باغداری
کام تلخ زیتون‌کاران رودباری
باغدار رودباری: بعد از آفت‌زدگی محصول زیادی برای ما باقی نمی‌ماند بنابراین همان مقدار سود اندک را هم از دست می‌دهیم
فرشته رضایی |رودبار-خبرنگار :
زیتون‌کاران رودباری یکی از محصولات استراتژیک کشاورزی ایران را تولید و بسیاری از آنان معیشت خود را از این راه تامین می‌کنند. اقتصاد زیتون همواره پررونق بوده است. در رودبار 9 هزار هکتار باغ زیتون وجود دارد که از این میزان بیش از 8200 هکتار بارور است. براساس آمارها هر ساله بیش از ۲۰ هزار تن زیتون از باغ‌های بارور این شهرستان برداشت می‌شود. در رودبار به هر طرف نگاه کنید، باغ‌های بزرگ و کوچک زیتون را خواهید دید؛ باغ‌هایی که اقتصاد این شهرستان به آن وابسته است. این باغ‌ها این روزها متاسفانه حال و روز خوبی ندارند. هنوز درخت بارور نشده میزبان آفت نام مگس زیتون شده است.
مگس میوه زیتون یکی از آسیب‌رسان‌ترین آفات زیتون در کشورهای حوزه دریای مدیترانه است. طبق آمارها در سال ۱۳۸۳ شاهد افزایش جمعیت این آفت در استان‌های گیلان، قزوین، زنجان، مازندران، اصفهان، گلستان، سمنان، مرکزی، ایلام، کرمانشاه بودیم تا جایی که سطح آلودگی در ۱۳ هزار هکتار برآورد شده بود. در حال حاضر این آفت در اغلب باغ‌های زیتون کشور کنترل شده، اما خطر طغیان هنوز وجود دارد.
نگرانی زیتون‌کاران رودباری
«سیدعلی رنجبر» کشاورزی است که در روستای نصفی رودبار به پرورش و تولید زیتون اشتغال دارد. وی می‌گوید: باغ زیتون من در ارتفاعات و منطقه‌ای کوهستانی قرار دارد. چند سالی است آفت زیتون به درختان باغ هجوم آورده است. این مساله موجب نگرانی من و دیگر باغداران روستا شده است، زیرا محصولی که دچار آفت شود، دیگر قابل استفاده نیست. بعد از آفت‌زدگی، محصول زیادی برای باغدار باقی نمی‌ماند، بنابراین همان مقدار سود اندک را هم از دست می‌دهیم.
رنجبر می‌افزاید: بارها از سوی جهاد کشاورزی آموزش‌هایی در خصوص مبارزه با آفت مگس زیتون به ما داده شده است. ما هم سعی می‌کنیم این آفت را از بین ببریم ولی هر کاری می‌کنیم ریشه‌کن نمی‌شود. آفت مگس زیتون مثل بختک روی باغ‌های ما افتاده است، علت آن هم واردات زیتون‌های خارجی است، چون آنها آلوده به آفت بودند بنابراین به باغ‌های ما سرایت کرد. یکی دیگر از کشاورزان رودباری می‌گوید: باغ من ۵ سال مبتلا به آفت مگس زیتون بود که خوشبختانه طی مبارزه با این آفت یک سال است که دیگر خبری از آن نیست، با این وجود باز نگران این هستم که تا فصل برداشت، این آفت دوباره سراغ باغم بیاید.
«رحیم کلیشمی» ادامه می‌دهد: بسیاری از باغ‌های قدیمی مأمنی برای رشد آفت مگس زیتون شده‌اند. چون وسیع هستند و از طرف دیگر ارتفاع درختان این باغ‌ها نسبت به باغ‌های جوان بیشتر است. همین مساله سبب می‌شود تا امکان هرس همه درختان به طور کامل وجود نداشته باشد؛ مساله‌ای که در رشد و شیوع آفت بسیار تاثیر دارد. این باغدار بیان می‌کند: بسیاری از این باغ‌ها موروثی‌اند و اختلافات باعث شده روش اداره آنها به همان شیوه قدیمی باشد. حتی برای آبیاری هم آب بسیاری هدر می‌رود.
فصل برداشت محصول
آبان فصل برداشت زیتون است و کشاورزان رودباری دعا می‌کنند تا آن موقع دیگر آفت سراغ محصولشان نرود. هوا که معتدل می‌شود مگس‌‌های زیتون به باغ‌ها حمله‌ور می‌شوند و چیزی از محصول باقی نمی‌ماند. سال گذشته مسئولان اعلام کردند آفت مگس زیتون در 3 استان گیلان، زنجان و قزوین پراکنش دارد؛ آفتی که سال 1383 با واردات بی‌رویه وارد کشور شد و حالا مهمان ناخوانده کشاورزان رودباری است.
۲۰ تا ۳۰ درصد از باغ‌ها آفت‌زده هستند
رئیس اتحادیه زیتون‌کاران رودبار به همشهری می‌گوید: آفت مگس زیتون سال 1383 از طریق زیتون‌های وارداتی به کشور آمد و هنوز هم در بخش‌هایی از کشور وجود دارد. «داوود صفری» بیان می‌کند: سال 1387 با اکیپی ۱۴ نفره از کارشناسان جهاد کشاورزی به کشورهای اسپانیا و ایتالیا سفر کردیم تا از علل رشد مگس زیتون آگاهی یافته و روش مبارزه با آن را یاد بگیریم. این کشورها ۵۰ سال قبل با این آفت مواجه بودند و قطع درخت زیتون جزو مبارزه اصلی آنها بود، اما در ایران همه تلاش‌ها برای نگهداری در خت و جلوگیری از قطع آن است، زیرا این درختان تنها منبع درآمد خانواده‌های رودباری هستند. از این رو کارت زرد و برخی آفت‌کش‌ها توسط جهاد کشاورزی به کشاورزان داده می‌شود.
وی ادامه می‌دهد: طی سال‌های گذشته آفت بیش از ۶۰ درصد باغ‌های زیتون را دربرگرفته بود، اما اکنون آفت حدود ۲۰ یا ۳۰ درصد و آن هم بیشتر در باغ‌های کوهپایه وجود دارد چون آنجا باغ‌ها قدیمی‌تر هستند. این مسئول می‌گوید: از ۹ هزار هکتار سطح زیر کشت زیتون، ۲۱۰۰ هکتار در کوهپایه قرار دارد. برای سهولت در سم‌پاشی قرار شد تا از پهپادهای سمپاش در کوهپایه‌ها استفاده شود.
صفری با اشاره به این‌که هوای معتدل موجب زیاد شدن آفت مگس زیتون می‌شود، بیان می‌کند: اگر هوا خیلی گرم یا سرد باشد، آفت به وجود نمی‌آید. برخی باغ‌ها ۲۰ تا ۳۰ درصد آفت‌زده هستند. رئیس اتحادیه زیتون‌کاران رودبار درباره این‌که از زیتون‌هایی که آفت دارند چه استفاده‌ای می‌توان کرد اظهار می‌کند: ممکن است مشکل آفت‌زدگی این زیتون‌ها در دستگاه‌هایی با بالای ۱۴۰ درجه حرارت برای روغن‌کشی حل شود، اما اخلاقی این است که این نوع روغن زیتون فروخته نشود.
جایگاه گیلان در تولید زیتون
گیلان از نظر مساحت و تولید زیتون، رتبه سوم کشور را دارد. برداشت این محصول از شهریور آغاز می‌شود و تا پایان آذر ادامه دارد. سال گذشته زیتون‌کاران رودبار از 9 هزار هکتار باغ بارور، ۲۱ هزار و ۴۵۰ تن زیتون به ارزش اقتصادی ۱۳۸ میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان برداشت کردند. ۱۱ هزار و ۷۹۷ تن از این زیتون‌ها کنسروی و 9653 تن روغنی بود. در ۱۰ کارگاه روغن‌کشی رودبار هم 1930 تن روغن زیتون تولید شد. در کل کشور ۴۰ هزار نفر به زیتونکاری مشغولند که ۲۲ هزار نفر از آنان در گیلان هستند.
ضرورت همکاری کشاورزان با کارشناسان
یکی از روش‌های غیر شیمیایی برای مبارزه با آفات گلخانه‌ای استفاده از کارت زرد است. وقتی این کارت اطراف گیاه آویخته می‌شود، به دلیل رنگی که دارد، حشرات به سمت آن جلب می‌شوند و چون آغشته به مواد چسبنده است، حشره به کارت می‌چسبد و به دام می‌افتد. بنا بر اعلام سازمان حفظ نباتات کشور در این‌باره اعلام کرده است که در باغ‌های صنعتی زیتون به دلیل رعایت مسائل بهداشتی و اقدام‌های به موقع کنترلی، مشکلی وجود ندارد، اما باغ‌های قدیمی به ویژه در رودبار گیلان که نیازمند نوسازی هستند، دچار مشکل شده‌اند.
مبارزه با این آفت در باغ‌های قدیمی زیتون دشوار است. از طرفی بیشتر باغداران برای مبارزه با آفت اقدامی نمی‌کنند. در همین زمینه معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی گیلان هم از آغاز مبارزه بیولوژیک با مگس میوه زیتون در استان خبر داد.«مسعود الماسی» بیان می‌کند: با رهگیری مگس میوه زیتون در استان، مبارزه غیر شیمیایی در منجیل و هرزویل رودبار از 5 مرداد جاری در سطحی معادل ۷۵ هکتار آغاز شده است.
وی می‌افزاید: تله‌های جلب‌کننده در ۳۵ هکتار از باغ‌های رودبار استفاده شده‌اند و برای مبارزه با این آفت در مناطق مشکوک طعمه‌پاشی لکه‌ای صورت گرفته است. معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی استان بیان می‌کند: کنترل نکردن آفت مگس میوه زیتون در باغ‌ها موجب خسارت شدید به این میوه روغنی می‌شود. مشارکت باغداران با ایستگاه‌های پیش‌آگاهی و همکاری با کارشناسان از گسترش این آفت جلوگیری خواهد کرد.
به گفته این مسئول، آفت مگس زیتون را نمی‌توان ریشه‌کن کرد، اما می‌توان آن را با رعایت برخی اصول کنترل کرد. باغداران برای کاهش خسارت علاوه بر به‌کارگیری توصیه‌های کارشناسان سازمان حفظ نباتات کشور، می‌توانند با اصلاح، نوسازی، جوان‌سازی و هرس به موقع باغ‌های زیتون در کنترل آفت موثر باشند.
افزایش آفت مگس میوه زیتون با خنکی هوا
مدیر حفظ نباتات سازمان جهاد کشاورزی گیلان گفت: با ورود توده هوای خنک به منطقه، آفت مگس میوه زیتون افزایش می‌یابد، بنابراین باید نسبت به اعمال روش‌های کنترلی اقدام شود. به گزارش ایسنا «ابراهیم محمدی» با اشاره به این‌که باید باغداران زیتون در مبارزه با آفت مگس مشارکت داشته باشند، افزود: اولین نسل آفت در این فصل و داخل میوه‌های آلوده تکثیر می‌شود و کنترل آن اهمیت زیادی دارد.
وی ادامه داد: تغییر روش آبیاری درختان از سنتی به آبیاری قطره‌ای مانع تجمع آب پای درختان می‌شود. راکد نشدن آب پای درخت شرایط را برای فعالیت مگس میوه زیتون، داخل تاج درختان سخت‌تر می‌کند. محمدی افزود: باغداران در صورت آبیاری درختان به شیوه سنتی، از تجمع آب پای درختان به مدت طولانی خودداری کنند.
سم‌پاشی باغ‌های زیتون رودبار با پهپاد
نماینده رودبار در مجلس شورای اسلامی گفت: برای مبارزه با آفت مگس در باغ‌های زیتون رودبار از پهپاد استفاده می‌شود. به گزارش تسنیم «منوچهر جمالی» اظهار کرد: در حال حاضر روند مبارزه با آفت مگس زیتون در این شهرستان مطلوب است. وی در مورد شیوه‌های جدید مقابله با آفت مگس زیتون گفت: استفاده از پروتئین یا روش‌های معمول سم‌پاشی از سال‌های گذشته تاکنون انجام می‌شده است و همچنان باغداران از این روش‌ها برای مقابله با آفات استفاده می‌کنند.
جمالی استفاده از پهپاد برای مبارزه با آفت مگس زیتون در شهرستان رودبار را اقدامی بسیار اثربخش قلمداد کرد و افزود: این پهپاد‌ها در صورت مساعد بودن شرایط جوی و جهت وزش باد به خوبی قادرند باغ‌های واقع در ارتفاعات را سم‌پاشی کنند. نماینده رودبار در مجلس شورای اسلامی بیان کرد: الان بهترین زمان برای مبارزه با آفت مگس زیتون است، بنابراین باغداران به سرعت نسبت به تحویل سموم و سم‌پاشی باغ‌های خود اقدام کنند.
رودبار انجمن زیتون ندارد
ایجاد انجمن زیتون از جمله نیازهای اساسی برای تولید این محصول در رودبار است ولی متاسفانه باغداران این شهرستان از وجود این انجمن محرومند؛ این در حالی است که انجمن زیتون تاکنون در چند استان کشور فعال شده است ولی قطب تولید زیتون کشور باسابقه بالای تولید هنوز نتوانسته این انجمن را ایجاد کند. تاکنون 5 جلسه و نشست تخصصی با حضور مسئولان و نهادهای ذی‌ربط برگزار شده که هنوز به نتیجه نهایی نرسیده است.
