بی‌گناه‌ترین خون‌ریز سینما

محمدناصر احدی ـ روزنامه‌نگار

سام پکین‌پا از آن فیلمسازانی بود که منتقدان نمی‌توانستند نادیده‌اش بگیرند و هر فیلمش با واکنش‌های مثبت و منفی زیادی مواجه می‌شد؛ هرچند احتمالاً نه نوازش‌ها و نه تاختن‌ها تأثیر عمده‌ای در مسیر فیلمسازی‌اش نداشت و همیشه فیلمی را که دوست داشت می‌ساخت. پکین‌پا آن‌قدر باهوش بود که حتی پیشاپیش واکنش منتقدان را به فیلمش پیش‌بینی می‌کرد. برای نمونه، استفن فاربر ـ منتقد مجله فیلم کوارترلی ـ در مقدمه نقادانه مفصلی که بر گفت‌وگوی خودش با پکین‌پا در شماره 23 این مجله در پاییز 1969 نوشته به این نکته اشاره کرده است: «نظر منتقدان به «این گروه خشن» همان‌طور است که پکین‌پا پیش‌بینی می‌کرد؛ یا دیوانه‌وار مجذوب شدند یا خشمگینانه بدگویی کردند. تقریباً هیچ‌کس نظر بینابین در مورد فیلم ندارد». البته، خود فاربر سعی کرده وجوه مثبت و منفی فیلم را با هم ببیند؛ او در حالی که معتقد است شخصیت‌پردازی فدای اکشن و صحنه‌های جنجالی شده، اما از خشونت فیلم گله نمی‌کند و روی قاعده‌شکنی‌های پکین‌پا در ژانر وسترن انگشت می‌گذارد. در یکی دیگر از واکنش‌های مقارن با روی‌پرده رفتن فیلم، ریچارد ویدهال در شماره 38مجله سایت اند ساند، پکین‌پا را بهترین کارگردان نسل خودش خواند و نوشت: «قهرمانان جان فورد برای همیشه در سرزمینی تغییرناپذیر می‌تازند و قهرمان پکین‌پا با اصول اخلاقی تغییرناپذیر خود در سرزمین در حال تغییر».
راجر ایبرت هم این گروه خشن را بهترین وسترنی که دیده وصف ‌کرده و گفته بود: «فیلم داستان مردان پا به سن گذاشته‌ای است که به جای جامعه به یکدیگر وفادار بودند». رابین وودِ کبیر هم در یکی از کتاب‌هایش نوشته: «همانطور که «بچه رزمری» ژانر وحشت را وارد فازی آپوکالیپتیک کرد، این گروه خشن هم همین کار را با ژانر وسترن انجام داد». پالین کیل که رابطه دوستانه‌ای با پکین‌پا داشت، او را احتمالا بزرگ‌ترین قربانی تاریخ هالیوود می‌دانست و درباره این فیلم گفته بود: «حرف‌های پکین‌پا به من، وقتی می‌خواست این گروه خشن را بسازد، یادم می‌آید. می‌گفت می‌خواهد فیلمی وحشیانه بسازد که زشتی خشونت در آن نفس مردم را بند بیاورد و دیگر هوس نکنند چیز خشنی ببینند. وقتی فیلم به نمایش درآمد و یک عده آدم بی‌احساس از تماشای خون‌ریزی‌ها فریاد شادی سر دادند، هنوز محظوظ به نظر می‌آمد و طوری رفتار می‌کرد که انگار بی‌گناه است».
با همه این تفاصیل، احتمالاً بهترین توصیف را درباره این گروه خشن مایکل بلیس، نویسنده و مدرس سینما، نوشته است. او در مقدمه خود بر کتابی که مجموعه‌ای از بهترین نقدها درباره فیلم این گروه خشن است، می‌نویسد: «هم تحسین‌ها و هم نکوهش‌ها درباره این گروه خشن حداقل در یک موضوع اشتراک نظر دارند: این فیلم یکی از تأثیرگذارترین فیلم‌هایی است که تا به حال ساخته شده است. این فیلم به کارگردانی سام پکین‌پا و با مشارکت وی در نگارش فیلمنامه، پس از وقفه چهارساله اجباری او به دلیل قرار داشتن در لیست سیاه، شاهکار این کارگردان است. در هیچ‌یک از آثار پکین‌پا چنین تلاقی قدرتمند و مؤثری میان فرم و محتوا، سبک و مضمون، بازیگر و شخصیت وجود ندارد. وقتی تدوین فیلم تمام شد، پکین‌پا اعلام کرد که 94 تا 96درصد از نتیجه رضایت دارد؛ البته برای آنهایی از ما که از آن زمان مشغول مطالعه و ستایش فیلم هستیم، میزان رضایت حتی بیشتر است».