های سنی، (برای زنان، مردان، نوزادان، کودکان، نوجوانان، جوانان و کهنسالان)، کم‌توانان، روشندلان و افرادی که از محدودیت‌های حرکتی برخوردار هستند... و در عین حال اهمیت به مسائل اقتصادی، محیط‌زیستی، حمل‌ونقل و انرژی و مسائل اجتماعی و فرهنگی و... در اولویت آن قرار دارد و از همه مهم‌تر مبحث مدیریت بحران است؛ چراکه طبیعت سازوکار ویژه خود را دارد و می‌تواند با ایجاد یک زلزله، سیل، طوفان و اتفاقاتی از این دست، در شهر بحران ایجاد کند و عدم‌توانایی مدیران و متخصصان شهری و تاب‌آوری پایین یک شهر مشکلات عدیده‌ای را برای آن رقم خواهد زد و تاب‌آوری بالا آن را به محیطی امن برای ساکنان خود تبدیل خواهد کرد. در شهری برای همه همانطور که شهردار تهران روز گذشته در صفحه توییتر خود عنوان کرد «همه‌ شهروندان از کودک، جوان و سالمند، با آرزوها و ایده‌هایشان، در مسیر تحققش گام برمی‌دارند.» او می‌گوید که «تلاش‌های امروز ما برای حال خوب و شادی فردای کودکانمان است؛ چراکه کودکان مهم‌ترین شهروندانی هستند که برای فردای این شهر تصمیم می‌گیرند‌.» در این بین باید اذعان داشت شعار یک شهر برای همه، عنوانی بزرگ و در عین حال بسیار پر‌طمطراق جلوه می‌کند و ایجاد این بستر وسیع نیازمند زیرساخت‌های فیزیکی و فرهنگ عمومی برای تحقق آن به‌شمار می‌آید؛ با وجود این با بهره از تعقل و استفاده درست از منابع موجود، هدفی شدنی به‌حساب می‌آید.

اما کدام شهرهای دنیا این بستر را برای شهروندان خود مهیا ساخته‌اند  و یک شهر با چنین ویژگی‌ای چه اهدافی را دنبال می‌کند؟ به‌روشنی می‌توان اعلام کرد چنین شهری مسیر رسیدن به توسعه پایدار را فراهم ساخته و دیگر چشم‌انداز آن ایجاد طرح‌ها و امکانات نوین است، درحالی‌که در شهرهای دیگر شهرداری‌ها و سایر اماکن و متولیان امر در حال آماده‌سازی زیر‌ساخت‌ها و صرفا خدمات‌رسانی به شهروندان هستند و مسیر رشد و توسعه را به کندی طی می‌کنند. مؤسسه مرسر (Mercer Quality of Living Survey) از معیارهای زیر در رتبه‌بندی شهرهای با‌کیفیت استفاده کرده است: شرایط سیاسی و اجتماعی (ثبات سیاسی، جرم و جنایت، قدرت قانون)، شرایط اقتصادی (قوانین مربوط به تبدیل ارز، خدمات بانکی)، شرایط اجتماعی- فرهنگی (در دسترس بودن رسانه‌های آزاد و سانسور، محدودیت‌ها و آزادی‌های فردی)، ملاحظات درمانی و سلامتی (منابع و خدمات پزشکی، بیماری‌های مسری، فاضلاب، آلودگی هوا)، سیستم آموزشی (استانداردهای در دسترس‌بودن مدرسه‌های بین‌المللی)، خدمات عمومی و سیستم حمل‌ونقل (نیروی برق، آب، حمل‌ونقل عمومی، ترافیک)، تفریحات و سرگرمی (رستوران، تئاتر، سینما، ورزش و تفریح)، محصولات مصرفی (در دسترس بودن غذا / اقلام مصرف روزانه)، اتومبیل، مسکن (اجاره ‌مسکن، وسایل خانگی، مبلمان، خدمات تعمیر و نگهداری)، محیط طبیعی (آب و هوا، میزان بلایای طبیعی). با این دید، شهرهای مونترال کانادا، ملبورن، سیدنی و پِرث (Perth) استرالیا، لوکزامبورگ، استکهلم سوئد، فرانکفورت، برلین، مونیخ، دوسلدورف و هامبورگ آلمان، ونکوور، تورنتو و اُتاوای کانادا، اوکلند و ولینگتون(Wellington)، نیوزیلند، بازل، ژنو، زوریخ، و بِرن سوئیس، آمستردام هلند، کپنهاگ دانمارک و وین اتریش ازجمله شهرهایی به شمار می‌آیند که شعار شهری برای همه را محقق ساخته‌اند. در شهرهای کمترتوسعه‌یافته اگر با دید منفی به این مهم نگاه کنیم، ریشه‌های امید را خواهیم سوزاند و آب راکد سرانجام ناگواری را تجربه خواهد کرد. با این حال، باید اندیشید تهران با چه هدفی گام در این مسیر گذاشته ‌که با هر اندیشه‌ای باشد، از نگاه و تفکر صحیح و نافذ مدیران و متخصصان آن برمی‌آید که سهمی در آن داشته و دارند که زمینه‌های تحقق شهر توسعه‌یافته پایدار زیست‌پذیر را برای شهروندان به ارمغان آورند؛ هرچند که طی طریق آن وابسته به سال‌های متمادی و تلاش شبانه‌روزی خواهد بود.
واقعیت این است که تهران تا هوشمندی و توسعه پایدار و ایجاد بستری برای افزایش حس رضایت‌پذیری شهروندان خود راهی طولانی در پیش دارد، اما این مهم با صرف هزینه و تخصص دور از انتظار نیست و دست‌یافتنی جلوه می‌کند؛ با همان راهی که شهرداری تهران اکنون به جای شهرفروشی برای تامین درآمد، برآورده‌سازی انتظار شهروندان را در پیش گرفته است. در این راه هم کودکان نقش دارند، هم بزرگسالان و هم کم‌توانان و هم افراد دارای معلولیت.