خورشید در تله

مریم سمائی

تهران گرم است؛ خیلی گرم‌تر از سال‌های گذشته، حتی گرم‌تر از سالی که دمای 43درجه را تجربه کرد. گرمای عجیب و غریب تهران تنها به‌دلیل تابش شدید نور خورشید یا تغییرات اقلیمی نیست بلکه اتفاق‌های دیگری هم در داغ‌شدن شهر تهران نقش دارند. احد وظیفه، مدیرکل پیش‌بینی و هشدار سریع سازمان هواشناسی در این‌باره به همشهری درنگ می‌گوید: گسترش شهر، افزایش ساختمان‌های بلندمرتبه و تیره، به‌کارگیری بیش از حد آسفالت و بتن، افزایش جمعیت، افزایش میزان مصرف بنزین و سوخت‌های فسیلی و به‌طور کلی عوامل انسان‌ساز ازجمله مواردی هستند که موجب گرم‌ترشدن شهر تهران می‌شوند. در بیشتر شهرها با غروب خورشید هوا کم‌کم خنک می‌شود اما در تهران وقتی آفتاب می‌تابد ساختمان‌ها، دیوارها و زمین به شکل بازتابی نور خورشید را جذب می‌کنند و به‌اصطلاح انرژی خورشیدی را به تله می‌اندازند و وقتی خورشید غروب می‌کند این انرژی ذخیره‌شده به‌صورت موج بلندی آزاد می‌شود و اجازه خنک‌شدن به هوا را نمی‌دهد بنابراین ما شاهد افزایش کمینه دما در شهر تهران هستیم. هم‌اکنون ثبت رکورد کمینه دمای 33و 8دهم درجه برای تهران بی‌سابقه بوده است.

2تا 4بعد ازظهر؛ اوج گرمای تابستان
احد وظیفه به افزایش 3-2درجه‌ای دما در شهر تهران اشاره می‌کند و می‌گوید: پیش از این کمینه دما ساعات بیشتری از روز را به‌خود اختصاص می‌داد اما الان کمینه دما به سرعت به بیشینه دما می‌رسد به‌طوری که حتی در ساعات اولیه صبح هم هوای گرم را احساس می‌کنیم. از ظهر که خورشید به‌طور عمودی بر زمین می‌تابد گرمای هوا اوج می‌گیرد اما به‌طور میانگین انباشت دما در ساعت بین 14تا 16 به اوج می‌رسد؛ در واقع در این دو ساعت بیشترین میزان دما به ثبت رسیده است.
او با اشاره به اینکه هوای گرم تهران تا دهه پایانی مرداد ادامه دارد می‌گوید: به‌طور کلی از نیمه‌دوم تیر تا نیمه اول مردادماه دوره اوج گرمای تابستان است که امسال انتظار می‌رود این گرما تا 20مردادماه هم ادامه داشته باشد. اگر موج فعالی از ایران عبور نکند در این روزها هوای بسیار گرمی را تجربه خواهیم کرد.

کره زمین یک درجه داغ‌تر شده است
به‌طور میانگین امسال دمای هوا در ایران یک تا یک‌و‌نیم درجه گرم‌تر از سال‌های قبل شده است. این را وظیفه می‌گوید و ادامه می‌دهد: تهران شهری در حاشیه کویر است بنابراین دمای بالاتری را نسبت به شهرهای دور از کویر تجربه می‌کند. به‌طور کلی دمای هوا در ایران همیشه یکی دو درجه بالاتر از حد نرمال است. از سوی دیگر وجود گازهای آلاینده و گلخانه‌ای به‌شدت کره زمین را گرم کرده و دمای آن نسبت به قبل یک درجه افزایش یافته است. دمای شهر تهران هم به نسبت میانگین بلندمدت حدود یک تا یک‌و‌نیم‌درجه بالاتر رفته است که عوامل غیرهواشناسی و انسان‌ساز در این موضوع نقش بسزایی داشته است. به‌عنوان مثال میزان بنزین مصرفی در شهر تهران زیاد است، همین امر موجب می‌شود که گازهای مستعد واکنش‌های شیمیایی مانند No، No2،  No3 و... در جو افزایش یابد، از طرفی با آزادشدن بخارات بنزین پمپ‌بنزین‌ها و پالایشگاه‌ها و ترکیب آن با گازهای مذکور در حضور نور خورشید که به‌شدت در حال تابیدن است اکسیژن آزاد تولید و این اکسیژن آزاد با مولکول اکسیژن ترکیب می‌شود و گاز ازن را تشکیل می‌دهد. غلظت این گاز معمولا از اواسط روز تا پایان روز به قدری بالا می‌رود که هوا برای تمام گروه‌های جامعه ناسالم می‌شود. افزایش غلظت گاز ازن، در روزهای گرم تابستان رخ می‌دهد ولی اگر مصرف بنزین کاهش یابد و وزش باد را هم داشته باشیم با افزایش غلظت گاز ازن مواجه نخواهیم شد.

افزایش تعداد روزهای گرم
وظیفه در ادامه با بیان اینکه تابستان‌ها سه ماهه و چهارماهه شده‌اند می‌گوید: علاوه بر اینکه بیشینه و کمینه دما در تهران افزایش یافته تعداد روزهای گرم هم افزایش یافته است؛ در واقع تابستان‌ها طولانی‌تر و زمستان‌ها کوتاه‌تر شده‌اند و عملا تابستان با‌ ماه تیر شروع نمی‌شود و با شهریور به پایان نمی‌رسد. فرکانس روزهایی که دما بالاست هم افزایش یافته است؛ یعنی هم دوره طولانی شده هم تعداد روزهایی که دما از یک حد مشخص بالاتر می‌رود افزایش پیدا کرده است. در این روزها اگرچه ممکن است دمای  43درجه‌ای برای تهران ثبت نشود اما مفهومش این نیست که تابستان خنک‌تری داریم؛ چرا که تعداد روزهای گرم بیشتری داشته‌ایم. بیشینه دمای تهران در روزهای اخیر به 41 و 7دهم رسیده و میانگین درجه هوا در تهران مرز 40 درجه را رد کرده است.